برياري (137) ي ئةنجومةني حوكم و مة بةستةكاني  ... خاليد مةجيد

 

13-05-2011 04:35

 

لة 29/12/2003 دا كاتصك كة كاتي دةوامي ئةوأؤذةي ئةنجومةني حوكم بةرةو تةواو بوون ئةضصت (عبدالعزيز الحكيم) ي سةؤركي ئةومانطةي ئةنجومةن ئامادةبوان بانط هصشت ئةكا بؤ كؤبونةوةيةكي بة ثةلة كة ديارة لةوة ثصش ثلاني بؤدانراوة، و ثصيان را دةطةصنص كةوا ثرؤذةي لة كارخستني ياساي ئةحوالَي شةخسي ذمارة 188 سالَي 1959 ي لةبةردةماية ئامادةي كردوة بؤ دةنط دان ئةلَصن ضي’’’’؟ 10 كةس لة ئامادةبوان دةلَصن بةلَص 10 تريشيان دةلَصن نا 1 دةنط دةمصنصتةوة كة دودلَ دةبص دواجار ئةويش دةضصتة سةر

ليستي بةلَص كان بةم شصوةية برياري 137 دةر ئةضص كة ثصك هاتووة لة سص فةقةرة:

1. جص بةجص كردني ئةحكامةكاني شةريعةتي ئيسلامي لة مةسةلةكاني زةواج و نيشانة كردن و عةقدي زةواج و ئةروا هةتا نةفةقة و تةلاق و تةفريق و ميرات هةركةسةي بة ثص ي

مةزهةبي خؤي.

2. لةكار خستني هةمووياساو بريارةكان كة ثصضةوانةي فةقةرةي يةكي ئةم بأيارةن.

3. ئةم بأيارة لة رؤذي دةرضونيةوة كاري ثص ئةكرص.

ثرسيارةكة لةم هةلَسوكةوتة خصرايةي ئةنجومةني حوكم بةسةرؤكايةتي شيعةكان بةرانبةر بةو ياساية سةرهةلَ ئةدا ئةويش ئةوةية ئايا ئةو ياساية ئةوةندة دوورة لة شةريعةتي ئيسلامةوة هةتا شيعةكان ئاوا لص ي بصنة دةست و لة يةكةم فرسةتي حوكم وةر طرتنيانةوة لةدروست بووني دةولَةتي عصراقةوة تاوةكو ئصستا يةكةم ئيشيان لةكارخستني ئةو ياساية بص؟ و بيخةنة ثصش هةموو شتةكاني ترةوة مةبةستم ثاككردنةوةي هةموو ياساكانة لة بأيارة طلآوةكانيمجلس قيادة الثورة كة بةثص ي دةستورة كاتيةكةي سةر دةمي بةعس تاكة دةسةلآت بوو بؤ دةركردني بأيار كة هصزي وةيان قوةتي ياسايي هةبص، خؤ شيعةش وةكو تايةفةيةك لةعصراق دا زةرةرةومةندي طةورةبوون لةو بأيارة نا ئينساني و قةرةقوشيةكاني ئةو مةجليسة ئايا ئةو هةولَةي شيعةكان شايةدي نية لةسةر ئةوةي ئةو ياساية يةكةم ياساية لة عصراق دا هةرضةندة بةعس هةندصك لةو بريارة بص سةرةو بةرانةي تص ترنجاوة بةلآم ئةطةر ثاك بكرصنةوةو بطةرصينةوة سةر ئةسلَي ياساكة خزمةتي بة ذن كردوة؟ بؤ ية ئا وا بةو شصوةية مصزةر بةسةراني شيعة ثةلاماري ئةدةن و دةيانةوص جارصكي تر عةقدي زةواج و مارةيي و تةلاق و جياكردنةوةو طؤش كردني مندال و تا دوايي هةروةكو دةورة زةماني عوسمانلي بدةنةوة دةست مةلاكان وديسان بطةأصينةوة بؤ كض بةزؤر بة شوودان ئةويش بة تةوكيل كردني باوكي يان كةسصكي وبأياردان لةجياتي وة يان ئةطةر كضةكة بص دةنط بوو كة بصطومان ناوصرص بلَص ئةو كةسةم ناوص ضوونكة هةرةشةي لصكراوة لصرةوة مامؤستا حوكمصكي شةرعي بؤ ئةو بص دةنطية ئةدؤزصتةوة كة دةلَص ( (السكوت في معرض الحاجة بيان) ) واتا بص دةنطي نيشانةي رازي بوونة و لة دذي ويستي ئةو ئينسانةئةو ثةيوةندي ذن و مصردايةتية دروست دةكرص. هةرةها ئيجازة نة دان بة مص يينة كة بة تةنيا سةفر بكا و ئةبص ثياوصكي لةتةكا بص باذنةكةش دكتوراي هةبص و ثياوةكةش ئةقل نوقسان، وةيان شايةدي دوذن بة ثياوصك ونايةكساني لة تةلاق و جيابوونةوةو ئةو كصشانةي كة لة نةطونجاني ذن و مصرد ثصكةوة ئةكةوصتةوة.

ئةمةوص لصرةدا هةندص نمونةي ياساي ئة حوالَي شةخسي ذمارة 188 سالَي 1959 و تةعديلاتةكاني باس بكةم تاوةكو خؤصنةري بةرصز بزانص بؤضي ئةوانة ئاوا لص ي ثأن.

لة شوكردندا مادةي 5 دةلَص بؤ هيض كةس نية خزم بصت يان غةيرة زؤر لة كور يان كض بكات بؤ شوكردن يان ذن هصنان هةروةها لة بأطةيةكي تريا سزاي بؤ ئةو كةسانة دياري كردوةكة ئةوة ئةكةن. لة باسي جياكردنةوة بةثص ي قةراري دادطا ( (التفريق القضائي) ) مادةي 40) ي ئةو ياساية رصطةي بة ذن و مصرد داوة كة بأؤنة دادطاو داواي جيا بوونةوة بكةن لة ضةند حالَةتصك دا كة بةشي زؤري لايةني ذن دةطرص. بأطةكاني ئةو مادةية دةلَصن بؤذن هةية داواي جيابوونةوة بكات ئةطةر ثياو توشي ادمان بوو لةسةر ( (خواردنةوةيان مةوادي بص هؤش كةر) ) ، ئةطةر كضةكة بةزؤر درابوو بة شوو لة دةرةوةي دادطا، ئةطةر ثياو ذني دووةمي هصنابوو بة بص ئيزني دادطا كة بص طومان موافةقةتي ذني يةكةمي ئةوص بؤ هصناني ذنصكي ترو بأواناكةم هيض ذنصك لةدادطا بلّص من رازيم ثياوةكةم ذنم بة سةر بصنص، ئةطةر هةريةكصكيان خيانةتي زةوجيان لةوي تريان كرد. هةروةها مادةي 43 دةلَص بؤذن هةية داواي جيا بونةوة بكات لة و حالةَتانةي كة لة بأطةكاني دا دياري كردووة وةك ئةطةر ثياو توشي حالَةتصكي وابوو نةي تواني ضيتر سصكس لة طةلَ ذنةكةي بكا، ئةطةر نةبووني منالَ لة ثياوةكةوة بو واتا خةتاي ثياو بوو، ئةطةر ثياو مةسرةفي ذنةكةي ضيتر نةكصشاو هيض هؤيةكي مةشروعيشي نةبوو، ئةطةر دواي شوكردن ذنة كة بؤي دةركةوت ثياوةكة نةخؤشيةكي هةيةو لصي شاردؤتةوة بة تايبةتي ئةو نةخؤشيانةي كة ئةطوصزرصنةوة و هيواي ضاك بونيشيان نية وةيان ئةقلَيان تةواو نية. هةروةها لة طؤش كردني مندال وةيان ( (حضانة) ) بة عةرةبي كة هيوادارم غةلةَتم تةرجةمة نةكردبص ضوونكة ناكرص تةرجةمةي حةرفي بكرص مادةي 57 دةلَص دايك هةقدار ترة بؤ طؤشكردن و ثةروةردةكردني منالَةكةي تا تةمةني ئةطاتة 15 سالَ ئةو كاتة منالَة كة سةرثشك ئةكرص كة لاي كص ئةذي ئةطةرضي دايكةكة شوش بكاتةوة. هةروةها هةق بةوذنانة ئةدا كة تةلاق ئةدرصن وةيا بةقةراري دادطا لة مصردةكانيان جيا ئةكرصنةوةبةمةرجصك رازي نة بوبن بةو جيابونةوةية بؤ ماوةي 3 سالََّ لةخانوي ثياوةكة بةتةنيا بمصننةوة. لة مةسةلةي ميرات دا ئةطةر ثياوصك مردو تةنها كضي لةثاش بةجصما ئةوة كضة كة بةشي خؤيي و ئةوةشي كةمايةوةدواي ئةوةي دايك و باوكي مردو لةطةلَ ذن يان مصردةكة بةشي خؤيان وةر ئةطرن هةر بؤ ئةو دةبص ( (بأطةي 2 مادةي 91) ) .

بةوةي لاي سةرةوةدا بؤمان دةردةكةوص كة ئةو قانونة هةرضةند لة ئاستي داواكان وخواستةكان دا نية بةلآم لايةنصكي باشي مافي ذناني ثاراستووةو كة ئومصد ئةكرا بة هؤي ضالاكي ذنان خؤيانةوةو هةروةها رصكخراوة ديموكراسيةكاني كؤمةلَطاي مةدةني خةبات بؤ ضاككردن و زياتر باشكردني ئةو ياساية بكرص بؤ نمونة بة تةواوةتي رصطة طرتن لة فرةذني، لة تونس كة وولآتصكة سةر بة كؤمةلَةي ئيسلامة ئصستا ئةوة قةدةغةية هةروةها لةبةر رؤشنايي طؤرنكارية كان كة بةسةر كؤمةلَطاي كوردةواريمان لة رووي ئابوري و كؤمةلايةتي و فيكريةوة دصت دةتوانين قانونة كة بةرةو ثصشتر بةرين لة كا تصكدا كة هةردوو تةرةفةكةي ثةيوةندي ذن و مصردايةتي بة هوشياريةوة مامةلَة لة طةلَ ئازاديةكانا بكةن و نة كةونة وةهمي ئازادي بص قةيدو شةرت كة يةكصك لة ئاكامة هةرةخراثةكاني تصك ضووني دامةوزراوةي خصزانة و سةرطةرداني منالَةكانة ئةوةي ئةمةوص كةلة كؤتايي ئةم باسة دا بيلََّصم ئةوةية كة بأيارةكةي عبدالعزيز الحكيم يريارصكي نا ياسايية ضونكة قانونصك دةبص بةقانونصكي تر كة هةمان هصزي تةشريعي هةبص ( (الغاء) )

واتا لة كار بخرص هةروةها بة ثص قانوني مةجليسي حوكم دةبص بريارةكان بة زؤربايةتي 2/3 ئةنداماني ئةنجومةنةكة دةربضص كة ئةوان لة كؤي 25 كةس تةنها 11 كةس دةنطي بؤ

داون لة هةمووشي طرنطتر ثؤل بريمر نوصنةري حكومةتي ئةمةريكي لة عصراق مافي ظيتؤي لة سةر بأيارةكاني ئةنجومةني حوكم هةية و بص طومان ئةو بأيارةي رةفز كردووة بؤ ئةو هةولَةي كؤنة ثةرستان بة مردويةتي لة دايك بووة