فيكر لةشيعردا دةبص ئةو هيَزو وزةية بص كة بةحةساسيةتي شيعريي بارطاوي كراوة. ... عةبدولموتةليب عةبدولَلا

 

13-05-2011 04:57

 

 دةقي شيعري بةردةوام لةبةرامبةري ئةوةي كةدص، بةديار نادياري هةتا هةتايييةوة جيَماندةهيَلَص.

 

 سازداني : جةمال ثيرةٍمندالَ لةلوتكةي خةيالَ و لوتكةي ضيَذوةرطرتندا ثةيوةندي خؤي لةطةلَ شتةكان دادةمةزريَني  و ناو لةشتةكان دةنص.

 

 ث1/ ئايا حالَةتي نووسين بةلاي (عةبدولموتةلَيب) حالةتيَكي سروشتية، يان بةمانايةكي دي ضوونة نيَو ضةمكة باوةكانة بؤ وروذاندني ثرسيارة مةعريفيةكان؟_ نووسين هةرطيز وةك حالَةتيَكي سروشتي ثرؤسيسة ناكرص، بةلَكو تاسةر ئيَسقان ناسروشتي دةكةويـَتةوة، نةك لةبةر ئةوةي خودي نووسين جؤريَك بص لة ورِيَنة، بةلَكو ضونكة فةزاي نووسين، يان فةزاي ثرؤسيسةكردني نووسين فةزايةكة دةست بةسةر هةست و نةستدا دةطريَت، فةزايةكي خةيالَئاميَزة، سنورةكاني دياري ناكرص، هةميشة بةشيَكي طةورةي ئةوديوو ئاطايي داطيري دةكات ئةطةرضي بةشيَك لةو فةزاية بة ثةيوةنديية ديارةكانةوة دةلكص، يان بةمانايةكي ديكة رؤشنبيريي  و مةعريفة رؤلَي تيا دةبينص، بةلاَم بةشيَكي ديكةي راستةوخؤ بؤ ثةيوةنديية ناديارةكان دةطةرِيَتةوة، مةبةستم لةثةيوةنديية ناديارةكان بةشيَك لةيادةوةري  و بةشيَكي بؤ قؤناغي مندالَي دةضص.

 بةديوةكةي ديكةش قسةكردن لةنووسين، هةر تةنها قسةكردن نيية لةو وزة هيَرِش بةرانةي كة بيركردنةوةو تيَرِامان دةستيان لةداهيَنانيدا هةية، بةلَكو قسةكردنيشة لةو وزة متبووانةي كة دةكةونة خةيالَي زمانةوة، ئةو وزة متبووانةي كة دةكةونة نيَو ثةيوةنديية ناديارةكاني ئةو ديوو ئاطاييةوة.

 كةواتة نووسين هةم سةرضاوةدارةو هةم بةخةيالَكردني زمانةوة دةلكص، ئةطةر سةرضاوةداريَتي ، نووسين بؤ نووسةرو ثةيوةندييةكاني نووسةر بةزمانةوة بةندبص، ئةوة خةيالَي زمان ميَذووي وشةو ثةيوةنديية هةرةمةكييةكاني وشة دةستيان لةداهيَناني هةية.

 بةلاَم ئةطةر ئةو ثرسيارة وةرِطيَرين و بكةوينة بةشي دووةمي ثرسيارةكةوة، دةلَيَم من لةثشت ثرؤسةي نووسيني ئيبداعيدا هةرطيز نيازو مةبةستيَكي دياريكراو نابينم، نةك هةر هيَندة بةلَكو بةبرِواي من هةموو نيازو مةبةستيَكي دياري كراو بةهةموو ماناكانييةوة جؤريَكة لةشيَواني نووسين، جؤريَكة لة لةكةداركردن و كؤت و بةندكردني نووسين، بةديوةكةي ديكةش جؤريَكة لةهةلَخةلَةتاني خويَنةر.

 ث2/ باقسة لةمندالَي بكةين، من ثيَمواية مندالَي بةشيَكي زؤري يادةوةري هةمووماني داطيركردووة، ئةوةي ئةمرؤش كاري لةسةر دةكةين طةرِانةوةية بةشويَن ضيرؤكة بضووكةكاني ئةو يادةوةريية، ثيَم باشة بزانم مندالَي لاي تؤ ضةند توانيويةتي ثةنجةرةكاني ئيَستا بشكيَنص؟وشةي مندالَي هةميشة بةشيعرةوة دةلكص، ضونكة بةسيحركردنةوة بارطاويية، بزؤزي مندالَ ثرسياريَكي طةورةي شيعريية، مندالَي من دةريايةك بوو خةيالَ شةثؤلي تيادةدا، سةرةرِاي ئةوةي كة مندالَ خؤي تؤثةلَيَك خةيالَة، مندالَ كائينيَكي واقيعية بةللاَم لةدةرةوةي واقيع دةذي .

 سةرةتاي مندالَيم دنيايةك بوو لةترس و تةنيايين ئةو كاتة مالَةكةمان لة بةرامبةر  (ئاشي ئةحمةد ضةلَةبي ) مالَيَكي تةنيا لةتةنيشت حةساري " عزةددين ئاغا" لةخانويةكي قورِدا دةذياين، من ئةو كاتانة هةميشة تةنيا بووم، خوشكيَكي لة خؤم طةورةترم هةبوو، بةلاَم زوو مردن برديةوة، من لةو مالَةدا هةميشة تةنيا بووم، ئةوةي كة زؤر جيَطاي دلَخؤشيم بوو، داثيرةم بوو، داثيرةي من مرؤظيَكي تابلَيَي رؤح سووك و قسة شيرين بوو، زماني ئةو لةهةموو ئةوانيديكة جيابوو، ئةو سيحريَك لةطوفتارو رةفتاريدا هةبوو، ئةو سيحرة ثاشان زانيم كة بةو كوردييةوة بةند بوو كة ئةو قسةي ثيَدةكرد، داثيرةم خةلَكي (مةهاباد) بوو، بةكوردي موكرياني قسةي دةكرد، مني سةرسامي قسةو ضيرؤكةكاني خؤي كردبوو، ئةطةر ئةوم لةطةلَ بوواية، ياريكردن و بةزم و رةزمي مندالاَنةم فةرامؤش دةكرد، بةشيَكي طةورةي ذياني من داثيرةم داطيري كرد بوون بةشةكةي ديكة دايكم بوو، ضونكة ئةو كاتة باوكم "ثيَشمةرطة" بوو، دايكم بةدةوام ترسي ئةوةي لةناو دروست دةكردم كة ئةطةر لةمالَ دووربكةومةوة"قةرةجةكان" دةمبةن، جطة لةوةي كة شيَتيَك هةبوو بةناوي " هةياس" شويَني ئةو شيَتة بن ديوارةكاني " ئاشي ئةحمةد ضةلةبي " بوو، هيض مندالَيَك نةيدةويَرا لةمالَ دوور بكةويَتةوة، هةياس شيَتيَك بوو بةزةيي بةهيض كةسص نةدةكرد، طةورةو بضووكي دةداية بةر زةبري خؤي ، ئيَمةي مندالَ ئةوكاتة كص بةركيَمان لةسةر ئةوة دةكرد كة كص بتوانص بةدارلاستيك و قؤضةقاني  و دةست جوانترين ويَنة، يان طيانلةبةر لة ثةنجةرةي كارطةي سةهؤلَي ئةحمةد ضةلةبي دروست بكات ئةو كارطةية زؤر بةرز بوو دنيايةك ثةنجةرةي تيابوو، من طةرضي لةزؤربةيان بضوكتر بووم، بةلاَم بةخت يارم بوو توانيم بة بةردة بضكؤلَةكةي دةستم جوانترين ويَنةي مشك لة ثةنجةرةكة بكيَشم، ئيتر لةنيَو مندالاَن باسي ئةو مشكة ببووة ضيرؤك زؤر شانازيم ثيَوة دةكرد، ئةو مشكة ي من ويَنةي نةبوو، ئيتر كاري ئيَمة ئةوةبوو، يان لةتةنيشت مالَي ئةحمةد ضةلةبي بةدواي ثةثوولةو كوللةو ثشيلؤكةدا راماندةكرد، يان لةثشت كيَلي طؤرِةكان ضاوشاركيَمان دةكرد، دنياي ئيَمة دنيايةك بوو تابلَيَي دوور دوور لةنازي مندالاَنة دوور لة ياري  و سةفةر.

 .

 بةشيَكي ديكةي مندالَيم دةطةرِيَتةوة بؤ سالاَني (1974-1975) ئةو سالاَنةي كة  (باوك) بةخؤي و بةراديؤ خشخشكةرةكةيةوة جولةو ثرسياري مندالاَنةي مني بيَدةنط دةكرد، ئةو سالاَنة تةمةني من نزيكةي هةشت، نؤ، سالاَن دةبوو، لةطةلَ ئةوةي كة مالَةكةمان بؤ طةرةكي (كوران) طواستةوة، بةلاَم تةنيايي و ترس و بيَدةنطي مالَ جطة لة خةيالَكردن، جطة لةدواندني بيَدةنطي ئيتر يارييةكي ديكةي بؤمني مندالَ نةهيَشتبوةوة.

 ترسي من لةويَوة دةستي ثيَدةكرد كة دةرطاو ثةنجةرةكان دادةخران و ئيتر راديؤي باوك فةزايةك بوو بةهيَرشي ثيَشمةرطةو تةيارةو تؤث و.

 .

 تاد، ثرِدةبوةوة، منيش لةويَوة بةو خةيالَة وردةي خؤمةوة ويَنةي شةرِةكانم دةكيَشا، تا راديؤيةكة بيَدةنط دةبوو من لةويَنةكيَشاني شةرِةكان نةدةكةوتم من دةرهيَنةريَكي بضكؤلَة بووم كة هةميشة سةركةوتنم بؤ ضياو بةفرو دؤلَ و شيوو كاني تؤمار دةكرد، هةميشة كوشتارطةكانم بة ثؤستالَ و سيماي رةش و كلاَوة سةربازييةكان ثرِدةكردةوة، بةلاَم كاتيَك راديؤ بيَدةنط دةبوو، كاتيَك شتةكان لةديدي باوك بةبزةي سةركةوتن رةنط دةكران، ئيتر مني مندالَ لةويَوة، لةوكاتةي كة دةضوومة سةرجيَطاي نووستن بةوكاتةي كة خةو دةيبردمةوة، دووبارة دةكةوتمة نيَو هةمان فةزاو خةيالَ، نيَوهةمان كارةسات، نيَو هةمان شةرِو كوشتارطة، بةلاَم ئةو جارةيان نةك وةك سةركةوتوويةك كة فةزاي مالً رةنطةكاني تؤخ دةكردةوة، نةك تةنها وةك ويَنةكيَشيَك بةلَكو وةك رةدوونراويَك، وةك شةرِكةريَكي بةزييوو، بة بيرم دص ضةندان جار بؤ لاي ثياوضاك و مالَةشيَخ و مةلايان بردووم، تاوةكو نووشتةيةكم بؤ بكةن كة ضيتر شةوان لةخةو رانةثةرِم، بةدةم خةوةوة رانةكةم، ضيتر شةوان بةدةم خةوةوة شةرِ نةكةم، بةدةيان جار بةدةم خةوةوة لةترسي تةيارةو تانك و تؤث رامكردوةو خؤم بةديوارةكان دةكيَشا، بةدةيان جار ئةو هاوينانةي كة لةسةر (بان) دةنووستين بةدةم خةوةوة لةثةيذةكانةوة خلدةبوومةوة، من هةميشة لةخةودا تةيارةيةك بةدوامةوة بوو، هةميشة ئاراستةي لولةي تانك و تفةنطةكان رووبةرووي سينةم كرابوونةوة، ئةطةرضي لةمالَيَكي بيَدةنط ثةروةردة كراوم، بةلاَم دةنطي هةموو دنيا شةرِي هةموو دنيا لةناو خةيالَي مندا بوو، لةنيَو سةري مندا بوو، لةدةرةوةي ئةو راديؤ نةعلةتيةو لةدةرةوةي تةيارةو بةدةم خةو رؤيشتن، حةزي طةورةي من تيَكةلَبوونيَكي سةير بوو لةطةلَ بوونةوةرة بيَدةنطةكان، بةردةوام بةدواي ئةو زيندةوةرانةوة بووم كة زيان بةمرؤظ ناطةيةنن، خواي طةورةي من (كؤتر) بوو، بةقةد هةموو دنيا كؤترم خؤشةدةويست، كاتيَك كؤتريَكم نةخؤش دةكةوت ئيتر منيش نةخؤش دةبووم، قةت لةتيَرِاماني كؤتر بيَزار نةدةبووم، ماوةيةك هةموو كاتي خؤم بة كؤتر بةسةردةبرد، ئةطةرضي من مندالَيَكي ئازاو رووقايم نةبووم، مندالَيَك نةبووم لةو سةربان بؤ ئةوسةربان بةدواي كؤترةوة بم، كؤترةكاني من لةو كؤترانة نةبوون كةرقيان لةخاوةنةكةي بص و بيانةوص ليَي رابكةن، كؤترةكاني من بةقةد خؤشةويستي من بؤئةوان، ئةوانيش منيان خؤشدةويست، من وكؤتر دوو بوونةوةر بووين خوا بؤيةكتر دروستي كردبووين، ئةو كاتانة يان لةمالَةوة خةريكي  (ليس-كولانة) دروستكردن بووم، يان لةدةرةوة ضاوم بة ئاسمانةوة دروابوو.

 هةر لةثؤلي دووةمي سةرةتايي لةقوتابخانةي بابةتاهيري هةمةداني تاثؤلي شةشةم كؤتر خولياو خةوم بوو.

 لةطةلَ ئةوةي ذيانم بةشيَك كؤتر داطيري كردبوو، بةشةكةي ديكةي ويَنة كيَشان بوو، من هةر لةثؤلي يةكةمي سةرةتاييةوة مةيليَكي زؤرم بؤ ويَ، ةكيَشان دةبزوا، ئيَستاش ديَتةوة يادم لة ثؤلي يةكةمي سةرةتاي كاتيَك مامؤستاي ويَنة ئيَمةي بردة طؤرِةثاني مةكتةب و داواي ليَكردين هةريةك بؤخؤي  و بةئارةزووي خؤي ويَنةيةك بكيَشص، من بيرم لةوة دةكردةوة ويَنةي سيَبةري ئةو دارة بكيَشم كة هةنديَك لةئيَمة لةذيَريدا دانيشتبووين، مامؤستاكةم سةيري ثيَدةهات كة من ويَنةي دارةكة ناكيَشم و ويَنةي سيَبةرةكةي دةكيَشم، دةيطوت دةبص ويَنةي دارةكة بكيَشي ، منيش بةخةيالَي خؤم دةمويست ويَنةي سيَبةرةكة بكيَشم ضونكة لةنيطاي من نزيكتر بوو، سيَبةرةكة لةسةر زةوي بوو، بؤمن ئاسانتر دةكةوتةوة، دةمويست لةسيَبةرةكةوة داريَك دروست بكةم.

 حةزي من لةطةلَ ويَنةكيشان تيَكةلَ يةكتر ببوو، لةثؤلي سيَيةم بةشداري ثيَشانطاي قوتابخانةكانم كرد لةطةلَ مامؤستاي رةسم بؤ قوتابخانةي (ئةيوبيية) ضووين و لةوص ويَنةكانمان بةديوار هةلَواسي ، مامؤستاي ويَنةمان ناوي (سديق) بوو، زؤر دلَي بةمن خؤشبوو، هةموو هةفتةيةك يةكيَك لةو ويَنانةي كة من لةوانةي رةسم دةمكيَشا بة تةختةي ئاطادارييةكانةوة هةلَيدةواسي .

 يةكةمين كتيَب كة لةدةرةوةي قوتابخانة خويَندمةوة لةهاويني ئةو سالَةدا بوو، واتة كة لةثؤلي سيَيةم دةرضووم بؤ ثؤلي ضوارةم، باوكم زؤر حةزي دةكرد من لةمالَةوة بتوانم كتيَبيان بؤ بخويَنمةوة، بيرم دص هةر لةو هاوينةدابوو كتيَبي  (رؤستةمي زالَ) ي لةيةكيَك وةرطرتبوو تاوةكو لةمالَةوة بؤي بخويَنمةوة، ثاشان بةيةكةوة ضووينة بازارِ لةمةكتةبةيةكي بضكؤلة لةوص داواي كتيَبيَكمان كرد، ئيَستاش ديَتةوة بيرم خاوةن مةكتةبةكة طوتي كتيَبيَكتان دةدةمص كة هةموو شةوص بؤتان بخويَنيَتةوة جا بةراستي كتيَبيَكي بةتام و لةزةت بوو، كتيَبةكة بةهؤنراوة باسي دوو كوردي دةكرد كة بؤ بةغدا دةضن و لةوص لةهوتيَليَكي خراث دادةبةزن، شةو كيَض و ئةسثيَ ديَنة طيانيان، جا طفتوطؤيةكة طفتوطؤي نيَوان ئةو كيَض و ئةسثيَيانة بوو كة ضؤن نيَضيريَكيان دةستكةوتووة، دواجار من سةرتاثام ئةزبةركردبوو، كة طةيشتمة ثؤلي ثيَنجةم مامؤستاي ئينطليزيمان كة ناوي (عةزيز بةرخؤ) بوو، مةسيحي بوو، زؤر حةز لةرةسمكرن دةكرد، ئةو كاتة لةطةلَ مامؤستا  (عةزيز بةرخؤ) لةذووري ويَنةكيَشاني قوتابخانة خةريكي ويَنةكيَشان بووم، شتةكاني وةك خؤي دةكيَشا برِوات نةدةكرد بةدةست كيَشرابص، تا طةيشتمة ثؤلي يةكةمي ناوةندي حةزي ويَنةكيَشانم تيا بةهيَزبوو، لةويَش مامؤستا (محةمةد خةتاب) دةيطوت تؤ بةهرةيةكي طةورةي رةسمكردنت هةية، ئةو زؤر طرنطي ثيَدةدام بةلاَم من بةرة بةرة بةرةو خويَندنةوةي ئةدةب ضووم، ئةوكاتة لة قوتابخانةكةمان لةنيَو مةرسةم مةكتةبةيةك هةبوو، ثرِبوو لة كتيَب، ئيتر لةويَوة خووي خؤم داية خويَندنةوة، هةرضةندة مامؤستا (محةمةد خةتاب) دةيطوت ثيَويستة بةهرةي رةسمكردن لةدةست نةدةيت، بةلاَم من زيَتر خويَندنةوةم لا شيرينتر دةبوو، تاطةيشتمة ثؤلي سيَيةمي ناوةندي زؤربةي كتيَبةكاني ضاثخانةي "طيوي "م خويَندبوةوة.

 ث/3 بؤدليَر دةلَيَ: شيعر طةرِانةوةيةكي دةست ئةنقةستة بؤ مندالَي ثيَتوانيية ئةو كاتةي دةتةوص شيعريَك بنووسي بةهةمان شيَوة دةتةوص بضيتةكؤلاَني شةرِةبةردو ياريكردني رابردوو؟-رةنطة يةكةمين طرفتي من لةطةلَ ئةو ثرسيار بؤ دةستةواذةي دةست ئةنقةست بطةرِيَتةوة برواش ناكةم ئةو وشةية مةبةستي تةواوي بؤدليَري ثيَكابيَت، ضونكة دةست ئةنقةست ثرؤسةي نووسيني شيعري وةك ثرؤسةيةكي ئاسايي تةماشا دةكات، بةلاَم وةك دةزانين ثرؤسةي نووسيني شيعر ثرؤسةيةكي ئالَؤزة، بةتايبةتي لةقؤناغي يةكةمدا كة خةيالَ رؤلَي سةرةكي تيادةطيَرِي ، حالَةتيَكي زؤر ناسروشتية يان تةمومذاويية، رةنطة بةشيَك لةنادياي ئةو قؤناغة بة دنيا بزرةكةي خةيالَةوة ثةيوةست بص، بةشيَكي ديكةي بؤ ئةو ثةيوةنديية هةرِةمةكييانة دةطةرِيَتةوة كة وشة شيعرييةكان دايدةهيَنن، بةلام دةشص لةقؤناغي تةتةلَةكردن و سازاندن و يةكلايكردنةوةي مةسةلةكاني طريمةرو ناوبر ِدروستكرن و وةستان، واتة لةقؤناغي دووةمدا جؤريَك لةدةست ئةنقةستي تيابص.

 شيعر كردنةوةي زمانة، شيَوةيةكة لةشيَوةكاني ياريكردن بةلاَم لةثانتايي خةيالَ، وزةي شيعري لةناوليَناني شتةكانةوة خؤي دةدؤزيَتةوة، يان بةمانايةكي ديكة شيعر دارووتاني " ميَذووي وشةية"و ميَذووي ماناو دؤزينةوةي ريَطايةكي نويَية بؤ شتةكاني ديكة، هةرليَرةشةوة ثةيوةندي بةدنياي مندالَي دةكات، ئةو دنياية كة شتةكاني ثاكة، كةمترين دةستي بؤ براوة، هيَشتا بص ناوون، بةلاَم هةست بة توانايان دةكرص، شتةكان خةيالَي مندالَ ثرِدةكةن، مندالَ بةردةوام هةولَدةدات ئةو وزةيةي كةشف بكات، كة لةثشت شتةكانةوةية، لةويَشةوة لةريَطةي كاريطةري شتةكانةوة ناوةكان لةخودي شتةكانةوة هةلَدةهيَنجص.

 مندالَ هةميشة هةست دةكات كة يةكةم كةسة ئةو شتانة دةبينص، دنيايةك لةوروذان، دنيايةك لة ضيَذ، مندالَ لة لوتكةي خةيالَ و لوتكةي ضيَذوةرطرتندا ثةيوةندي خؤي لةطةلَ شتةكان دادةمةزريَنصو ناو لةشتةكان دةنص، بةردةوام مندالَ لةضوارضيَوةي ئةو شتانةدا غةرق دةبص كة بةرخةيالَي دةكةون، لةويَوة وشة دةبيَتة ئةو فةزا كراوةيةي كة مندالَ لةنيَو ئاسمان و زةويدا ياري تيا دةكات، وةك ضؤن شتةكان تواناي لةدايكبووني وشةيان هةية، بةهةمان شيَوة وشةكان تواناي لةدايكبووني شتةكانيان هةية، ئةوةش جةوهةري شيعرة.

 شيعر لةئاسمانةوة دانابةزيَتة سةر زةوي بةلَكو نةشوةي طةيشتنة بةخودث/4 ئايا شيعري كوردي ئاستو قؤناغي دياريكراوي هةية؟ ئةطةر هةية ئيَوة خؤتان لةض ئاستيَكي طةشةكردني شيعري كوردي دادةنيَن؟ يان با بلَيَين هةر كةسيَك شيعر دةنووسص شاعيرةو ئاستيَكي هةية؟- ئةو ثرسيارة تيَكةلَةيةكة لةناودذي ، بةنيسبةت بةشي دووةمي ثرسيارةكةتان، هةركةسيَك شيعر دةنووسي شاعيرة، هيض قسةيةكم نيية، نةك لةبةرئةوةي لةطةلَ بةشي يةكةمدا دةكةونة شةريَكي بيَهودةوة، بةلَكو ضونكة نابيَتة جيَطاي قسة لةسةركردن.

 مةسةلةي نووسيني شيعرو ئاستي شيعر مةسةلةي (هةركةسيَك) نيية، ضونكة دةستةواذةي هةركةسيَك، ئةطةر نةخشة بؤدارِيَذراوبيَ جؤريَكة لةبيَبايةخكردني كةسي شاعير، هةروةك ضؤن جؤريَكيشة لة بةثةراويَزكردني خودي مرؤظ، لةثشت دركاندني دةستةواذةي هةركةسيَك جطة لةدةسةلاَتي داثلَؤسيَنةرانة، جطة لةزمانيَكي زبر، جطة لة جؤريَك لةبةهةند هةلَنةطرتن شتيَكي ديكة نابينم، بةديوةكةي ديكةش ئةطةر لةخؤوة هاتبي دووضاري جؤريَك لةنائوميَديمان دةكات.

 بةلاَم بةنيسبةت بةشي يةكةمي ثرسيارةكة بيَطومان شيعري كوردي بةدريَذايي ميَذووي خؤي بةضةندان قؤناغ و ئاست و بارودؤخي جياوازدا طوزةري كردووة، وةك ضؤن بةضةندان قؤناغ و بارودؤخي رؤشنبيريي و فيكريي و سياسي و كؤمةلاَيةتي جياوازدا تيَثةرِيووة، بة مانايةكي ديكة ئةوةي تةعبير لةئاست و قؤناغي شيعري كوردي دةكات بةفؤرمي رؤشنبيريي  و مةعريفي كؤمةلَطاي كوردييةوة بةندة، هةروةك ضؤن بةفيكرو مةعريفةي جيهانيشةوة دةلكص، كةواتة شيعر بةطشتي لةلايةك فيكرو رؤشنبيري  و مةعريفة دةبيَتة ئةو ذيَرخانةي كة ماناو شيعرييةت و فؤرمي جياواز دةخاتةوة، لةلايةكي ديكةش" بؤنموونة شيعري قؤناغيَكي دياريكراوي كوردي " دةكةويَتة بةرامبةر ئةو ثةرضةكردارانةي كة بةطشتي هةستي تيا زامدار دةكرص، يان دةكةويَتة بةرامبةرئةو ثةرضة كردارانةي بة طشتي هةستي تيا زامدار دةكرص، يان دةكةويَتة سةر ئةو هةلَويَستةي كة رووبةرووي دةسةلاَت (ستةمكاري ) دةبيَتةوة.

 دةشص لةو بارةيةوة ئاماذة بة (روانطة) بدةين، كة وةك قؤناغيَكي شيعري كوردي ، بةرطري خؤي دةنويَنص، هةتا ئيَستاش شيَوةيةك لةو فؤرمة، شيَوةيةك لةو طوتارة دريَذكراوةي هةية، راستة بةشيَوةيةكي زانستي دراسةنةكراوة، بةلاَم سيماكاني دةبينرص و قابيلي بةدوا داضوون  و ديراسةية.

 كةواتة ثؤليَن كردني شيعري كوردي ، يان قؤناغبةنكردني شيعري كوردي كاريَكي ئاسان نيية، لةثرسياريَك كورتبكريَتةوة، بةلاَم دةتوانم بلَيَم شيعري كوردي بةثيَي بارودؤخص كة تةواوي جيهان بةطشتي  و كوردي بةتايبةتي ثيَيدا تيَثةرِ دةبي ، خاوةني قؤناغ و ئاستي رؤشنبيري  و مةعريفةي خؤيةتي ، بةدةر لةوةي كة ئاستةكاني ضؤنن و ضؤن دةكةونةوة، ضونكة ئةو مةسةلةية قابيلي بةراوردكردن و هةلَسةنطاندنة، بةديوةكةي ديكةش قؤناغ و ئاستي شيعري ثةيوةندي بة نةوةوة هةية، نةوةيةك كة دةتوانص جيهانبيني جياواز بخاتةوة.

 ث5/ئةطةر دنياي شيعر دنياي خةيالَ و فاتازيا بي ئاخؤ جيَطاي (شويَن و كات و ئةفسانةو فيكري ) تيَدا دةبيَتةوة؟- داهيَنان ئةوةي هةرطيز بيري ليَناكاتةوة مةسةلةي شويَنكاتة، تؤ ناتواني لة ثرؤسةي داهيَناندا بةدواي شويَنكاتدا بطةرِيَيت، يان بةمانايةكي ديكة داهيَنةر ئةوةي كة لة ثرؤسةي نووسيندا بيري ليَناكاتةوة شويَنكاتة، ضونكة داهيَنان بةردةوام لؤذيكي كاتي ئاسايي و شويَني ئاسايي ثووض دةكاتةوة، كاري شيعري دةنطدانةوةي شويَن كات نيية، بةلَكو دةنطدانةوةي ناوةوةي زماني لةخؤدا هةلَطرتووة.

 شيعر خةفةكراوةكاني زمان بةرجةستة دةكات، ئةو شيعرانةي كة دةضنة نيَو شويَنكاتي دياريكراو وزةكاني خؤيان لة سنوريَكدا قةتيس دةكةن، بؤنموونة تؤ هةرطيز ناتواني "بةردي هةتاو"ي ثاز شويَن و زةمةنةكةي دياري بكةيت، يان " دةنطي ثيَي ئاو"ي سوهراب و "درةوشانةوة"ي رامبؤ.

 .

 تاد.

 شيعر لةئاسمانةوة دانابةزيَتة سةر زةوي ، بةلَكو نةشوةي طةيشتنة بةخود، بةلَام ئةوةي هةرطيز لةثرؤسةي نووسيني شيعردا بيري ليَناكريَتةوة شويَنة، برِواناكةم هيض داهيَنةريَك لةثرؤسةي نووسني شيعردا بير لةوة بكاتةوة شويَن وةك شويَن بخاتة ناو داهيَنانةوة، دةشص شويَن لةنيَو داهيَناندا وجودي هةبص، بةلاَم لةو شويَنة دةكةوص كة وةك جوطرافيا هةية، لةو شويَنة دةكةوص كة لةسةر نةخشة دياريكراوة.

 هةروةك" كات-زةمةن" لةداهيَناندا ثابةست نيية بة مةسةلة ميَذووييةكةوة، ئةوةش بةو ماناية نيية كة شيعر بص زةمةنة، ضونكة لةطةلَ ئةوةشدا شيعر دةكةويَتة نيَو زةمةن، لة هةمان كاتدا لة دةرةوةي زةمةنداية، شيعر زةمةنيية ضونكة لةرةوتي زماندا ئةسالَةت و تةجاوزكردن دةنويَنص، نازةمةنيشة ضونكة لةريَطةي روونبينييةوة هةموو زةمةنةكان لةخؤ دةطرص، جةوهةري شيعر ئةوة نيية كة كات و شويَن ببينين، بةلَكو، ئةوةية كةشتيَكي ديكة ببينين.

 وةك ضؤن شويَن لةثرؤسةي داهيَناندا دةكةويَتة ئةو ديوو جوطرافياوة، لةيةكي ديكةش تؤ ناتواني بةشيَوةيةكي ئاسؤيي قسة لةزةمةن بكةيت، ضونكة داهيَنان كاتي خؤي دةخولَقيَني كاتي داهيَنان وةك " ئةدؤنيس" دةلَيَ لة تةقينةوةدا خؤي هةلَدةطريَتةوة، دص و دةطؤرِي  و نوص دةبيَـتةوة.

 بةنيسبةت ئةفسانةو فيكر، ئةطةر ئيَمة برِوامان بةوة هةبص كة بةشيَك لةداهيَنان ثةيوةندي ثرؤسةي خةيالَكردنةوة هةية، ئةوة دةبي برِواشمان بةوة هةبص كة بةشيَكي ديكةي بةرؤشنبيريي و مةعريفةو فيكرةوة بةندة، بةلاَم ضؤن فيكر لة شيعردا تةوزيف دةكرص؟ بةبرِواي من فيكر لةشيعردا دةبص ئةو هيَزو وزةية بص كة بة حةساسيةتي شيعري بارطاوي كراوة، لةويَشةوة بةرةو رامان و فرة رةهةنديمان دةبات، هةرطيز شيعري ئيبداعي ناكةويَتـة سةر دوا حةقيقةتةكان، بةلَكو شيعري ئيبداعي ئةو شيعرةيية كة بةردةوام سةردةمةكةي خؤي دةخاتة ذيَر ثرسيارةوة، بةردةوام بةدواي دؤزينةوةي ناديارةكانةوةية، بةردةوام فةزاي جياواز دةخولَقيَنص، فةزايةك كة شيعرييةت رةهةندةكاني دياري دةكاو ئيَستاتيكا نةخشةكاني دادةرِيَذي ، بةديوةكةي ديكةش شاعيري داهيَنةر ئةو شاعيرةية كة لةريَطةي خةيالَةوة ئةفسانة دروست دةكات، "كانت" دةلَيَ :خةيالَ ئةسلَي مةعريفةي مرؤظايةتي لةخؤدا هةلَطرتووة، هةر لةريَطةي خةيالَةوة مرؤظ دنياو ميَذوو دادةهيَنيَ، خةيالَيش دةكةويَتة نيَوان نووسةرو زمان، بؤ ئةوةي زؤرتر قسة لةخةيالَي زمان بكةين ئةوةتان بيردةخةمةوة كة زمان وةك ضؤن دةتوانص زنجيرةيةك بةكارهيَناني واقيعي بخاتةوة، بةهةمان شيَوةش زنجيرةيةك بةكارهيَناني دةروونيش دةخاتةوة، ئةو ككارثيَكردنةي زمان هةر تةنها بةئاطايي نووسةرةوة بةند نيية، ضونكة وةك دةزانين نائاطايي زمان و غةريزةي زمانيش دةستيان لةو كارثيَكردنةدا هةية، كةواتة ئيَمة ليَرةدا دةكةوينة نيَوان ثةيوةنديية رةمزييةكان و ثةيوةنديية هةرِةمةكييةكانةوة، مةبةست لة ثةيوةنديية رةمزييةكان دةشي بكةويَتة سةر ميَذووي وشة، ميَذووي زمان، يان بةمانايةكي ديكة بكةويَتة سةر يادةوةري زمان، بةلاَم ثةيوةنديية هةرِةمةكييةكاني زمان لةكارثيَكردني ناوةوةي زمانةوة هةلَدةقولاَ، يان لةو ليَخشانانةوة دص كة دواجار "هاوئاهةنطي " يان " دذبوونةوةي " ليَدةكةويَتـةوة، بةمانايةكي ديكة ئةطةر ثةيوةنديية رةمزييةكان شيَوةي دةرةوةي زمان دياري بكات، ئةوة ثةيوةنديية هةرةمةكييةكان شيَوةي ناوةوةي زماني لةخؤ هةلَطرتووة.

 هةروةها ئةطةر ماناو وةزيفةو بةهاي طرذبووة جياوازةكان تةعبير لة شيوَةي دةروة بكةن، لةويَشةوة بة بيركردنةوةو عةقلَةوة بلكيَن، ئةوة بةشةكةي ديكةي بؤضووونة غةريزييةكاني زمان و ناوةندة سروشتيةكاني زمان دةستيان لةكارثيَكردنيدا هةية، لةويَشةوة بةخةيالَةوة ثةيوةست دةبص، يان بةمانايةكي ديكة ئةطةر شيَوةي دةرةوةي زمان بة ئةزموونةوة ثةيوةست بص، ئةوة شيَوةي ناوةوةي زمان وةك حالَةتيَكي ناسروشتي دةكةويَتـةوة، ثةيوةندي نيَوان شيَوةي دةروةو ناوةوةي زمان ثةيوةندييةكي دوو لايةنةية، واتة ئةطةر ئةزموون و ئاطايي بةجؤريَك لةجؤرةكان فةزايةكي بةرفرةوان بؤ شيَوةي ناوةوة دابين بكةن، ئةوة شيَوةي ناوةوة دةشي وةك وروذيَنةري شيَوةي دةرةوةي خؤي بنويَنص، بةديوةكةي ديكةش شيَوةي ناوةوة دواجار لةنيَوان ضيَذو ويَناكردندا خؤي هةلَدةطريَتةوة، بةلاَم وةك طوتمان بؤ ثةيوةندييةكاني دةرةوة دةبص ئاماذة بة " ئةزموون" بدةين، بةو مانايةش شيَوةي دةرةوة، يان ثةويةنديية رةمزييةكان تةعبير لة هوشياركردنةوةيةك دةكةن كة نويَنةرايةتيكردني شتيَك دةطةيةنيَت، وةزيفةئاميَزة، لةطةلَ وةسفدا ديَتةوة بةلاَم شيَوةي ناوةوة دةكةويَتةوة سةر ثةيوةنديية هاوكاتيةكان، يان ئةو ثةيوةندييانةي كة بةئيحاوة بةندة، ليَرةوة دةتوانين ئةو بةشةي كة بةثةيوةنديية رةمزييةكان ناومان برد ثةيوةندي بةبونيادي فيكرييةوة بكات، بةلاَم ئةو بةشةي كة بة ثةيوةنديية ئيحا بةخشةكانةوة ثةيوةستة خؤي لةضيَذو ويَناكردندا هةلَطريَتةوة هةر لةضيَذو ويَناكردنيشدا ئةفسانة بةمانا ئةفلاتوونيةكةي لةدايك دةبص، يان بةمانايةكي ديكة ئةفسانةي زماني بةخؤدا هةلَطرتووة، ضونكة حالَةتيَكة لةناكاو، ثةيوةندي بةقةلةقي مةعريفيةوة دةكات و بةرامبةر دةوروذيَنص، قابيلي تةئويلكردني جياوازة.

 .

 ليَرةدا دةمةوص خةيالَي زمان لة ئةفسانةي زمان و هةلَوةشانةوةي زمان و كولَيني زمان و رووتكردنةوةي بونيادي ئةو ثةيوةندييانة دةربهيَنم كة بة سيستةمي ماناو بةهاي ماناو ثيَناسةي ماناو خودي مانايان لةسةر بونيانراوة، هةروةك بةديوةكةي ديكةش دةمةوص بؤ ئةو ثةيوةنديةي نيَوان رةطةزة ناديارةكان بطةرِيَمةوة، قسة لةو فةزاو ئازاديية بكةم كة لةمياني ثةيوةنديية هةلَطةرِاوةكاني ئةفسانة و ثةيوةنديية هةلَطةرِاوةكاني ئةو رةطةزانةوة ديَتةئاراوة، ئةو ثةيوةنديية هةلَطةرِاوانةش بةشيَوةيةك لةشيَوةكان بةضةمكي " بةهةلَستكارييةوة" ثةيوةست دةكةم، بةلاَم نةك وةك ثانتايي سياسي، بةلَكو لةثانتايي ئةدةبييةوة، لةويَشةوة ضةمكي بةرهةلَستكاري تةقينةوةي زماني ليَ لةدايك دةبص، يان بةمانايةكي ديكة ضةمكي بةرهةلَستاكاري تةعبير لة ثةيوةنديية هةلَطةرِاوةكان دةكات، ئيتر بةمجؤرة لةضةمكي بةرهةلَستكاريدا ثةيوةندييةكان دةخزن و حالَةتيَكي نائاسايي ، جؤريَك لةفانتازيا دروست دةبص.

 من كاتيَك دةلَيَم داهيَنان حالَةتيَكي نائاسايية، يان حالَةتيَكي شازو دةطمةنة، دةمةوص خويَنةر بؤ ئةفسانةي زمان بطةرِيَنمةوة، يان بةمانايةكي ديكة ئةو قةلةقةي نيشان بدةم كة لةمياني ثةيوةنديية هةلَطةرِاوةكاني نيَوان رةطةزة ناديارةكاني زمان ديَتة ئاراوة، ئةو ثةيوةنديية هةلَطةراوانةي كة ثرِن لةبؤشايي، بةلاَم نةك بؤشاييةك كة لة ليَكدووركةوتنةوة لةدايك دةبص، بةلَكو ئةو بؤشاييانةم مةبةستة كة لة ليَكخشاني سيَكسئاميَزييةوة ديَتة بةرهةم، بةمانايةكي ديكة ئةو بؤشاييةم مةبةستة كةلة ترؤثكي حالَةتي سيَكسييةوةية، بةو مانايةش ئةو بؤشايية بؤشاييةكة لة ضاوةرِواني خويَنريَكي ديكةداية، لةضواوةرِواني خويَنةري جياوازدا خؤي بةيان دةكات، يان لةضاوةرِواني ضةندان خويَنةري جياوازدا ضيَذي زمان بةيان دةكات، بةلاَم لةبيريشمان نةضص، ضيَذي زماني ئةطةر لةلايةك لةبةكطةيشتني خويَنةرةكانةوة خؤي بنويَنص ئةوة وةك لةسةرةوة ئاماذةمان بؤ كرد لةويَناكردني زمانيشدا بةرجةستةية، بةلاَم ئةطةر ويَناكردني زمان بةرايةلَيَك خؤي بةشيَوةي دةرةوةي زمان ثةيوةست بكات و جؤريَك لةفيكرو مةعريفة لةخؤبطرص، ئةوة ضيَذي زمان لةويَناكردني خويَنةردا ثانتاييةكاني خؤي دةستنيشان دةكات، ثانتايي زمان ثانتاييةكي بةرفراواترو فةزاي زمان فةزايةكي ئازادانةترو جياوازي زمان فرة رةهةندترة، بةو مانايةش ئةطةر بةشيَك لةداهيَنان بةئاستي رؤشنبيريي و فيكريي و مةعريفيةوة ثةيوةست بص، ئةوة بةشةكةي ديكة ثةيوةندي بةئازادييةوةية يان بةو فةزا ئازادةوةية كة خويَنةري جياوازو ويَناكردني جياوازي ليَ دةكةويَتةوة، بةكورتي خةيالَي زمان خؤي بةجياوازييةكانةوة بارطاوي دةكات بةديوةكةي ديكةش خةيالَي نوسةر بةشيَك لةزيندوويَتي زماني لةخؤدا هةلَطرتووة، من نامةوص زيَتر لةسةر ئةو مةسةلةية قسةبكةم، ضونكة بؤ زيَتر بةدواداضوون دةشص خويَنةر بؤ ثيَشةكي كتيَبي " خةيالَي زمان" بطةرِيَتةوة.

 شيعر باوةرهيَنانة بة بوون لةناو زمانداث6/وةك دةزانين زمان ضةند ئاستيَكي هةية، ئةوةي طرنطة ليَرةدا قسةي لةسةر بكةين ئاستي زمانة لةناو شيعردا، ئةطةر شاعيريَك زماني نةبوو ضؤن هةست بكةين ئةو دةيةوص شتيَكمان ثص بلَيَ؟ تؤ دةتةوص لةشيعردا ضيمان ثص بلَيَيت؟- من هةرطيز نامةوص شتيَك بلَيَم، بةلَكو دةمةوص لةشت نةطوتنةوة فةزايةكي غةريب بؤ بينين و بيستن بسازيَنم، هةميشة دةمةوص يارييةكاني خؤم لةطةلَ زماندا تائةوثةرِي ضيَذ رةوانة بكةم.

 زمان لةشيعردا بريتي نيية لةئامرازي طةيشتن، بةلَكو دؤزةرةوةية، كةواتة ئةو وردبينةية كة شتةكان كةشف دةكات، لةكويَش ناو لةشتةكان نرا لةوص شيعر هةية، هةر لةسةر ئةو بنةمايةش مرؤظي سةرةتايي بة شاعير دةدريَنة قةلَةم، بةو مانايةش مرؤظي سةرةتايي لة ريَطةي زمانةوة بووني خؤي دامةزراندووة، كةواتة شيعر باوةرِهيَنانة بةبوون لةناو زماندا، بةلام لةكوص ئةو ثةيوةنديية ثضرِا، شيعريش ون دةبص، لةهةر كويَيةك هةست بةو ثةيوةنديية تؤكمةو ضيَذ بةخشة نةكةيت شيعريش نابينيت.

 تؤ بؤ ئةوةي شيعر بنووسيت دةبص لة ناوةوة ثرِ بيت، دةبص لةناوةوة رؤشنبيرييةكي طةورةي شيعريت هةلَطرتبص، دةبص خاوةن سةليقةيةكي طةورةي زمان بيت، دةبص ئةظينداريَكي طةوةري زمان بيت، بةر لةوةي شيعر بنووسيت دةبص شارةزاييةكي باشت لةراناني رستةو فةزاي وشةو ميَذووي ماناو خةيالَي زمان هةبص، نووسين شةرِيَكي طةورةية بؤ دةبص شمشيَرةكةت تيذبص، نووسين ترسيَكي طةورةية بؤية دةبصخؤرِاطرو نةترس بيت، مامةلَة كردن لةطةلَ زماندا مةمةلَةكردنة لةتةك ترسيَكي طةورة ضونكة وةك (هايدطةر) دةلَيَ زمان مةترسي سةرجةم مةترسيةكانة، زمان بةردةوام لة هةولَي خولَقاندني مةترسيداية، مةترسيش دذايةتي  و هيَرِش كردنة كة مرؤظ لة بةرامبةر مرؤظ دةينويَنص.

 شيعر هةر تةنها ثةيوةندي ليَكضووي نيَوان هةستكراووماقوولَ نيية، هةر تةنها ثةيوةندييةكي مةجازي نيية، هةر تةنها ئةزموونيَكي تايبةتي رةسمكردني خةيالَ نيية، بةلَكو بةرزكردنةوةي ئاستي بينينة بؤ نةبينراوةكان، ثةردة هةلَدانةوةي دةمامكةكانة لةسةر ذيان، شيعري ئيبداعي بةرزكردنةوةي ئاستي زمانة بؤ حالَةتيَك كة دووضار حةثةسان و سةرساممان دةكات، نةطةيشتني شيعر بةو ئاستة، لةلايةك بؤهةذاري زمان و رؤشنبيريي دةطةرِيَتةوة لةلايةكي ديكة فؤرمطيري .

 شيعري ئيبداعي بةردةوام لةتيَثةرِاندن خؤي دةدؤزيَتةوة، هةميشة هةلَطري ثرسياري سةردةمةو دذي وةلاَمة حازر بةدةستةكان و وةلاَمة باوو تةقليدييةكان دةبيَتةوة، هةميشة طومان دةخاتة بونيادة ضةسثاوةكان.

 دةقة بص زمانةكان، ئةوانةي لةتةنكاوي زمان و لةتةنكاوي مانادا، سةرةطيَذي دةيانطرص، ئةوانةي لةسةرةتاي ضوونة نيَو شةرِي زمان و شةرِي ماناو شةرِي ويَناكردن ثةكييان دةكةوص، دةقة كةمخويَنةكان، فؤرمطيرةكان، ئةوانةي رستةي شيعرييان بؤ طوتن نيية، ئةوانةي وةك ماددةيةكي وشك مامةلَة لةطةلَ وشةدا دةكةن بةهيض جؤريَك ثةيوةندييان بةجةوهةري شيعرةوة نيية، بة برِواي من نةك هةر ناطةنة خويَنةر بةلَكو ريَطاي دريَذيان لةدارةبازةوة بؤ طؤرِيَكي مونتاذكراوة، طرفتي ئةوانةو بةتةمةنةكاني دويَنيَش لةفؤرمطيري  و ماناطيري  و بنبةستبوونداية، هةموو ضالاكيةكاني زمانيش لةسنووري طوتراوو ناونراوةكاندا سةردةبرِن، بؤية هةر لةيةكةم هانطاوةوة لةطؤميَكي مةنطي نادةلاليةوة دةخنكيَن.

 ميكرؤبي نةزاني لة هةر دةقيَك بدات ئةو دةقة جولةي تيا دةمرص.

 بةبرِواي من يةكيَك لةقةيرانةكاني ئةمرِؤي شيعر، قةيراني خويَنةرة، خوي، ةري ئةمرِؤ بص هيَزو كةمخويَنة، زووفيَلَي ليَ دةكرص، تؤ لةخويَنةرة بةتةمةنةكان طةرِي ضونكة ئةوان دةيانةوص بةهةمان كةش و هةواي دويَنص بخويَننةوة، مةستي هةمان كةش و ئاووهةوان، ئةوان تووشي جؤريَك لةبنبةستي رؤشنبيري  و بنبةستي ذيان هاتوون و ناتوانن ضيَذ لةمرؤي ببينن، بةلاَم خويَنةري ئةمرِؤش وةك ثيَويست ئامادةباشي نييةو ناتوانص بةشداري داهيَنان بكات، بةداخةوة ئةو ئةركةي ئةمرؤ دةكةويَتة سةرشاني خويَنةر ناتوانص جيَبةجيَي بكات.

 ث7/ لةلاي تؤ طوتاري (مانةوة) لة (طؤران) ةوة دةست ثيَدةكا، كةضي رايةكي تر هةية بة (نالي ) دةيبةستيَتةوة، ئةوة ضؤن ليَكدةدةيتةوة؟بةلاي من ناشص طوتاري (مانةوة) بةمانا سياسيةكةي بؤ (نالي ) بطةريَتةوة، ضونكة طوتاري (نالي ) دريَذكراوةي رؤشنبيري ناو مزطةوت و حوجرةية، طوتاريَكي تارادةيةك طةشبينة، ئةوةش بيَطومان بؤ ئةو سةردةم و ثاشخانة رؤشنبيريي و فيكريي و مةعريفية دةطةرِيَتةوة كة (نالي ) تيا ذياوة، بةلاَم لةدواي قؤناغي (نالي )  و لة دواي كؤمةلَيَك طؤرِانكاري رؤشنبيريي و سياسي و كؤمةلاَيةتي ، دواي ئةو شةثؤلة فيكرييةي كة لةثشت وروذاني بيري ناسيؤناليزمةوة بوو، يان بةمانايةكي ديكة دواي ئةوةي يةكيَك لة رةطةزةكاني (ناسنامة) كة نةتةوةية دةكةويَتة بةرهيَرِش، ئيتر بؤئةوةي بةرطري لةو رةطةزة بكةيت دةبص بيثاريَزيت، ليَرةوة (طؤران) ئةو كةسةية كة لةريَطةي ثاكتاوكردني زماني كوردي تةعبير لةطوتاري (مانةوة) دةكات.

 ث8/ دةكرص ئةو هةولَة شيعريانةي بةئاراستةي تيَكةلاَوكردني (شيعر/مةعريفة) دةدريَن بةشيَوازيَكي شيعري تايبةت ناو ببةين؟- لةدنياي داهيَناندا هيض شتيَك بةناوي (شيعر /مةعريفة- شيعر /فيكر) لةئارادا نيية، ئةوةي شيعريَك وةك مةعريفة تةماشا دةكات، يان ثيَيواية دةبص مةعريفةو فيكر بةشيَوةيةكي ديار لةشيعردا بةرجةستةبص، يان شيعر عةقلاَني بكةويَتةوة ئةسلَةن لة شيعر و داهيَنان نةطةيشتووة، ضونكة وةك طوتمان نووسيني شيعر ثرِؤسةيةكي ئالَؤزة، بةشيَك لة ئالَؤزييةكةي بؤ حالَةتة دةروونيةكاني شاعير دةطةرِيَتةوة، وةك ضؤن بةشةكةي ديكةي بؤ خةيالَ دةطةرِيَتةوة، بةو مانايةش شيعر لة رِيَطةيةكةوة بير لة مةعريفةو فيكر دةكاتةوة كة ناشي وةك سيستةميَكي دياريكراو و جيَطير سةيري بكةين، وةك دةزانين شيعر بة ثيَي سيستةميَكي دياريكراوي مةعريفي بير ناكاتةوة، بةلَكو لة رِيَطةي ويَنة و رِةمز و ئيماوة بير دةكاتةوة.

 كةواتة شيعر ئةطةر ضي بةدةر نيية لة فيكر و مةعريفة، بةلاَم لةطةلَ ئةوةشدا تؤ ناتواني لة رِيَطةي شيعرةوة مةعريفة تيؤريزة بكةيت، مةعريفةي شيعري لة جولةي شيعر و زيندويَتي زمان و فرة رِةهةندي شيعريدا خؤي هةلَدةطةرِيَتةتوة، مةعريفةي شيعري ئةزموونكردن و هةلَوةشاندنةوةية هةرطيز بؤ لؤذيك و شيكردنةوة ناطةرِيَتةوة، بةلَكو بةردةوام ثةردة لةسةر ئةو بير و رِايانة هةلَدةمالَي كة سيستةمي فيكري  و مةعريفي شيَواندوويانة، مةعريفةي شيعري لة بةناو داضووني ئةو شتانةوة دةردةكةويَت كة بيريان لي ناكةيتةوة، لة بةناوداضووني حةرامكراو و قةدةغةكراوةكانداية، لة ثرسيار و طومان كردنداية، بي ئةوةي ثشت بة باوةرِثيَكراوةكان ببةستي ، شيعر بةردةوام لة يةقينةكان دةطوزةري ، لة وةلاَمةكان دةطوزةري ، شيعر بةردةوام بة ثرسيار و طومان بارطاويية، خودي ثرسياريش بؤخؤي فيكرة، مةعريفةية، بةلاَم جياوازي مةعريفة و فيكر لةناو شيعر و لة دةرةوةي شيعر، جياوازي نيَوان ئاسؤي كراوة و ئاسؤي داخراوة، شيعر ئاسؤكان بة كراوةيي جي دةهيَلَي ، وةك (ئةدؤنيس) يش دةلَي ثرسياركردن لة شيعردا فيكريَكة بةرةو زؤرترين فيكر ثالَمان ثيَوة دةني .

 ث9/ لة كتيَبي ( (ئاطايي زمان، زماني ئاطايي ) ) ثيَتانواية كة تازةطةري دابرِانة لة دويَني ، كةضي لة شويَنيَكي تري هةمان ئةو باسةدا دةلَيَي تازةطةر  ( (نويَخواز) ) دةبي هةولَي خويَندنةوة و رِاظةكردني مةدلولة كؤنةكان بدات، ئاخؤ ئةوة دوو بؤضووني دذ بةيةك نين؟.

 - رِةنطة بةدحالَي بوونيَك لة وشةي ( (دابرِان) ) هةبي ، ضونكة وشةي دابرِان ليَرةدا تةعبير لة دابرِاني باشلاري ناكات، باشلار لةناو كايةي ئةبستمؤلؤذيدا كاري كردووة، باشلار لة ( (عةقلاَنيةتي تةتبيقي ) ) دا باس لة رِووناكي فانؤس و رِووناكي كارةبا دةكات تاكو دابرِاني نيَوان تةكنيكي  ( (سوتاندن) )  و ( (نةسوتاندن) ) ي مادة لة بةكارهيَناني رِووناكيدا رِوونبكاتةوة، بؤ ئةوةش خةسلَةتي كارةباي ئةديسؤن و ضراي ئاسايي ( (فانؤس) ) دةهيَنيَتةوة، ئةوةي يةكةم ناسوتي ، بةلاَم ئةوةي دووةم بؤ ئةوةي رِووناكي بدات دةسوتي .

 بةلاَم دابرِان لة ئةدةبدا دابرِاني ئةبستؤلؤذي ناطةيةنيَت، ضونكة ئةدةب لةناو كايةي ماناو دةلالةت و ئاماذة.

 .

 .

 .

 هتد كار دةكات، ئةدةب لةناو ثرسياري بي سنوور و ثانتايي بي سنوري خةيالَدا دةخوليَتةوة، دابرِان لة ئةدةبدا دةكةويَتة سةر ئاستي مانا و دةلالةت و ئاماذةوة لةويَشةوة بة فيكرؤ و مةعريفة و جيهانبينينيةوة دةلكي ، ميَذووي ئةدةب، ميَذووي داهيَنانة، بةلاَم ميَذووي زانست وةك باشلار دةلي : ميَذووي هةلَةي زانستيية، بؤية ناوةرؤكي مةعريفي هةر فةلسةفةيةك يةكجا و بؤ دوا جار دةمري ، ضونكة كاتص دةضيَتة ناو ميَذوو وةك ئةوة واية كة دةضيَتة نيَو هةلَةوة، بؤية دةمرص و هةرطيز ناشص بة دوايدا بطةرِيَين ضونكة هةلَة ميَذووي نيية.

 بة مانايةكي ديكة هةرطيز ئةدةب ملكةضي رِيَسا و ياسا زانستيةكان و عةقلاَنيةت نابي ، عةقلاَنيةتي زانستي خةيالَي قبولَ نيية، ئةدةب سيحريَك دةوةشيَني ، كة عةقلاَنيةت برِواي ثيَ نيية، من هةرطيز مةبةستم ئةوة نيية كة ئةدةب لة عةقلاَنيةت دوور بخةينةوة، بةلاَم ناتوانين بلَيَين كة عةقلاَنيةت بة هيض جؤريَ دةستي لة داهيَناني ئةدةبيدا نيية، بةديوةكةي ديكة ئةدةب بةردةوام لة هةولَي ئةوة داية كة ثةردة لةسةر عةقلاَنيةت هةلَبداتةوة، كةواتة ئةدةب مانةوةي مرؤظة بةكراوةيي .

 بؤية من لة كتيَبي ( (ئاطايي زمان، زماني ئاطايي ) ) دا دةلَيَم: هةموو هةولَيَكي نويَخوازي دةبي دةستةاذة و دةلالةتة لةكار كةوتووةكاني دويَني رِاضلَةكيَني  و دوور لة وةلاَم حازر بةدةستةكان هةلَطري ثرسياري سةردةم و مةعريفةي سةردةم و رِؤشنبيريي سةردةم بي ، دةبي ثرسياري خؤي فرِيَداتة ساتةوةختي ئيَستا و شتيَكي ديكةي جياوازي بهيَنيَتة ئاراوة.

 ليَرةدا دابرِان ناكةويَتة سةر تةواوي كةلةثور، بةلاَم وةرطرتن و هةلَوةشاندنةوةي رِستةو مةدلولة لةكار كةوتووةكان هةرطيز ناكري وةك بونيادي ئيَسستا سةير بكةين و بةهةمان شيَوةي كؤن ئامادةييان هةبي ، ناشي تةواوي كةلةثور بة مردوو لة قةلَةم بدةين، ضونكة هةميشة بةشيَك لة كةلةثور ( (بةشة زيندووةكةي كةلةثور) ) لةطةلَماندا دةذي ، ئةو بةشة زيندووة ثيَويستي بة رِاظةكردن و خويَندنةوة و تةئويلكردني جياواز هةية، مةبةستمة بلَيَم دةشص لةو خويَندنةوةو تةئويلكردنةوة بنةمايةكي ديكة لةناخي خؤمان بدؤزينةوةو لةويَوة جيهانبينييةكي ديكةي جياواز بونياد بنيَين.

 كةواتة كاتيَك باسي دابرِان دةكةم مةبةستم دابرِانة لةماناو ئاماذةكان، ضونكة بةبرِواي من سرِبووني ماناو دةلالةت و فؤرمةكان، سربوون و كوشتني ئةدةبي لةخؤدا هةلَطرتووة، سرِبووني ئةدةب قةتيس كردني ماناو دةلالةتةكانة لةبؤتةيةكدا، لةفؤرميَكدا لةضوارضيَوةيةكي بنبةستوودا، سةربرِيني وينَةكانة لةتاكة حةقيقةتيَكدا، لةوص لةبةامبةر دةستةواذةي سرِبوون، دةستةواذةي بةهةلَمبوونم بةكار هيَناوةو دةلَيَم ئةدةب جؤريَكة لةثرؤسيسةكردني بةردةوام كة دةكةويَتة دةرةوةي ماناو مةبةست و نيازي دياريكراو، دةكةويَتة دةرةوةي حةقيقةت و دةرةوةي فيكري  و رووت و دةرةوةي ثيرؤزيي.

 بةكورتي ئةدةب لاي من بةردةوام بونيادنان و هةلَوةشاندنةوةية تازةطةريش دابرِانة لةدويَنيَي وةستاو، داهيَناني حالَةتيَكي زيندووي ثرِ جولةية، ئامادةيية لةساتةوةختي ئيَستاداو بةردةوام جولاَوي ناديار لةخؤ دةطرص.

 من بةمانا باوةكة وةرطيَرِنيم، بةلَكو ثرؤسيسةي وةرطيَرِان دةكةم لةوكاتةي كة خةيالَم سةردةكاث10/ لةنيَوان شيعرو ليَكؤلَينةوةي تيؤري  و رةخنةو وةرطيَرِاندا كة تؤثيَيانةوة ناسراوي ، ض جؤرة ثةيوةندييةك بةدي دةكةيت؟ بيَطومان جؤريَك لة هارمؤنياي لاي تؤ دروست بووة، تيَطةيشتني تؤ بؤ ئةم حالَةتة ضؤنة؟- زؤجار طوتوومة كة نووسين لةسادةترين ثيَناسةيدا طرتني ضركة هةرة جوانةكاني ناوةوةية، دةشص ثةيوةندي نيَ، ان ضركةكان هارمؤني بكةونةوة، وةك ضؤن دةشص ناهارمؤني بص، من لةو برِوايةدام كة ليَكنزيكبوونةوةي " شيعرو ليَكؤلَنةوة" بتوانص ليَرةدا خؤي بةيان بكات، بةلاَم رةنطة خالَي دووركةوتنةوة ثةيوةندي بةزمانةوة بكات، ضونكة دةقي شيعري لاي من لةهةلَخليسكاني زمانةوة لةدايك دةبص، يان لةهةلخليسكاني ماناو دةلاةلةتةوةية، بةلاَم دةقي ليَكؤلَينةوة هةلَخليسكاني ماناية لةنيَو دةقي يةكةم، ئةطةر دةقي شيعري خةيالَي زمان بةشيَكي طةورةي ئةو هةلَخليسكانة تةواو بكات، ئةوة لة دةقي ليَكؤلَينةوة خةيالَي خويَنةر ئةو بةشة بؤخؤي دةبات، بةمانايةكي ديكة ئةطةر دةقي شيعر لةثةرتبووني خةيالَةوة خؤي كؤبكاتةوة دةقي ليَكؤلَينةوة لة كؤكردنةوةي خةيالَةوة خؤي ثةرت دةكات، بةو مانايةش دةقي شيعري بةردةوام بةرامبةر ئةوةي كةدص، بةديار نادياري هةتا هةتاييةوة جيَماندةهيَلاَ، بةردةوام لةدؤزينةوة داية، لةثرسيارو طومان ناكةويَت، شيعر دةقي:َي دامالَرِاوة، هةميشة كاري وةلاناني ماناية بؤ ئةوةي بة جةوهةري خؤي بطات، ئةو هةلاَتنةي شيعر دةسةلاَتي زمان ئةوةندة بيَهيَز دةكات كة دواجار دةبيَتة فةزايةك، فةزايةك لةو ديوو دةسةلاَت، ئةو فةزاية تةعبير لةئازادي دةكات، جةوهةري شيعر ئازاديية، دةقي شيعري دةقي ئازاديية، دةقي ئازادي ، دةقي جياوازي و خوي، دنةوةي فرة رةهةندو فرة دةلالةتة، دةقي ئازادي لةطةمةي ضةثيَنراوو قةدةغةكراوو خةفةكراوو بةثةراويَزكراودا بووني خؤي رادةطةيةنص، بةومانايةي دةقي ئازادي دةقيَكة دةكةويَتـة دةرةوةوي زمان، دةرةوةي دةسةلاَتي زمان، بةلاَم كاتيَك ثرؤسيسةي دةكةين دةبينين لةناو زمانداية، كاتيَك ثرؤسيسةي خؤي دةكات بؤسةرضاوةي ئةظيني " كة زمانة" دةطةريَتةوة بةمجؤرة دةقي شيعري هةميشة لةهةلاَتن و طةرِانةوةدا دريَذة بة ياريية ضيَذئاميَزو جوانةكاني خؤي دةدا، بةلاَم دةقي رةخنةيي، دةقي ليَكؤلَينةوة لةفةزايةكي ديكةدا كاردةكات، لةفةزايةك كة زمان بةهؤش خؤي هاتؤتةوة، لةفةزايةك كة زمان لةطةرِانةوةداية، دةقي رةخنةيي دةشص بةضةندان بؤضوون و ميتؤدي جياواز ثرؤسيسةبكرص و بخويَندريَتةوة، بص ئةوةي هيض خويَندنةوةيةك وةك دوا خويَندنةوة خؤي بةيان بكات، بةلاَم لةطةلَ ئةوةشدا ضونكة دةكةوينة نيَو فةزاو سنووريَكي دياريكراوةوة، ضونكة لةبةرامبةر شتيَك دووضاري وةستان دةبين، دةمانةوص لةويَوة بةشداري داهيَنان بكةين، بةشداري يارييةكاني بةكةين، ئيتر لةويَوة ئةطةرضي بةهةمان شؤكي ثرؤسةي نووسيندا تيَدةثةرِين، ئةطةرضي لةثرؤسةي خويَندنةوةو ليَكؤلَينةوةدا تةواو برِوامان بةهاوسةنطي هةبص، يان بةمانايةكي ديكة ئةطةرضي بةرامبةريش لة وجوددا نةبص، يان ئازادي بنويَنص، بةلاَم لةطةلَ ئوةشدا ناتواني بة هةمان شيَوةي دةقي ئيبداعي ثرؤسيسةي ئازادي خؤت بكةيت و ضيَذو خؤشي فةراهةم بكةيت.

 بةلاَم دواجار نووسيني دةقي شيعري  و نووسيني رةخنة دةكةونة نيَو دةقي ئيبداعيةوة ضونكة نووسين هةلَكؤلَيني ناخة، نووسين عةشقة، بؤية من ضيَذ لةهةردوو ثرؤسةكة وةردةطرم.

 بةنيسبةت وةرطيَرِان، من هةرطيز وةك وةرطيَرِيَك كار لةناو دةقي ئةسلَيدا ناكةم، لة وةرطيَرِاندا حالَةتيَكي زؤر شازو تايبةتيم هةية، حالَةتيَك كة لةنووسيني دةقي شيعري نزيك دةبيَتةوة، من بةمانا باوةكة وةرطيَرِ نيم، بةلَكو ثرؤسيسةي وةرطيَرِان دةكةم لةو كاتةي كة خةيالَم سةرةكات، وةرطيَرِان لاي من حالَةتيَكي ناديارو شيعريية، حةزيَكي ساتةوةختةية لةثرِدص وك ضؤن شيعر دص، وةك ضؤن خةيالَي نووسين لةطةلَ خؤي دةمبات، من هةرطيز خؤم بة وةرطيَر نازانم بةلَكو جاروبار حةزي وةرطيَرِان تياما ضةكةرة دةكات.

 ث11/ تؤ يةكيَك بووي لةو نووسةرانةي دواي راثةرِين بةردةوام ويستووتة رةخنةي كوردي لةقالبي كلاسيكيةوة بخةيتة سةرسكةي قالبة ميتؤدي  و مةعريفييةكةي ، لةنووسينةكانيشدا بةردةوام ثرسياري جؤراوجؤر بةدةردةكةون، بةراي تؤ لةبةرهةمهيَناني مةعريفةدا نووسةر بووني خؤي ون دةكات، يان خويَنةر ؟ ئايا رةخنةي كوردي لةكويَي شوناسي خؤيداية؟- دةستةواذةي رةخنةي كوردي بؤخؤي هةلَطري قسةوباسي زؤرة، مةبةستمة بلَيَم ئةو دةستةواذةية ئةطةر بةشيَوةيةكي زانستيانةو مؤديَرنانة سةيري بكةين، دةستةواذةيةكة دةكةويَتة نيَو نةبوونةوة، ضونكة وةك دةزانين رةخنة لةهةناوي دامةزراوة رؤشمنبيريي و مةعريفي  و فيكرييةكان لةدايك دةبص، بةلاَم لةو بارةيةوة رةخنةي كوردي وشةيةكي بؤ طوتن نيية، وةك ضؤن تواناي دؤزينةوةي هيض شتيَكي نيية تاثيَي بلاَ، ويَناكردني كوردي لةو كايةيةدا دةتوانين بلَيَين كوذوةتةوة، خةيالَي كوردي هةميشة كورتي ديَنص و بةديار نةطوتراوةكان بص جولة دةوةستص، تواناي ثةردة هةلَدانةوةو بة دواداضوون و شيكردنةوةي كزة، دةشص بةشيَك لةو دةرك نةكردن و كةم تواناييةي بةكزبووني يادةوةرييةو بةندبص، بةشيَكي بةئيفليجي بونيادي بيركردنةوة دةلكص.

 سةرةراي ئةوةش تائيَستا كوردي نةيتوانيووة بةثيَي قؤناغةكاني ئةدةب و هونةر، ميتؤديَك، يان تيؤرةيةك بةثيَي ثيَويستيةكان و بةشيَوةيةكي ريَكوثيَك بطوازيَتةوة، ض جاي ئةوةي بتوانص كار لةنيَو ئةو تيؤرو ميتؤدانة بكات، تؤ بؤ ئةوةي قسةلة ذانريَكي ئةدةبي ، يان هونةري بكةيت، دةبص بونياديَكي فيكري قولَ و ثاشخانيَكي مةعريفي  و رؤشنبيري طةورةت دامةزراندبي ، دةبص خاوةني ثرسياي سةردةمي خؤت بيت، دةبص هةلَطري جيهانبيني مؤديَرن بيت، قسةكردن لة ميتؤدو تيؤر، قسةكردن لةثؤليَنكردني ذانرة ئةدةبييةكان، قسة كردن لة ريَبازةكاني ئةدةب و هونةر بةبص دامةزراو، بةبص تيؤريزةكردني فيكرو مةعريفة، بةبص رؤشنبيرييةكي طةورة لةبازنةيةكي تةسكدا خولدةخوات.

 لةلايةكي ديكة لة بةر ئةوةي خوينَدنةوة، يان رةخنةي نوص بةمانا تةقليدييةكةي وةك دةستةواذة برِواي بةفرةيي و جياوازي  و ئازادي هةية، بؤية ناكةويَتة نيَو سيَنتةرةوةو، يان بةمانايةكي ديكة بير لة مةسةلةي ونبوون و بةرجةستةبووني طةورة ناكاتةوة، بةلَكو بير لة بةرجةستةكردني زؤرترين "شيمانة" دةكاتةوة.

 كةواتة وةك ضؤن دةق لةدةسةلاَتي بكةر رزطار دةكات، بةهةمان شيَوة دةرطاش بؤ زؤرترين خويَندنةوةي دذ بةيةك دةكاتةوةخويَندنةوة لاي من حالَةتيَكة تةواو لةحالًَةتي ثرؤسيسةكردني نووسيني ئيبداعي نزيك دةبيَتةوة، بؤية من هةميشة لةدةرةوةي دةسةلاَتي نووسةر، هةميشة لةدةرةوةي دةسةلاَتي باوكانةي نووسةر، هةولَدةدةم بةضيَذي خويَندنةوة بطةم، هةولَدةدةم زؤرترين شيمانةش بؤ خويَندنةران فةراهةم بكةم، زؤرترين دةرطاو ثةنجةرةش بةسةر دةقدا بكةمةوة.

 ث12/ رايةك هةية دةلاَ تةكنةلؤذيا ئةدةب و رؤشنبيي ر دةكوذيَت، ئيَوة راتان بةرامبة ئةو بؤضوونة ضيية؟- ئيَستا لةهةموو دنيادا بةضاويَكي ديكة سةيري مةسةلةي رؤشنبير و رؤشنبيريي دةكرص وةك ضؤن مامةلَة كردنيش لةطةلَ ئةدةب تةواو طؤرِاوة، ضونكة هةريةك لةكايةكاني ئةدةب و رؤشنبيريي و فيكرو مةعريفة تايبةتمةندي خؤيان بةدةست هيَناوة، ئةمرؤ طشتطيري وةلانراوة، وةك ضؤن مةسةلةي رؤشنبيرو رؤشنبيريي رووبةرووي كؤمةلَي ئيشكاليةت و ثرسيارو طوماني سةردةم بؤتةوة، ئةوةش راستةوخؤ بة ثيَشكةوتني تةكنةلؤذياو زانستة مرؤييةكانةوة بةندة.

 كةواتة ضةمكي رؤشنبير سةرةراي ئةوةي لةسةردةميَك لةسةردةمةكان شويَني بالاَي بؤخؤي داطيركردبوو، بةلاَم ئةمرؤ لةبةرامبةر طؤرِانة خيَراو هاوضةرخةكاندا دووضاري بة ثةراويَزبوون هاتووة، بةمانايةكي ديكة ئةطةرضي ضةمكي رؤشنبيرو شاعيري طةورة لة لةسةردةميَك لةسةردةمةكان كاريطةري تةواوي لةكاية جياوازةكاني ذياندا هةبوو، بةلاَم ئةمرؤ وةك دةزانين نووسةري طةورةو رؤشنبيريي طةورة لةناوضووة، ئةوةش بؤ ئةوة دةطةرِيَتةوةة كةضةمكي ئةدةب و رؤشنبيريي طؤرِاني بةسةردا هاتووة، ضونكة طفتةكان زؤر ئالَؤزن، رةنطة بةشيَك لةطرفتةكاني رؤشنبيري طةورةو نووسةري طةورة ثةيوةندي بةدابةشبووني كايةكان و دابةشبووني كؤمةلَطاوة هةبص، دابةشبووني تويَذ و ضيين و زمان، كةواتة ئةو نوسةرة طةورةيةي كة ئةمرؤ بتوانص نويَنةرايةتي دابةشبووني كؤمةلَطاو زماني جؤاوجؤرو بيرورا جياوازةكاني دنيا بكات، جطة لةوةهم شتيَكي ديكة نيية، ئةمرؤ بةثيَي عةقلاَنيةتي سةردةم دروستبووني كاية مةعريفيةكان و دابةشبووني كاية كؤمةلاَيةتيةكان، بةثيَي تايبةتمةنديَتي دةكةويَتةوة، ئيتر ضةمكي نووسةري طةورةو رؤشنبيريي طةورة رووبةرووي كؤمةلَيَك ئيشكاليةت بؤتةوة، ئةمرؤ وةزيفةي رؤشنبيريي هةلَطريي ئيشكاليةتي جؤراوجؤرة، ضونكة نةدةشص بة هةمان ئامادةيي دويَنص بيَتةوة نة دةتوانص كاريطةري دويَنيَي لةثانتاييةكاني ئةمرِؤدا هةبص، بةديوةكةي ديكة كؤمةلَطاش لةنيَو هةمان ثرسيارو هةمان جيهانبيني نةماوةتةوة.

 بةلاَم ئةوةش بةو ماناية نيية كة ئةدةب و رؤشنبيريي كةم بايةخ كرا بص، نةخيَر، بةلاَم بؤ ثانتايي تايبةتي خؤي  و سيستةمي دياريكراوي خؤي كورتكراوةتةوة.

 ئةطةر لة خؤرئاوا طومانكردن بةرامبة شاعيري طةورةو نووسةري طةورةو رؤشنبيري طةورة بةرسياري سةردةم و جيهانبيني سةردةمةوة ثةيوةست بص، ئةوة بةنيسبةت خؤرهةلاَت ئامادة نةبووني رؤشنبيران و نوسةران و بةجيهانبيني سةلةفي  و بونيادي لةكاركةوتوةوة بةندة.

 بةمانايةكي ديكة ئامادةنةبووني نوسةران و ؤشنبيران بةنةبووني ثرسياري سةردةم و رةخنةوة بةندة، رؤشنبيري خؤرهةلاَتي رؤشنبيريَكي بنبةستووة، هةموو غةريزةكاني ذياني لةخؤدا كوشتووة، هةموو ياخيبوون و رةتكردنةوةيةكي لةخؤدا متكردووة، رؤشنبيرو نوسةري خؤرهةلاَت بةدةوام لةمياني وةلاَمة ئامادةكراوةكاندا دريَذة بةذيان دةدة، بةردةوام لةنيَو سنووري دياريكراودا خؤي طرمؤلَة كردووة، هةرطيز بير لةساتةوةختي ئيَستاي خؤي ناكاتةوة، هةرطيز بيرلةوة ناكاتةوة كة لةريَطةي رةخنةو بةدوااضوون و كةشفكردندا ئةتمؤسفيَريَك بؤ ئازادي بخاتةوة.