13-05-2011 04:41

No:3264 Wednesday 7/1/2004             Kurdistani Nwe

 

نةوشيروان مستةفا:

نابص سةركردايةتي كورد هيض بيانوويةك بؤ دواخستني باسي مافةكاني كورد بؤ كاتي هةلَبذاردني طشتي و نووسيني دةستوور قبوول بكا

 هةظالَ نةوشيروان مستةفا لةوتاريَكدا بةناونيشاني (كوردو قانوني بةرِصوةبردني دةولَةتي عيراق لةماوةي طواستنةوةدا) كة لةلاثةرِة (3)ي ذمارةي ئةمرِؤي (كوردستاني نوص)دا بلآوكراوةتةوة، ئةركةكاني سةركردايةتي كوردي لةدارِشتنةوةي دةولَةتي نويَي عيراقدا دةستنيشانكردووةو رؤشنايي خستووةتة سةر ئةو هةنطاوانةي كةدةبيَت طروثي كورد لة ئةنجومةني حوكمدا هةولَي بؤ بدات.

لةم رووةوة هةظالَ نةوشيروان مستةفا لةوتارةكةيدا روونيكردووةتةوة كةئةبيَ سةركردايةتي ئيَستاي كورد ثاريَزطاري قةوارةي فيدرالي هةريَمي كوردستان بكا و بوني بةردةوامي كاريطةرو ضالاكي هةبص لةناوةندا كةئةمةش لةلايةني تيؤريدا خؤي لةسةلماندني ثيَكهاتني طةلي عيراق لةدوو نةتةوةي سةرةكي كوردو عةرةب و ثيَكهاتني سةرزةميني عيراق لةكوردستان و باقي ثاريَزطاكاني عيراق و هاوبةشي هةردوو نةتةوةي كوردو عةرةب لةدةولَةت و هةموو دامودةزطا جؤراوجؤرةكانيدا دةنويَنآ، لةلايةني عةمةليشدا نوصندني كورد لةثةرلةماني ناوةنديدا ضؤن ئةبص و لةكابينةو دامودةزطاكاني حكومةتي ناوةنديدا ضةند ئةبص و بةشي لةبودجةي ناوةنديدا ضةند ئةبص؟

هةروةها لةبةشيَكي وتارةكةيدا هةظالَ نةوشيروان مستةفا نووسيويةتي: ئةبص كورد لةمةجليسي حوكمدا هةولَ بدا خواستةكاني كورد، لةقالَبي قانونيدا دابرِيَذص و بيكا بةبةشص لةمادةكاني (قانون ادارة الدولة العراقية للفترة الانتقالية).

ئاماذةي بؤ ئةوةشكردووة كةئيَستا تةرازووي هيَزي سياسي لةعيراقدا بةقازانجي كوردة، ئةتوانص زؤر لةخواستة سةرةكييةكاني بسةثيَنص.

ئةوةشي روونكردووةتةوة كة نابص سةركردايةتي كورد هيض بيانويةك بؤ دواخستني باسي مافةكاني كورد بؤ كاتي هةلَبذاردني طشتي و نوسيني دةستور قبولأ بكا و ئةبص سوربص لةسةر ضةسثاندني مافةكاني خؤي و دانثياناني هةرضي زوتريداو ئةطةر لةمةدا بةرِيَطةي طفتوطؤ لةطةلَ مةجليسي حوكم و سولَتةي ئيئتيلاف، نةطةيشتة ئةنجام ئةبص ثيَش تةواوكردني نوسيني قانونةكةو ثيَش كؤتايي مانطي شوبات ريَطةيةكي تر بطرص، ئةويش ريَطةي (مقاوةمةتي سةلبي و عصياني مةدةني).

كورد و

قانوني بةرِيَوةبردني دةولَةتي عيراق لةماوةي طواستنةوةدا

نةوشيروان مستةفا

سليَماني-6ي 1ي 2004

 

لةوةتي دةولَةتي عيراق دامةزراوة كورد لةخةباتيَكي بص وضاندا بووة بؤ بةدةستهيَناني مافةكاني. لة 1921ةوة، كةئينطليز دةولَةتي عيراقي دروست كرد، تا 1991 كة بةرِاثةرِين و ئازادكردني بةشيَكي كوردستان لةدةسةلآتي بةعس كؤتايي هات، طةلي كورد بةثضرِثضرِي زياتر لة 40 سالأ لةطةلَ جةيشي عيراقي و هيَزة ضةكدارةكاني تريدا لةشةرِي ضةكداردا بوة، رةنطة ئةطةر رؤذص لةرِؤذان سةرذميَري ذمارةي قوربانييةكاني كورد بكرص ئةوانةي كة لةلايةن جةيشي عيراقةوة كوذراون لةضةند سةد هةزار تصبثةرِص.

دةيان جار دانوسةندن و طفتوطؤي سياسي لةطةلَ رذيَمي مةلةكي و دواتر لةطةلَ رذيَمي جمهوري؛ حكومةتي قاسم، دوو خولي حكومةتي بةعس، دوو حكومةتي دوو عارف، نةيتواني كؤتايي بةناكؤكي سياسي نيَوان كوردو حكومةتي عيراق بهيَنص. حكومةتةكاني عيراق كورديان بةدوذمني سةرسةختي خؤيان دائةناو، كورديش حكومةتةكاني عيراقي بةداطيركةري نيشتمانةكةي ئةزاني.

رذيَمي بةعس و دةسةلآتي سةدام بةتةنيا بؤ كورد و بؤ طةلي عيراق مةترسي نةبوو، بوو بةمةترسي بؤ سةر طةلَن و دةولَةتاني ناوضةكة، هةرِةشةيةكي راستةقينة بوو بؤ سةر ئاسايش و قازانجي نيشتمانييان. سةرةنجام بوو بةمةترسي بؤ بةرذةوةندييةكاني طةورةترين زلهيَزي دنيا، واتة ئةمةريكا. ئةم مةترسيية و ئةم هةرِةشةية هةر بةهيَزيَكي طةورةي وةكو ئةمةريكا ضارةسةر ئةكرا. ئةمةريكاو هاوثةيمانةكاني لةثةلاماريَكي كورت و توند وتيذدا رذيَمي تؤتاليتاري بةعس و دةسةلآتي ديكتاتؤريي صةدامي رووخاند. جةيشةكةي و هيَزة ضةكدارةكاني لةماوةي (3)حةفتةدا تةفروتونا كرد. عيراق وةكو دةولَةت، وةكو حكومةت، وةكو دةسةلآتي سياسي و جةنطي و ثؤليسي و داوودةزطاي بةرِيَوةبةرايةتي، هةرةسي هيَنا. كورد لةهةرِةشةيةكي طةورة و راستةقينة، كةدةولَةتي كؤني عيراق بوو، رزطاري بوو.

دةولَةتي عيراق سةرلةنوص دروست ئةكريَتةوة. جا بؤ ئةوةي دةولَةتي نوصي عيراق نةبيَتةوة بةهةرِةشة و مةترسي بؤ كورد، كورد لةدارِشتنةوةي دةولَةتي نوصي عيراقدا ئةبص ضيبكا و ئةتوانص ضي بكا؟

سةركردايةتي ئيَستاي كورد بؤ ئةوةي نةوةكاني داهاتوي لةجياوازي رةطةزي بثاريَزص و، ثاشةرِؤذيَكي ئارام و ئاسودةيان بؤ دابين بكا ئةبص:

يةكةم؛ ثاريَزطاري قةوارةي فيدرالي هةريَمي كوردستان بكا.

هةولأ بدا دةسةلآت و سامان لةنيَوان حكومةتي هةريَم و حكومةتي ناوةندا بةجؤريَكي عادلانة دابةش بكا و، سنوري جوطرافي ناوضةكةي دياري بكا.

دووةم؛ بووني بةردةوامي كاريطةر و ضالاكي هةبآ لةناوةندا. دابرِاني كورد لةناوةندي برِيارداني عيراقي كورد ئةخاتةوة بةر مةترسي ئةوةي ببيَتةوة بةهاوولآتي ثلةي دووةم و، هةموو دةستكةوتة قانوني، سياسي و ئابوورييةكاني ليبسةنريَتةوة. ئةمةيش لةدوو لايةندا خؤي ئةنويَنص:

لايةني تيؤري، رةنطدانةوةي مافي نةتةوةيي كورد، ئيَستا لة(قانون ادارة الدولة العراقية) و لةدوارِؤذدا لة(دةستور)دا، كةطرنطترينيان:

سةلماندني ثيَكهاتني طةلي عيراقة لةدوو نةتةوةي سةرةكي كورد و عةرةب و، ثيَكهاتني سةرزةميني عيراقة لةكوردستان و باقي ثاريَزطاكاني عيراق و هاوبةشي هةردوو نةتةوةي كورد و عةرةبة لةدةولَةت و هةموو داوودةزطا جؤراوجؤرةكانيدا.

لايةني عةمةلي، نوصندني كورد:

لةثارلةماني ناوةنديدا ضؤن ئةبص و،

لةكابينة و داوودةزطاكاني حكومةتي ناوةنديدا ضةند ئةبص و،

بةشي لةبودجةي ناوةنديدا ضةند ئةبص؟

ئةبص طروثي كورد لةمةجليسي حوكمدا هةولَ بدا خواستةكاني كورد: ض ئةوي ثيَوةندي بةكوردستان (بةهةريَمةوة) هةية و، ض ئةوي ثيَوةندي بةدةولَةتي عيراق (بةناوةندةوة) هةية. لةقالَبي قانونيدا دابرِيَذص و بيكا بة بةشص لةمادةكاني (قانون ادارة الدولة العراقية للفترة الانتقالية).

سةرةرِاي هاذوهوذي هةندص لةدةولَةتاني دراوسص, ئيَستا تةرازوي هيَزي سياسي لةعيراقدا بةقازانجي كوردة, ئةتوانص زؤر لةخواستة سةرةكييةكاني بسةثيَنص, ئةطةر ئةم هةلة لةم قؤناغةي ذياني سياسي عيراق دا لةدةست بداو, هةلَي بطرص بؤ كؤتايي سالَي (2005), كص ئةلَص ئةوسا هةلومةرجي عيراق بةجؤرص ناطؤرِص دةوري كوردي تيَدا بضوك ببيَتةوة.

ئةنداماني مةجليسي حوكم, لةباوةرِهيَنانةوة بص بةرِةوايةتي مافي كورد يان بؤ رازي كردني دلَي هاوولآتيية كوردةكانيان بص, هةموويان فيدراليزم وةكو سةرةتايةك ئةسةلميَنن. لةبةياني دامةزراندني مةجليسي حوكم دا كةرِؤذي 13ي 7ي 2003 و لةبةيانة سياسييةكةيدا كةرِؤذي 22ي 7ي 2003 بلآوكرايةوة, لةهةردووكيان دا سةرةتاي فيدراليزم سةلميَنراوة. زؤر لةئةندامةكانيشي لةطفتوطؤي رؤذنامةوانيدا سةلماندويانةتةوة. فيدراليزم شتيَكي تازة نية لةداهيَناني كورد بص. ضةندين دةولَةتي فيدرالي ثضوك و طةورة لةسةرانسةري دنيادا هةيةو ضةندين نمونةي سةركةوتويان ثيَشكةشي بيري قانوني و سياسي مرؤظايةتي كردوة, كةضي فيدراليزم لةعيراق دا وةكو مةتةلَي لـص هاتوة, هةر يةكة بةجؤرص  ليَكي ئةداتةوة. كة ديَنة سةر باسي ريَكخستني ثيَوةندي نيَوان كوردستان و ناوةند و باسي جؤري فيدرالي و دةسةلآتةكاني و سنوري جوطرافي ئةيانةوص هةلَبطيرص  بؤ كاتي هةلَبذاردني طشتي و نوسيني دةستور.

ئيَستا كة (قانون ادارة الدولة العراقية للفترة الانتقالية) ئةنوسرص , قؤناغيَكي طرنطة لةذياني كوردو لةذياني عيراقدا. لةم قانونةدا ئةشص سيماي دةولَةتي عيراقي نوص و سنوري مافة نةتةوةييةكاني كورد دياري بكرص. كاتي طولَباراني كاربةدةستاني ئةمريكي و (موجامةلة)ي هيَزة سياسييةكاني عيراق بةسةرضوو. كاتي ثص داطرتنة لةسةر ضةسثاندني مافة نةتةوةييةكاني كورد. دواخستني باسي مافةكاني كورد بؤ كاتي هةلَبذاردني طشتي و نوسيني دةستور, بيانوويةكي زيرةكانةية نةتةوةثةرستةكاني عةرةب لةناو مةجليسي حوكم دا, بةكاري ئةهيَنن بؤ نةسةلماندني مافة سةرةكييةكاني كورد. بؤية نابص سةركردايةتي كورد هيض بيانويةك بؤ دواخستني قبولأ بكاو, ئةبص سوربص لةسةر ضةسثاندني مافةكاني خؤي و دانثياناني هةرضي زوتريدا. ئةطةر لةمةدا بةرِيَطةي طفتوطؤ لةطةلَ مةجليسي حوكم و سولَتةي ئيئتيلاف, نةطةيشتة ئةنجام ئةبص ثيَش تةواوكردني نوسيني قانونةكةو, ثيَش كؤتايي مانطي شوبات ريَطةيةكي تر بطرص, ئةويش ريَطةي (مقاوةمةتي سةلبي و عصياني مةدةني)ية, سولَتةي ئيئتيلاف و مةجليسي حوكم تص بطةيةنص:

بةشداريي لةمةجليسي حوكم دا رائةطرص و ئةطةر ثيَويستي كرد لـصي ئةكشيَتةوة,

بةشداريي لةوةزارةتة ناوةندييةكاني بةغدادا رائةطرص و, ئةطةر ثيَويستي كرد لـصي دةرئةضص و لةطةلَ سولَتةي ئيئتيلاف هاوكاري رائةطرص و, بةشداري هةلَبذاردني داهاتوي مةجليسي ئينتيقالي و وةزارةتي ئينتيقالي نابص و, لةثرؤسةي طويَزانةوةي دةسةلآت دا لةسولَتةي ئيئتيلافةوة بؤ حكومةتي عيراقي بةشداري ناكا.

كورد بةهؤي دةزطاكاني راطةياندنةوة هةلَويَستي خؤي بؤ هةموو دنيا رون ئةكاتةوةو, خؤيان ئازادن لةهةلَبذاردني جؤري بةرِيَوةبردني ناوضةكةياندا.

رةنطة ئةمة شارِصي سةلماندني مافةكاني بص.

لةنرخي ئةوةدا ئةبص طةلي كوردو هةمو هيَزة سياسييةكاني خؤيان ئامادة بكةن بؤ بةرطة طرتني هةموو جؤرة طيروطرفتيَكي ئابوري, بازرطاني, دارايي و هةموو جؤرة كيَشةيةكي سياسي. كةتوشي ناوضةكةيان ئةبص.

ئاسؤي كوردستان روناكةو, رةوتي طؤرِان لةعيراق و ناوضةكةدا بةقازانجي كوردة.

 

 

 

 

Hit Counter