دابةشكردني عيَرِاق. . ثرِؤذةيةكي ذيرانة و بويَرانةية ... شةمالَ حةويَزي

 

13-05-2011 04:35

 

 رِةنطة بانطةشةكردن بؤ دابةشكردني عيَرِاق بؤ سص كياني سياسي سةربةخؤ، لاي هةندص لايةن و دةولَةتي عةرةبي و ئيقليمي و كةساني شؤفيني لة ئاستي كوفر بيَت. كةم كةس و لايةن هةن ئةم ثرِؤذةية بة ئاشكراو لة بؤنة و شويَني طشتيدا بخةنة رِوو، هةرضةندة بيرؤكةي ئةم ثرِؤذةية زادةي ئيَستا نيية و رِةط و رِيشاليَكي لة ميَذينةي هةية، بةلاَم لةبةر ترسناكي و ئةستةمي قؤناغةكة و بووني ئةم سص هؤكارةي خوارةوة واي كرد ئةم مةسةلة طرنطة لة بارودؤخي ئةمرِؤدا بةرِاشكاوي بوروذيَنم:

يةكةم:- جةخت كردني بةردةوام، بة بؤنة و بص بؤنةوةي هةنديَك لةسةركردةكاني بزووتنةوةي سياسيي كوردستان و كةسايةتيية عيَرِاقي و عةرةبةكان و سةراني دةولَةتة ئيقليميةكان لةسةر (يةكيَتي خاكي عيَراق) و (عيَراقي يةكطرتوو و بةهيَز) و (طةلي عيَرِاقي يةكطرتوو) و (مةترسي دابةشبووني عيَرِاق) و (يةكيَتي خاك و سةروةري عيَرِاق) و (هاوضارةنووسي طةلي عيَرِاق) و (سنووري ثيرؤزي عيَرِاق) .

دووةم:- ئةو بابةتانةي لة دوو مانطي رِابوردوودا لةسةر لاثةرِةي رِؤذنامةكاني بةريتانيا و و ئةمريكاو كويَت بلآوبوونةوة و بة راشكاوي داواي دامةزراندني سص دةولَةتي سةربةخؤ لةجياتي دةولَةتي هةلَوةشاوةي عيَرِاق دةكةن.

سيَيةم:- نزيك بوونةوةي رِؤذي دياركردني ضارةنووسي دةولَةتة هةلَـوةشاوةكةي عيَرِاق لةسةر هةمان بنةما و شيَوةي جاران.

 لة رؤذطاري ئةمرِؤدا بؤ سةرلةنوص دامةزراندنةوةي دةولَةتي عيَرِاق ذمارةيةك سيناريؤ و ثرِؤذةي جياجيا لة ئارادان و سةبارةت بة كوردستاني لكيَندراو بة عيَرِاقيش ذمارةيةك رِيَطة ضارةي ليَك دوور دةخريَنة بةر ضاو كة لة (لامةركةزي ) يةوة دةست ثيَدةكات تا دةطاتة سةربةخؤيي . ئةوةي ليَرةدا بؤ ئيَمة طرنطة ئةو ثرِؤذةيةية كة سةقامطيرترين و باشترين ضارةسةر بؤ كوردستاني باشوور دةستةبةر دةكات ئةويش مافي دياركردني ضارةنووسة بة هةردوو مافي يةكطرتني ئارةزوومةندانة لةطةلَ عيَرِاق و هةروةها مافي جيابوونةوةي ئارةزوومةندانةش لة عيَرِاق.

 نةمدةويست لةم نووسينةدا دةست بخةمة ناو كاروباري خةلَكي عيَرِاق (لة باشووري حةمرين تاكو ئوم قةسر) ضونكة ئةوان مافي خؤيانة ض جؤرة ضارةنووس و ثرِؤذةيةك هةلَدةبذيَرن و ضؤن جؤري حوكمرِاني خؤيان دةستنيشان دةكةن، بةلآم ثةيوةست بووني ضارةنووسي خةلَكي كوردستان بةخةلَكي عيَرِاق و ئةو بارودؤخة ناسك و ئالَؤزةي دةوروبةري عيَرِاق و كوردستاني تةنيوة، ناضاري كردم باس لة ثرِؤذةيةكي هاوبةش بؤ كوردستان و عيَرِاق بكةم، ئةويش ثرِؤذةي دابةش كردني دةولَةتي (عيَرِاقة) بؤ سص دةولَةتي سةربةخؤ؛ دةولَةتي كوردستان و، دةولَةتي عةرةبة سوننةكان و دةولَةتي عةرةبة شيعةكان. ئةم سص دةولَةتة دةكرص سةرةتا كؤنفيدرِالييةك ثيَك بيَنن بة مةرجيَك مافي هةر يةكيَكيان لة ئةندام بوون لة ( (U N و جيابوونةوةي رةها، بةبص هيض طيروطرفتيَك مسؤطةر بيَت.

 كةسايةتي ناوداري ئةمريكي ، ليَزلي طيَلب رِؤذي 25/11/2003 لة رِؤذنامةي (New York Times (وتاريَكي بلآوكردؤتةوة لة ذيَر ناونيشاني (ضارةسةري سص دةولَةت) تيايدا داواي كردووة (عيَرِاق) بكريَتة سص دةولَةتي سةربةخؤ (دةولَةتيَكي كوردي لة باكوور، دةولَةتيَكي سوننةي عةرةب لة ناوةرِاست و دةولَةتيَكي عةرةبي شيعة لة باشوور) . ليَزلي طيَلب (عيَرِاقي يةكطرتوو) بة طرفتيَكي ميَذوويي لةقةلَةم دةدات و دةلَص ثشتطيري كردني ئةمريكا لة يةكيَتي عيَرِاق (هةلَةيةكي بنةرِةتي ) ية و ئةو ستراتيجيةتةي ذياني بؤمةيسةر بيَت و سةركةوتوو بيَت ئةوةية كة لة (عيَرِاق) سص دةولَةت دابمةزريَت; دةولَةتيَكي نةتةوةيي لة باكوور بؤ كوردةكان، دةولَةتيَك بؤ سوننةكان و دةولَةتيَكيش لة باشوور بؤ شيعةكان. هةروةها لة دوا لاثةرِةي ذمارةي رِؤذي 14/1/2004 – ي رِؤذنامةي (الوطن) ي كويَتي فؤاد الهاشم نووسيويةتي : (هةرضي كارةسات و مةينةتي و دةردوبةلآي بةسةر عيَرِاق و دراوسيَكاني و نةتةوةي عةرةب و ئيسلامي دا هاتووة لة نيَوضاواني ( (عيَراِقيَكي سةربةخؤ و بةهيَز و يةكطرتوو) ) دا بووة. دةبا لةمةودوا عيَرِاق دابةش بكريَت بؤ سص دةولَةتي سةربةخؤ؛ دةولَةتيَكي كوردي لةباكوور، يةكيَكي سونني لة ناوةرِاست و دةولَةتيَكي شيعي لة باشوور، ئينجا بابزانين بارودؤخي عيَرِاقيةكان لة جاران باشتر نابيَت؟!. ئايا ثيَكةوة ذياني ئةو سص دةولَةتة بة شيَوةيةكي ئاشتيانة و بةبص ئةوةي هيضيان تةماحي لةوي تريان بكات، واناكات ضيتر ئازاري ثيَشو دووبارة نةبيَتةوة و كؤتايي ناهيَنيَت بةو مةينةتي و دراوسص ئازاردان و كارةساتانةي (عيَرِاقي يةكطرتووي بةهيَز) بةسةر خةلَكي عيَرِاق و دراوسيَكاني هيَنا؟!) .

 ئةم ثرِؤذةية لةلايةك واقيعيية و لةلايةكيش دادثةروةرانة و مرؤظانةية. رةتكردنةوةيةكي حةكيمانة و بويَرانةي طشت ئةو ثرؤذة شؤفيني و رةطةزثةرستانةية كة لةذيَر دروشمي بريقةدار و ئارايشت كراو لة زاخؤ وة تا بةسرِة رِؤذانة خةلَكي ثص ضةواشة دةكريَت و ذمارةك ميدياي عةرةبي و ئيقليمي بانطةشةي بؤ دةكةن باس هةر باسي يةكيَتي خاكي ثيرؤزي عيَرِاق و بةرذةوةندي طةلي عيَرِاق و برايةتي عةرةب و كوردو سةروةري عيَرِاق و دامةزراندنةوةي سوثا (باسيل) ةكةي عيَراق لةلايةك و نةفرةت كردن لة جيابوونةوة و مافي دياركردني ضارةنووسي طةلاني ضةوساوةي عيَرِاق لايةكي ديكةوة.

 ئةم هاشوهوشة تةنيا بؤ ئةوةية سةرلةنوص زولَمة ميَذووييةكان و غةدري زلهيَزةكان و حوكمرِاناني سةدةي بيستةم دةرهةق بة طةلي كورد بة شيَوازيَكي (مؤديَرن) دوبارةبكةنةوة و رِةنج و ساماني طةلاني عيَرِاق بةهةمان شيَوةي (82) سالَي رابوردوو بةفيرِؤ بدةن. ئةوانةي بانطةشة بؤ دامةزراندنةوةي عيَرِاقيَكي يةكطرتوو بةهيَزو يةكساني ساختة و رِووكةشانة دةكةن، ئيستاش بةهةمان ئةقليةتي سالآني 1921- 1926 بيردةكةنةوة و رةفتار دةكةن لة ناوةرِؤكدا هةمان نةخشة و ثيلانة كؤنةكة بةرِيَوةدةبةن و تةنيا ناو و شكليان طؤرِاوة. ثيلاني سةرلةنوص لكاندنةوةي كوردستان بة عيَرِاق هةر ئةوةندة طؤرِاوة كة جاران شوفينيزمي عةرةب هةولَي بؤ دةداو خؤي بةخاوةني دةزاني ، بةلآم لة رِؤذطاري ئةمرِؤدا ئةوان و سةلةفييةكان دةيانةوص بة دووقؤلَي هةمان ثيلانة كؤنةكان جصبةجص بكةنةوة و ئةمجارة بة جووتة ثةلاماري خةلَكي كوردستان بدةن. ثرِؤذةي سص دةولَةت هةليَكي ميَذوويي و دادثةروةرانة بؤ سةرجةم طةل و نةتةوة و ئاين و مةزهةبةكان (بة زؤرينة و كةمينةيانةوة) دةرةخسيَنص و لة كارةساتي نوي و خويَن رشتني ثتر دةيان ثاريَزيَت و، زةمينةيةكي لةبار و ئارام دةرةخسيَنيَت كة هةر هةموويان بةو شيَوةية بذين و طةشة بكةن كة دةيانةويَت بةبص دةست تيَوةرداني دةرةكي و خؤسةثاندن و بةزؤر لكاندن.

 خةلَكي كوردستانيش بةطشت نةتةوة و ئاين و مةزهةبةكانييةوة لة ضوارضيَوةي سنوريَكي دانثيَندراوي نيَودةولَةتيدا وةكو هةرطةل و ثيَكهاتةيةكي ديكةي دنيا مافةكاني ثاريَزراو دةبيَت و لةسةر خاكي خؤي و لة ضوارضيوةي سنوورة دةولييةكةي خؤيدا بة ئارامي و ئاسودةيي دةذي و ضيتر ناكةويَتة بةر شالآوي هةرِةشة و ثةلاماري دةرو جيرانةكان و دوضاري كارةساتي كيمياباران و ئةنفال و طؤرِي بةكؤمةلَ و لةشكركيَشي نابيَت، دةولَةتي كوردستانيش ئةو كاتة لة ذمارةيةك كؤماري ئؤتؤنؤمي و كانتؤني خودموختار ثيَك بيَت بؤ دابين كردني مافة رِةواكاني توركمان و كلدان و ئاشووري و هيض طرفت و كؤسثيَك لة ئارادا نابيَت، طةرهاتوو ئةم دةولَةتة ثتر لةيةك زماني فةرمي (رةسمي ) هةبيَت.

ئةوانةي بةرِاستي خةمخؤر و دلَسؤزي هةموو دانيشتواني عيَرِاقن و سوورن لةسةر ئةوةي هةموو طةلاني عيَرِاق ئازاد و بةختةوةرو سةرفرازبن، بةثيَي ئةقلَ و مةنتيق نابيَت دذايةتي ئةم ثرِؤذةية بكةن، بةلَكو ثيَويستة ثشتطيري لي بكةن، ضونكة هيض ئاسؤيةك لةبةردةم ثرِؤذةي (عيَرِاقي يةكطرتوو) دا نيية، تةنيا ئةوة نةبيَت كة دووبارة بوونةوةي مةينةتي و كارةساتةكانـــي (82) سالَي رابووردووة. بانطةشةكردن بؤ (عيَرِاقيَكي يةكطرتووي نوص) زيندووكردنةوةي كولتوري زولَم و ضةوساندنةوة و بةزؤر لكاندن و سرِينةوةي ناسنامةي كوردو كوردستانة، بنياتنانةوةي زينداني ئازاديخوازن و طةلاني ستةمليَكراوي عيَرِاقة، داتاشيني دكتاتؤريَكي ديكةية. لة داهاتوويةكي نة زؤر دووريش ثيلان و مةرامة شاراوةكاني هيَز و لايةنة قةوميية شوفيَنيست و توندرِةوة سةلةفييةكان، نةياراني مافي ضارةنووس وئازادي طةلان ئاشكرا دةبيَت و لاوازي و فشؤلَي ثرِؤذةي (عيَرِاقي يةكطرتوو) بؤ هةموو لايةك دةسةلَميَندريَت.

 E-mail: amjedhawizy@yahoo. com