سةراني كورد بةبص هيض طرانتيةك ثةسندي بةلَصنصكي زارةكي و ضارةنووس ناديار دةكةن! ... شاخةوان شؤأش

 

13-05-2011 04:41

 

Shaxauan@hotmail. com

ديارة لة دةأؤذي سةرةتاي مانطي ذانيوةريدا جموجؤلَصكي زؤر سةبارةت بةمافةكاني خةلَكي كوردستان لةضوارضصوةي فيدراليزمةوة لة عصراقدا هاتة بةردوان و هةلَوصست لصوةطرتن. ئةمةش لةدواي دروست بووني مةترسي سةثاندني فيدراليزمي ثارصزطاكان كة لة أصكةوتنةكةي 2003. 11. 15 لةلايةن مام جةلال بةلةجياتي ئةنجومةني كاتي حوكم و بةأصوةبةري سيظيلي ئةمةريكايي ثؤل بريمةر مؤركرا. طومان لةوةدا هةية كة ئةندامة كوردةكاني ديكةي ئةنجومةن بةتايبةتي بارزاني لةم أصككةوتنة ئاطادار نةبووبن، بةقسةي د. مةحمود (لةضاوثصكةوتنصكيدا لةتةلةظيزيؤني كوردسات لةثرؤطرامي ديدار) كوردةكان هةموويان تةبابوون لةسةر ئةم أصكةوتنة. ئةم أصكةوتنة بةئاشكرا باس لةسيستةمي ثارصزطاكان دةكات و هيض ئاماذةيةكيش بؤ مافي كورد ناكات. نامةوص زؤر لةسةر ئةم أصكةوتنة بأؤم، بةلآم هةرئةوةندة دةلًصم، مؤركردن و تصثةأبووني أصكةوتنصكي ئاوا لةلايةن نوصنةراني كوردةوة، ئاستي تواناو لصهاتووي و غةمخؤري نوصنةراني كورد بة أاشكاوي دةردةخات! بةهؤي ئةو ثأؤذةية و دواي تثةأبووني ضةند هةفتة، ئةوجا هاوار لةلايةن نوصنةراني كوردةوة هةستا و ثأؤذةيةكي تايبةت بة فيدراليزمي جوطرافياي نةتةوايةتيان ثصشنياري ئةنجومةني حوكم و ثؤل بريمةر كرد. ثصويستة بطوترصت بارزاني دواي ضةند هةفتة وةك ئاماذةم بؤكرد بةدةنط هات و ثاشان وتارةكةي سةبارةت بةنيطةرانيةكةي لة أؤذي 2003. 12. 18 واتة دواي تصثةأبووني مانطصك و سص أؤذ بةسةر أصكةوتنةكة ئةوجا بلآوكرايةوة! هةرزوو أصكةوتنةكة بةووردي نةكراية كوردي و بؤ خةلَك بلآونةكرايةوة و كاردانةوة و بةدةنط هاتنةكةش دواي ثشيةخةوصكي درصذ و بصئاطا بوو! مؤركردني ئةم أصكةوتنة يةكص لةسةركةوتنةكاني مام جةلال لةسةرؤكايةتيكردني عصراق لةماوةي مانطصكدا بوو! ئةم أصكةوتنة لةئةنجامي هوشياريي سةركردايةتي و نوصنةراني كورد و بةشداري أاستةوخؤيان لةئةنجومةني حوكمدا بوو! ئاخر ئةوان دةيانةوص أاستةوخؤ و كاريطةرانة لةبأيارةكاني ثةيوةستدار بةعصراق بةشدار بن، بؤ ئةوةي بتوانن مافةكاني كورد بةتةواوي لةضوارضصوةي عصراقدا دةستةبةر بكةن!

نيطةرانيةكةي كاك مةسعود، ئةو نيطةرانيةية كةوا زؤر خةلَك بةر لة أوخاني سةدام باسي دةكةن، ئةوة ئةو نيطةرانيةية كة ئةو خؤي و ئةواني ديكة بصتاوان نين لةدروست بووني. ئةوان نةيانتواني نة لة كؤنطرةكةي لةندةن نة لة ثيرمام ئةوةي كة خؤيان بؤ كورد بةباشترين ضارةسةري دادةنصن واتة سيستةمي فيدرالي لةسةر بنضينةي جوطرافياي نةتةوايةتي بسةثصنن و لةدصأصكدا بةأووني بينووسن. جارص لةدانيشتنةكةي ناسرية هةرطةأص كة بةهيض جؤرصك ئاماذة بؤ مافي كورد ناكات.

ئةو ثأؤذةيةي كة دراوةتة ئةنجومةني حوكم، خةلَك زؤركةمي سةبارةت دةزانص و نةكراوةتة كوردي و ووردةكايةكاني أوون نةكراوةتةوة. ئةم دانةيةي كة لة ئيلاف لةسةرةتاي ذانيوةري بةعارةبي بلآوكراوةتةوة، بةكورتي لةخالَةكاني ُثأؤذةكة دةدوص. من نازانم ئيلاف كصن و ئايا تا ضةند دةتوانرص بأوا بةم سةرضاوةية ببةسترصت يا ئايا ئةمة هةموو خالَةسةرةكيةكاني ثأؤذةكةية يا نا، بةلآم لةسةيركردنصكي خصرادا دةتوانرص بطوترص، ئةم ثأؤذةية بةم شصوةيةي كة بلآوكراوةتةوة لايةني باش و خراث دةطرصتةخؤي. ئةم ثأؤذةية وةك هةر ثأؤذةيةكي ديكةي سةركردايةتي كورد لةباشووري كوردستان دلَسؤزيةكي دياري بؤ يةكصتي خاكي عصراق و دةولَةتي عصراق تصدا هةية و كوردستانيانة نيية. طةر زؤر بةكورتي ضةند تصبينيةكي أةخنةطرانة بدرصتةدةست ئةوةية: طةأانةوة بؤ بأيارةكاني 1958 ثرسياري زؤر دروست دةكةن و خراثة. بةهيض جؤرص ئاماذة بؤ أصكةوتنامة مصذوويةكاني بةر لة دروست بووني عصراق ناكرصت، ئةمةش ئةوة دةطةيةنص سةراني كورد بأوايان ثصيان نيية. سنووري مصذوويي كوردستان ديار نةكراوة. داواي سيستةمي يةك ثةرلةماني دةكات وئةو ثةرلةمانة كةزؤرينةي بالآي عارةب دةبصت، أؤلَي طرنط و دياري لة بأيارة ضارةنووسساز و طرنطةكاندا هةية، بةبص ئاماذةكردن بؤ ضؤنيةتي يةكلاكردنةوةي بأيارةكان، كة زؤر طرنطة. باسي مافي ضارةي خؤنوسين ناكات هتد.

وةك ئاشكراية ثصشنياري ئةم ثأؤذةية بووةهؤي كؤبوونةوةكةي ثيرمام لةأؤذي ثصنض شةممةي 8ي ذانيوةري. بةر لةوةي بضمةناو باسي ئةو أصكةوتنة زارةكيية، دةمةوص بةكورتي ئاماذة بةهةندص فاكتةر كةتةواو ثشتطيري دروستبووني ستاتي سةربةخؤي كوردستان دةكةن، بكةم.

كوردستان بةر لةدابةشكردني و دواي دابةشكردني لةلايةن دةسةلآتي ئيمثرياليستي دواي جةنطي جيهاني يةكةم ولآتصكي داطيركراو بووة و داطيركراوة. خةلَكي كوردستان هةرطيز بةئارةزووي خؤي نةضؤتة ذصر أكصفي دةسةلآتداراني كؤلؤنياليستي فارس و تورك دواتر ئينطليز و فةرةنسيةكان. أاثةأينة ضةكداريةكاني خةلَكي كوردستان بةدرصذايي دووسةدةي أابردوو بةلَطةي ئةم أاستيةن. بؤية كوردستان لةوساوةو تاوةكو أؤذي ئةمأؤمان ولآتصكي داطيركراو بووة و داطيركراوة. أصكةوتنامةي سيظةر دان بةم أاستية دادةنص و وةك طةلاني ديكةي ذصردةستي ئيمثراتؤري أوخاوي عوسماني مافي سةربةخؤيي بؤ خةلَكي كوردستان بةأةوا دادةنص. ثاشطةزبوونةوةي ئينطليز و فةرةنسيةكان لةبةر بةرذةوةندي أامياري و ئابووري خؤيان و أصككةوتنيان لةطةلَ تورك لةأصكةوتنامةي لؤزان، واتاي ئةوة ناطةيةنص كةوا ئيتر لةوأؤ بةدواوة كوردستان ولآتصكي داطيركراو يا كؤلؤني نيية و خةلَكةكةي نابص داواي سةربةخؤيي خؤيان بكةن. نةخصر كوردستان هةر بةداطيركراوي مايةوة و ثيشةي داطيركاري كوردستان بة نةتةوة بالآدةستةكاني تورك و فارس و عارةب سثصردرا. ئةم مافةي ئةوسا لةكورد زةوتكرا ئةمأؤش لصي زةوتكراوة، بؤيةش مافي خةلَكي كوردستانة بؤ ئةم أصكةوتنامة مصذوويانة بطةأصتةوة و داواي ئةم مافةزةوتكراوةي خؤيان و بةمجؤرة ضارةنووس خؤيان دياربكةن. ئةمة بةثصي ضارتةري أصكخراوي نةتةوة يةكطرتووةكان سةبارةت بةمافي ضارةنووسي طةلاني ذصردةستة دةتوانرص ثشتطيري بؤ ثةيدا بكرصت.

باشووري كوردستان كة دواي دابةشكردنةكة بةزؤر لكصنرا بةستاتي دروستكراوي عصراق، ئصستا ئةم بةشة لةضوارضصوةي عصراقدا بةثصي بأياري 1483ي نةتةوةيةكطرتووةكان لةذصرضنطي دةسةلآتي داطيركةري ئةمةريكا و هاوثةيماناني داية. ديارة أصكخراوي نةتةوةيةكطرتووةكان هةر لةسةرةتاي دروست بوونيةوة بأواي بةمافي ضارةنووسي طةلاني ذصردةست هةبووة و لةمبارةيةوة لةسالَي 1948 وة بةدواوة بةدةيان بأياري سةبارةت بةمافي طةلان لةدياريكردني ضارةنووسيان دةركردووة. لصرةدا نامةوص بةووردي بضمةناو ئةم لايةنة. ئةوةي لصرةدا و لةم بارةي ئصستاي باشووري كوردستاندا طرنطة ئةوةية كة بةهؤي ئةوةي دةسةلآتي هاوثةيمانان بةدةسةلآتي داطيركةر دانراون، ئةوا خةلَكي كوردستان مافي تةواويان لةدياركردني ضارةنووسي خؤياندا هةية. بة بأيار و ضارتةري نةتةوةيةكطرتووةكان هةموو طةلاني جيهان بةبص جياوازي مافي دياركردني ضارةنووسيان هةية. بةتايبةتي ئةو طةلانةي لةذصر دةستي داطيركةردان يا لةلايةن بصطانةوة دةستيان بةسةرداطيراوة، ئةوا مافي تةواوي ئةو طةلانةية كة ضارةنووسي خؤيان ديار بكةن و سةربةخؤيي أابطةيةنن[1]. هةر بةثصي بأياري ئةنجومةني طشتي أصكخراوي نةتةوةيةكطرتووةكان هيض دةسةلآتصكي بصطانة بؤي نيية هةأةشة لة ئازادبووني طةلي ذصردةستة بكات يا بةدةستصوةرداني ميليتاري هةستص. طةرهاتوو ئةمة أووبدات ئةوا داوا لةو ولآتة داطيركةرة دةكرص كة دةبص بةزووترين كات دةست لةداطيركردنةكة هةلَطرص[2]. ئةمة ئةوة دةطةيةنص بةدياركردني ضارةنووس و أاطةياندني سةربةخؤيي كوردستان ولآتة داطيركةرةكاني توركيا، ئصران و سوريا بؤيان نيية بةكاري دةستصوةرداني ميليتاري هةستن. ديارة هؤكاري ديكةش هةن كةأصطا لةدةستصوةرداني ئةو ولآتانة لةكوردستان بطرن. نامةوص زياتر لةسةر ئةمة بأؤم. ئةوةي طرنطة ئةو دةرفةتة زؤر دةطمةنةية كة لةبةردةمي سةركردايةتي كورد لةباشووري كوردستان داية، كةضي ئةوان لةعصراقضيةتيةكةي خؤيان ناكةون و زؤر بةثةلةن لة لكاندنةوةي كوردستان بة عصراق و دروستكردنةوةي سةروةري يةكصتي خاكي عصراق. ئصستا دةرفةتي ئةوة هةية كصشةي كورد وةك كصشةي نةتةوةيةكي لةمصذينةي دةستبةسةركراو و ولآت داطيركراو نوصكرصتةوةو أؤذهةلآتي ناوةأاست و جيهان بهةذصنص و وةكو كصشةيةكي طرنطي نصونةتةوةيي سةيري بكرصت. كةضي سةركردايةتي كورد ناهصلَي ئةم كصشةية لةضوارضصوةي عصراق تصثةأص و دةيةوص كصشةكة بةكصشةيةكي ناوخؤي عصراق بهصلَصتةوة. ديارة هصزي دةرةكي زؤرن كةدةيانةوص كصشةكة وابمصنصتةوة. سةركراديةتي كورد لةباشوور ثصيان واية لةم أصطايةوة دةتوانرص ضارةسةري كصشةي كورد بكرص و فيدراليةت باشترين ضارةسةرة بؤ كوردستان.

باواز لةمانة هةمووي بصنين و بصينة سةر كؤبوونةوكةي هةندص لةنوصنةرة عارةبةكاني ئةنجومةني حوكم و نوصنةراني كورد لةثيرمام. ديارة هةردوولا أصكةوتنصكي زارةكيان يا تةباييةكي زارةكيان ثةسندكرد. ئةو أصكةوتنة يا تةبايية زارةكييةي كةوا سيستةمي فيدرالي لةسةر بنضينةي جوطرافياي نةتةوايةتي و دواخستني كصشةي كةركوك و هةموو ناوضةسنوريةكان بؤ ضةند سالَي تر ثةسندكرد.

نوصنةراني كورد بةبص هيض طرانتيةك بؤ مسؤطةركردني ناوضةكاني نزيك سنوور و ناوضة سنووريةكان كة دواي أوخاني سةدام ئازاد كراون، سةري رةزامةنديان بؤ "برا" عارةبةكانيان دانةواند! لةبةرضي و ضؤن ئةم جؤرة أصكةوتنة لةسةر كصشةيةكي ئاواطرنط و ضارةنووسساز بةمجؤرة ناتةواوة زارةكي ثةسند دةكرصت؟ زؤر بةكورتي ئةمة لة ئةنجامي لاوازي و خؤشباوةأي نوصنةراني كوردة لةلايةك و لةلايةكي ديكة زيرةكي نوصنةراني عةرةبة بؤ بردنةوةي كات و ثاشان مةبةستةكانيان. كؤنفرانسةكاني لةندةن، ثيرمام و ناسرية كةلةهيض يةكصكياندا نةتوانرا فيدراليزمي جوطرافياي نةتةوايةتي لةدصرصكدا دياربكرصت، بةلًطةي بصتوانايي و لاوازي سةركردايةتي كورد دةسةلَمصنصت. طرنط ئةوةنيية ئةو سةركردانة ضةند خةباتيان كردووة، طرنط ئةوةية ئايا ئةوانة ضيانكرد و ضةند سةركةوتووبوون و ضي لةأابردوو فصربوون؟ طرنط كردةوةكانيانة و بةكردار سةلَماندني ئةنجامي كؤنكريتيانةي كارةكانيانة. طؤتةي بريقوباق طرنط نيية، كردار طرنطة. بؤية دةكرص بثرسين، ئايا ئةوان توانيويانة كؤنكريتيانة داواكاريةكاني كوردستان بخةنة بةردةم لايةني بةرامبةر؟ ئايا ئةوان توانيويانة ثلاتفؤرمصكي ديار و أوون بؤ كصشةكي كورد دابأصذن؟ ديارة ثرسياري لةمشصوةية زؤرن.

هةلَوصستي نوصنةراني كورد سةبارةت بة مافي ضارةنووس أاأايي تصدايةو بةشصوةي جياجيا و زؤرجار لاواز دةخرصتةأوو. بؤنموونة بةقسةي د. نوري تالةباني ئةوان لةم ثأؤذة فيدراليةي كةثصشكةشي بةغدايان كردووة، تيايدا مافي ضارةنووس بةشصوةيةكي سةرةكي و لةخالَصكي سةربةخؤدا نةسةثصندراوة[3]. هةروةها ئةم ثرؤذةيةي بةم دوايية داويانةتة ئةنجومةني حوكم (بةمشصوةيةي لةئيلاف بلآوكراوةتةوة) باس لة مافي ضارةنووس هةرناكات. سةبارةت بةسنووري كوردستان هةلَوصستصكي دياريان نيية. ئةوان (هةندصكيان هةموويان نا) ، كة لةكوردستانن باس لة سنووري ويلايةتي موسلَ دةكةن، بةلآم طومان لةوةداية ئةوان لةلاي عارةبةكان و ئةمةريكاييةكان ئةو سنوورة باس بكةن يا هةر باسيان كردبصت. بةلَطةش بؤ ئةمة ئةو ثأؤذانةية كة ئةوان ثصشكةشي لايةني بةرامبةريان كردووة. ئةمة واتاي ئةوةية ئةوان واتة نوصنةراني كورد خؤيان كصشةيان هةية و لةمبارةيةوة هةلَوصستي دياريان نيية. تصثةأبووني أصكةوتني 15ي نؤظصمبةري سالَي أابردوو، بةلَطةي نةبووني بةرضاوأووني و ثلاتفؤأمصكي ديار و تؤكمةي نوصنةراني كوردة. ئةوان ثلاتفؤرمصكيان نيية كةبتوانن لةأوانطةيةوة باشي و خراثي أصكةوتنةكاني تصدا ببينن. واتة ثلاتفؤرمصك كة بةضأوثأي و بةأووني هةموو مافةكاني كوردي تصدا دياركرابصت و طومان لةسةر هيض خالَصكي نةهصلَدرابصتةوة، جا ض سةبارةت بة سنوور، مافي ضارةنووس يا سأينةوةي شوصنةوارةكاني بةعةرةبكردن يا خالَي ديكة بصت. ثلاتفؤرمصك كة بتوانرص وةكو مؤدصلصكي ئايديال و ثصوةرصك بؤهةر هةلَسوكةوت و كردارصكي لايةني بةرامبةر بةكاربهصنرصت. واتة مؤدصل و ثصوةرصك كةبتوانص لايةني باش و خراثي هةر أصكةوتنصك بةهؤيةوة ببينرصت. بةشصوةيص بتوانص بةرضاوأووني بؤ نوصنةراني كورد دروست بكات و وابكات هيض أصكةوتنصك كةخالَي ناديار و ئالَؤز بطرصتةخؤي مؤرنةكةن. ئةمة جطةلةوةي كةبةهيض جؤرصك نابص أصكةوتنصك كةنايةوصت ئاماذة بةمافةكاني كورد بكات مؤربكرصت.

ئةو أصكةوتنة زارةكيةي 8ي ذانيوةري هيض طرانتيةكي لةطةلَ نيية، بؤية ضارةنووسي ناوضةكاني نزيك سنوور و سنووريةكان ديارنين و كةس نازانص ضارةنووسيان بةضي دةطات. أاستة هةردوولا لةسةر ئةوة تةبابوون كة عارةبةهاوردةكان بطةأصندرصنةوة شوصني ثصشوويان و كوردة دةركراوةكان بصنةوة شوصني خؤيان. بةلآم جارص لةلايةك ئةمة هةر طوتنة و هيض طرانتيةك نيية كة ئةمة وادةبصت، لةلايةكي ديكة ئةو عارةبانة جا هةركصبن جصطاي بأوانين و ناتوانرص بأوايان ثصبكرصت. ئةمةجطةلةوةي بةرثرسي عةرةب زؤرن كة دذي سأينةوةي شوصنةواري بةعةرةبكردنن. ئةوانة لةضةندين بؤنةدا طةر هةلَوصستي دذانةيان بةرامبةر فيدراليزم لةسةر بنضينةي جوطرافياي نةتةوايةتي دةرنةبأيبص، ئةوا خؤيان لةم ثرسيارة بواردووة. كةمتر لةمانطصك بةر لةئصستا و ئصستاشي لةطةلَدابص هةلَوصستي دذانةي هةندصكيان زؤر بةأووني و لةئاستصكي ئةثةأي أةطةزثةرستي و أاسيستيدا دةبينرص.

من طوتم نابص بأوا بةعارةب بكرصت، لةبةرضي نابص بأوا بةعارةب هةروا بةئاساني بكرصت؟ ئةزمووني تالَي طفتوطؤكاني أابردوو و ثاشطةزبوونةوةي لايةني بةرامبةر كةنةتةوةي سةردةستة لةبةلَصنةكاني، باشترين و ثشتئةستوورترين بةلَطةن بؤ بأوانةبوون بةعارةب. طرنط نيية كصن ئةوانةي نوصنةري عارةبن يا طفتوطؤيان ضؤنة، ئةوانة بةبص بةلَطةنامةي كؤنكريتي و بةبص بةشداري لايةني سصيةمي ضاودصر (مةبةست نةتةوةيةكطرتوةكان يا أصكخراوي لةم شصوةية) نابص بأوايان ثصبكرصت. طفتوطؤكاني ثصش حةفتاو 1971 و 1991 باشترين بةلَطةي ئةو أاستيةن.

ثاشان ئةو هةلَوصستةي ئةو عارةبانة بةشصوةيةك لةشصوةكان وةكو ئةو هةلَوصستةية كة حكومةتي بةعس بةرامبةر بةكورد لة أصكةوتنامةي 11ي ئازار نواندي. بةعسيةكانيش دانيان بة شارةكاني هةولصر، سلصماني و دهؤك وةك ناوضةي حوكمي زاتي نا و بابةتي كةركوك و ناوضةكاني ديكةيان بؤ دواتر هصشتةوة! لاي هةمووان ئاشكراية مةبةستي بةعس لةأصكةوتني ئازار ضيبوو و ئةنجامي طفتوطؤكان بةضي طةيشتن. مةرج نيية ئةمجارةش وةك طفتوطؤكةي 71 لصبةسةربص، بةلآم كورد هيض طرانتيةكي كؤنكريتي نيية كة وانابصت. بةئةطةري زؤر بووني ئةمةريكا بؤ كصشةي كوردستان فاكتةرصكي ثؤزةتيظة، بةلآم بةهيض شصوةيةك بؤ مسؤطةركردني ناوضةكاني ديكةي باشووري كوردستان طرانتي نيية. طرانتي نيية طةر أصكةوتنيان لةسةر سنوور لةطةلَدا مؤرنةكرص. ئةمةريكا دذي ئةوةنةبوو سيستةمي فيدراليزمي ثارصزطاكان لةسةر كوردستان و عصراق جصبةجص بكات و كصشةي كوردي تصدا بخنكصنص. ئةمة بةلَطةيةكة بؤ ئةوةي ئةمةريكا بؤ كورد ئةوةي ثص نيية كة كورد ضاوي لصيةتي. بةشصوةيةكي ديكة واثصناضص ئةمةريكا بؤ كصشةي نةتةوايةتي كورد ضي ثصبصت و بيةوص خةونةكاني كورد بصنصتةدي، بةلآم ئةمةريكا سيستةمصكي ثصية كةدةتوانرص بؤ بةديهصناني ئةم خةونانة سوودي لصوةربطيرصت. ديارة ئةوة دةكةوصتةسةر كورد خؤيان كة ضةند ئامادة و هوشيار و لصهاتوون لةقؤزتنةوةي ئةم بوارة. لصرةدا دةمةوص ئةوة بلَصم، هةلَةيةكي طةورةية بؤ ضارةسةري كصشةي نةتةوايةتي سةيري سيستةمي فيدرالي ئةمةريكا بكرصت. أاستة دةتوانرص هةندص لايةني باش لةم سيستةمةدا بةدي بكرصت، بةلآم لايةنة خراثةكاني طةلص كوشندةن، طةر مرؤ لةأوانطةي كةمةنةتةوةيةك سةيري بكات. جارص دامةزراندني سيستةمي فيدرالي لةئةمةريكا بؤ ضارةسةري كصشةي كةمةنةتةوةكان نةبوو، هةروةها ئةو كةمةنةتةوانةي بؤ نموونة وةك هيندة سوورةكان كةلةناو ئةو بةشةستاتانةدا (ويلايةت) دةذين، وا ثةرتوبلآوكراون (دواي ذينؤسايد و أاطواستن لةسةدةكاني أابردوودا) لةهيض يةكص لةم بةشةستاتانةي ئةمةريكا ناتوانن قورساييةكي ئةوتؤ ثةيدا بكةن. ئةوانة هيضيان لةدةسةلآتي فيدرالي ئةم بةشةستاتانةدا دةسةلآتصكي دةستووريان نيية.

بةم ثصيية ناتوانرص و ناكرص بةبص هيض طرانتيةك و مؤركردني أصكةوتنصك لةسةر ناوضة سنووريةكان بأوا بةبةلَصنصكي زارةكي هةندص نوصنةري عارةبان بكرصت و ضاوةأواني دوارؤذصكي ضارةنووس ناديار بكرصت. جصطاي خؤيةتي كورد بأوا بةعارةب نةكات و دةبص واشبصت، ضونكة وةكو طوترا ئةوان هيض جارصك لةطةلَ كورد سةرأاست نةبوون.

ثصويستة لةسةر نوصنةراني كورد لةسةر ثرسياري سنووري كوردستان هةموويان تةبابن و بطةنة يةك هةلَوصست. ئةم يةكهةلَوصستيةيان بةخةلَكي كوردستان و لايةني بةرامبةر بةبص ثصضوثةنا بطةيةنن. وةهةولَيش بدةن لةسةر ئةم سنوورة أصكةوتن بكةن و دةبص ئصستا بصت نةك دواي دووسص سالَي ديكة كاتص لايةني عارةب خؤي خأكردةوةو سوثاي خؤي و دةستوورصكي بةدلَي خؤي بةدةست هصنا. لةم بارةدا ئةطةري دةرئةنجامة نصطةتيظةكان زؤر أصطاي تصدةضص. بؤية بؤ بةلاوةناني هةر نادياريةك يا هةر مةترسيةكي دوارؤذ، دةبص هةولَ بدرصت ئصستا كة كورد سةنطاييةكي هةية و ئةمةريكا لةعصراقداية ئةمة بكرصت. بؤ دياريكردني سنووريش لايةني كوردي ثصويستة ثةنا بباتةبةر سنووري ويلايةتي موسلَ و جةخت لةسةر ئةم سنوورة بكاتةوة، ضونكة ئةم سنوورة لةلايةن كؤمةلَةي طةلانةوة و لةأصكةوتني نصونةتةوةيي ثصش و سةرةتاي بيستةكاني سةدةي أابردوو داني ثصنراوة، كة ئةم سنوورة سنووري سروشتي باشووري كوردستانة. ئةوجا ئةطةر لايةني كوردي ثأؤذةكاني ثصشووي سةبارةت بةمافة نةتةوايةتيةكاني لةوانةي بةر لةأاثةأيني 91 و دواتر لةئاستي ئةم ثصويستدا نين يا هةلَوصست و هةنطاوي لاوازيان نواندووة و هةبووة، واتة طةر سةراني كورد وازيان لةم سنوورة هصناوة يا بصهةلَوصست بووين بةرامبةري، بصطومان كصشة و زياني بؤ دياريكردني سنوور بةطةأانةوة بؤ سنووري ويلايةتي موسلَ واتة باشووري كوردستان دةبصت، بةلآم تاوانةكةي بةشصوةيةكي سةرةكي بؤ سةراني كورد خؤيان دةطةأصتةوة و دةبص هةولَبدرصت ئةم ناسةنطيية أاست بكرصتةوة. زؤرطرنطة ثص لةسةر دياركردني سنووري كوردستان دابطيرصت و بةمجؤرة هةولَي سةثاندني بدرصت، ضونكة بةسةثاندني ئةم سنوورة ناوضةكاني ديوي كوردستان كوردستانيةتي خؤيان بةدةست دصنن و وةكو كوردستان دةناسرصن، ئةوسا ثأؤسةي أةشكردنةوةي شوصنةواري بةعةرةبكردنيش زؤر ئاسانتر دةبصت. ضونكة دواي أؤيشتني عةرةبةهاوردةكان، ئةو كةمينانةي كة لةزووصكةوة لةكوردستان ذياون هةر لةكوردستان مافي مانةوةيان دةبصت و ذمارةيان ضةند دةبص يا نابص طرنطيةكي ئةوتؤي نابص و بؤ سةر ديمؤطرافياي كوردستان مةترسي نابن. هةر لةم أوانطةيةشةوة كصشةي كةركوك دةبصتة بابةتصكي ناوخؤيي كوردستان و ثصويستي بة أيفةراندؤم بةمةبةستي ساغكردنةوةي ستاتوسي نةتةوايةتي نيية، وةك هةندص لةسةراني كورد ثصشنياري دةكةن[4]. من لة أصكةوتي 2003. 6. 4 دا بابةتصكم لةسةر كةركوك و ئةطةرةكاني ئايندة لةكوردستان-نصت[5] بلآوكردةوة و ئةوةم طوتووة، كة كةركوك شارصكي وةك سلصماني و هةولصر كوردستانة و نابص طومان لةكوردستانيةتي كةركوك بكرصت، بؤية شاري كةركوك ثصويستي بةأيفةراندؤم بؤ يةكلاكردنةوةي ستاتوسي نةتةوايةتي شارةكة نيية. ثصويستة تةنها لةخراثترين باردا ثةنا بؤ أيفةراندؤم وةك دوا أصطاضارة ببردرصت. لةئصستاوة باس لةأيفةراندؤم بؤ كةركوك كردن، هةلَةيةكي مصذوويي طةورةية، ضونكة كوردستانيةتي كةركوك ئةمة أةتدةكاتةوة و سنووري كوردستان كة ضياي حةمرينة، طةلص لةخوار شاري كةركوكة. ئةمأؤ لةسةر سةركردايةتي كورد ثصويستة سنووري كوردستان بسةثصنن نةك باس لة أيفةراندؤم بؤ كةركوك بكةن. ئةوان دةبص هةولَ بدةن ضةسثاندني سنووري باشووري كوردستان و مافي بأياري ضارةنووس بكةنة خالَي طرنطي هةنطاوي داهاتوويان لةطةلَ لايةني بةرامبةر.

دانيمارك، 2004. 1. 14.


 

 General Assembly 28 February 2001: Universal Deceleration of the right of peoples to self-determination [1]

 هةمان سةرضاوة.[2]

 كوردستان نصت, ئؤطستي 2003[3]

 بؤ نموونة بةرهةم سالَح لةتوركيا ئةمةي طوت, هةروةها فةلةكةدين كاكةيي هةمان هةلَوصستي لةديدارصكدا لةكوردستان تيظي دةربأي.[4]

[5]5 كةركوكي أزطاركراو و ئةطةرةكاني ئاييندة, كوردستاننصت 2003.6.4. ئةم بابةتة جطة لةسايتةكاني ديكة, لةكوردستان لةأؤذنامةي طةأانةوة لة شاري كةركوك دواتر بلآوكرايةوة.