ئايا راطةياندن، دةسةلاَتي ضوارةمة .... هيَمن حةساري

 

13-05-2011 04:49

راطةياندن، ئةو دةنطةية. . ئةو دةستة رؤشنبيريةية، كة بؤضوونةكانيان يةكدةطريَنةوةو تيَكةلَكيَشييةك دروست دةكةن لةضارةسةركردنيَكي طونجاو بؤ هةر كيَشةو قةيرانيَكي "سياسي و كؤمةلآيةتي و ئابووري و. . تد" ض لةناو ولآتةكةدا بيَت، ياخود لةدةرةوةي ولآت، و بطرة بةثانتايي كيشوةركانيش. ئةو تويَذة بانطهيَشتي يةكساني مرؤظ و ئازادي و سةربةستي و رادةربريِني تاك دةكات، بةضاوثؤشيكردن لةجياوازي "ئيتني و رةطةزو مةزهةب و. . تد". راطةياندن كةثيَي دةطوتريَت "دةسةلاَتي ضوارةم" و ئةم ناوةي ثيَوة لكيَندراوةو بؤتة ميراتطري. بؤية كاتيَك باس لةرِاطةياندن دةكريَت، خيَرا دةسةلاَتي ضوارةم و ئازادي رؤذنامةطةري و بويَري و كةمتةرخةمي و "مصداقيةت" خؤي دةخزيَنيَتة نيَو باسةكةتةوة. بؤية لةهةر ولاَتيَكي ناديموكراسي طةر هاوولآتيان رةخنة لة دةسةلاَتة ناديموكراسيةكة بطرن، ئةوا راطةياندنيش لةو رةخنانة بةدةر نابيَت. ضونكة بةو حكومةي كة راطةياندن "دةسةلآتي ضوارة"و دةتوانيَت هؤشداري دةسةلآتي سةرةرِؤ بكات لةهةر طةندةلَي و هةلَةيةك، كة طةل بةرةو هةلَديَر بةريَت.

ثيَكهاتةي ئةنداماني ئةو دةسةلآتة ضوارةمة، زؤر جياوازة لةطةلَ ثيَكهاتةي دةسةلآتي يةكةم و دووةم و سيَهةمي سولَتة، ضونكة ثيَكهاتةي دةسةلآتي ضوارةم ــ راطةياندن ــ تويَذيَكن بةشيكردنةوةيةكي فيكري و مةعريفي ئةقلآنييةوة تةماشاي ئامانجي كارو برِيارة سياسيةكان دةكةن، بؤية لةرِووي بيركردنةوةشدا، ضارةسةري مةعقوليان لةلاهةيةو ذيرانة خؤييان ئامادةكردووة بؤ هةر ئةطةريَك. بةلآم سيَ دةسةلآتةكةي دي، بةتيَرِوانينيَكي سياسيةوة بةحتةوة دةرِوانة برِياريَكي يةكلاكةرةوةي سةبارةت بةدةولَةت.

رةنطة هةموو لايةنة شاراوةكاني دةسةلآت لةلاي خةلَكي ئاساييةوة نةبينريَت، بةلآم لاي ئةم ضينة رؤشنبيرة، ضةندة شاراوة بيَت، ئةوا زؤر بة شةفافييةوة دةبينريَت. هةر بؤية زؤرجار راطةياندنيش بةر تانةوتةشةر كةوتووةو وةك شةريكة بةش خراوةتة خانةي ئةو ثيَشـيَلكارو شةرِو مالَ ويَرانيانةي كة دةسةلآت دةرهةق بةطةلي كردبيَت.

لةرؤذهةلآتي ناوةرِاست، راطةياندن دةسةلآتيَكي زلي بيَ دةسةلآتة، ضونكة لةراستيدا طةر ريَطةي ثيَبدريَت، ئةوا ئةو ضينة زؤر بةئاساني دةتوانيَت بة ثيَنوسةكانيان كارة دزيَو و ثيَشيَلكارييةكاني دةسةلآتي تاكرِةويي بثيَكن، بةلآم تا ضةند هةر سيَ سولَتةي ولاَتي نا ديموكراسي "قةزاو تةنفيزو تةشريع" طويَرِايةلَي ئةو ريَنمايي و رةخنانةي ئةو تويَذة بوونةتةوة!؟.

ثيَمواية دةسةلآتي تاككرِةوي لةهةر كويَيةكدا بيَت، راطةياندن نةك هةر بةدةسةلاَتي ضوارةمي نازانيَت، بةلَكو زؤرجار فشارو ضاوديَري و طرتنيشي لةسةر داناوةو بةطيَرة شيَويَني وةسفكردوون. طةر سةركردة سياسيةكاني خاوةن دةسةلآت ثيَش وةرطرتني هةر برِياريَك، راوبؤضووني كؤمةلَيَك رؤشنبيري دياري بيَ لايةنيان وةرطرتبا، رةنطة زؤر برِياري هةلَةي سةركردةكان بةرؤكي طةلي بةش مةينةتيان نةطرتبا، و كة لةئاكامي ئةو برِيارة تاكرِةوييانةشدا شةرِو مالَويَراني و قورباني نةدةبوون.

هةنديَكيش لةدةسةلآتداراني ديكتاتؤري، ئةو دةسةلآتي ضوارةمة نةك هةر ثةراويَز دةكةن، بةلَكو هةميشةش ضاوي سووريان نيشان دةدةن، و لةهةمانكاتدا هةلَدةستن بة كرِيني جاش قةلَةميش بؤ خزمةتكردني بةرذةوةنديةكانيان، بؤ ئةوةي ئةو تويَذة لةبري دةستنيشانكردني كاري ضةوت و طةندةلَي و ثيَشيَلكارييةكاني دةسةلآت بخةنة ثيَش ديدي هاوولآتيان، هةلَدةسن بةشانوبالَي ئةو سةركردةية هةلَبدةن، و رووخساري دزيَوو ناشيريني جوان بكةن. ضونكة ئةو طةمةو فرت و فيَلآنةي كة دةسةلآتي سياسي ثيادةي دةكات دةرهةق بةطةل، زؤر بةئاساني طةلي ثيَ ضةواشة دةكات، و فريويان دةدات، بةتةنها ضيني رؤشنبيران نةبيَت. بؤية ئةو ضينة لةلاي دةسةلآت زؤر مةبةستن، جا يان بةكرِينيان، ياخود فشار خستنة سةريان. طةر دةسةلآت ئةو دةنطةي نووسةري ثيَ نةكرِدرا، ئةوا هةولَي خةفةكردني دةدات، ئةوساش كةس ناميَنيَت خراثةكاري دةسةلآت بؤ طةل ثيَناسة بكات، ديموكراسي و ناديموكراسي بؤ خةلَكي هةذار شي بكاتةوة. بؤ ئةوةي ئةو ضينة رؤشنبيرة بةهيض شيَوةيةك بةدةسةلآت نةلَيَن: "ثشتي ضاوي دةسةلآت برؤية". ثيَمواية ئةو رةفتارة جاش قةلَةم كرِينةي دةسةلآت، رةفتاريَكي ناديموكراسي و ناشارستاني و نابةجيَية. خاوةن قةلَةمة شةرم نةكردووةكانيش دةضنة قالَبي "خيانةت"كردن لة طةل و لة ثيشة ثيرؤزةكةيان. بؤية طةر دةسةلآت، دةسةلآتي ضوارةم ئازاد بكات، ئةوا رةنطة راطةياندن زؤر شتي شاراوة بوروذيَنيَت، لةطةلَ حةزو ئارةزووي دةسةلآت نةيةتةوة، بةلآم لة هةمانكاتدا خزمةت بةخودي دةسةلآت و سةركردةو طةلةكةشي دةطةيةنيَت. بةلآم فشاري زؤري دةسةلآت لةسةر ئةو ضينةية، و زؤرجار نووسةر ناضار دةبيَت لةترسي راوةدوونان و طرتن و. . تد، خؤي بؤ خؤي "ضوارضيَوةيةكي ئةمني" دروست بكات. ئةو ضوارضيَوةيةش رادةي مةترسي و طرتن و طرفتي بؤ دياري دةكات، و هةر كة خؤشي داية دةست قةدةري ئةو ترس و دلَةرِاوكيَية، ئةوا لةو كاتةدا ئةويش لةلاي خؤيةوة دةبيَتة ديكتاتؤرو غةدر لةقةلَةمةكةي نيَو دةستي دةكات، و بةلا ريَي دةبات. بؤية لةو كاتةدا "دةست بةكلآوي خؤتةوة بطرة، با با نةيبات" دةبيَتة ياساو ريَساي زؤريَك لةضيني رؤشنبيران.

كةواتة با كؤمةلَطة ذاني بيَت، ضؤن رؤذنامةطةري ئازاد لةدايك دةبيَت، طةر خودي رؤذنامةنووس ئازاد نةبيَت، لةوكاتةي كة ضيني رؤشنبيران زمانيان لاَلَ دةكريَ و قةلَةمةكانيان لةجولَة دةخريَت، دةسةلآت بةبيَ ترس هةموو مةرامةكاني خؤي بةئةنجام دةطةيةنيَت.

heminsadoon@aawsat. com