13-05-2011 05:06

بةهةشتي عةشقة، ئةم هةورامانة .... سةديق بابائي

 

يةكيك لة ذاز و ذةمزة بنچينةيةكاني بةقاي نةتةوةي كورد، ويراي هوروژمي پةيتا، پةيتا و كاول كاري، داگيركةراني ذةنگاو ذةنگ بة دريژايي ميژوو، لة دةوصةمةندي و بذواي لة ميژينة و ذيشةدار و هةزاران ساصةي ئةم خةصكة دا حةشار دراوة.

 هةورامان گوشةيةك لة ناوچة هةرة كؤنةكاني كوردستان-ة- كة چةند تايبةتمةندي دةگمةن و هةلكةوتةي تاقانةي تيدا بةدي دةكرث.

 ئةمة ذةنگة تا ذادةيةكي بةرچاو بة حةق مةصبةندةكةي دةسينشان كردبي. كاتيك بة وردي سةرنج بدةينة هةصسووكةوت و ذابردووي ژياني ئةم خةصكة، سث كؤصةكة هةبوون يا وةستاوي و لة سةرپث بوونيان لةنيو كونج و كةليني ژياني ذوژانة دا بة ئاشكرايي خؤ دةنوثنن، كة بريتين لة سروشت، ئايين و موسيقا.

 قاص بوون، تيكةصاوي يا بةستاوةيي بة ژينگة، ئايين و موسيقي و لو ذاستي دا توانةوةي هةريةك لةوي ديكة ماناو ناوةرؤكي بة ژياني خةصكي ئةم ناوچة بةخشيوة.

 ئةوين بة سروشتي هةورامان و تيكصاوي و ذيشة ئاژؤتني لةگةص ئايين و دارةذاكردني ئةم دووكةرةسة گرينگة بة پةردووي نازك و دص و نةوازي موسيقا، بةهةشتي عشق و يةكيةتي ئادةميزاد و سروشت ئةبةدي دةكا.

 كوصةكةي هةرة قايمي ئةم خؤشةويستية لة بذواي ئايني پثشينيان مان دا خؤي نواندوة و بة موسيقاي ژيان پةرچين كراوة.

 جياوازي يا هؤكاري بةشيكن فراوان لة بةستراوةيي دةرووني خةصكي ئةم ناوچة بة جيوگرافياي هةورامان لةوةذا سةرچاوة دةگري كة لثرة لة سةرتاي گةشة سةندني بيرو هؤشي مرؤض و بةرة، بةرة دابذان لة ژياني ئةشكةوتةكاني شاهؤ و پةذاو و بيستون و دةس پي كرةدن بة ذاو، دةسةمؤ كردني ئاژةص، كؤ كردني دةغلودان. . وة هيتر. . . پيويستي تري لةو بابةتةي هثناوةتة گؤذث.

 ئةگةر هثنديك لة ئةندازياري گوند و شارؤچكةكاني هةورامان پاش تثپةذ بووني هةزاران ساص وردبينةوة و بة ناخي هؤكاري ئةم لثك هاصان و پثكةوة ژياني بنةماصة سةرةتايةكان و پاشتر تايفة، ¨عةشيرة و خيص دةكةؤيتة بة ذوناكايي ژياني پثشكةوتوتري مروض لةم دةضةرة.

 وردبوونةوة لة ئاسماني ساف و بي گةرد و پذلة ئةستيرة، جريوة و بريقة و شةوقي تايبةت و دص ذفين و نةزم و نيزامي هةريةك لةم پثكهاتة دةس پث ذانةگةيشوةي سروشت كة بة چاو لة شةوگاري ناوچةكة هثندة دوور نانؤيني، بةصام بة كردةوة لة دةست بة سةر داگرتن نايي، ئينسان دةباتة نيو دةرياي بيرو خةياصاتي بث بن، كة هةر لةو سةردةمةدا شةوق و ذووناكي تايبةت بة بيركردنةوة دةخاتة ميشك و دةماري مروضةوة كة پاشتر بةرة، بةرة دةبثتة هةوثني قانون و ژياني سةقامگير و وةك بنةماي ئوسووصي كؤمؤنة سةرةتايةكان لة سةري پيي داگرتوة. ژن لة پثك هثناني ئةم نيزامة سةرةتايية دا دةر و نةقشي سةرةتاكي گيذاوة.

 ئةمة لة هةورامان زياتر دةسةلميندري و دةكرث بة پث بةصگة بة جي ماوةكان دةوري ئةم بةشة خاوةن ميژووة لة گةشة و پيشكةوتن و ئيدارةكردن بة دريژايي تةمةني ئينسان بة نموونة دةس نيشان بكرث.

 بؤ وينة ئاداد پاشاي هةورامان لة سةردةمي ئةشكانيةكان بة ناوي خؤي سكةي لثداوة. ئةدا وشةيةكي هةورامية كة بؤ دايك بة كار دث، ديارة ئةگةر بگةذينةوة بؤ كونتر هةر نةبي دةسةصاتي ژن لة بنةماصة تا سةردةمي بابليةكان وةك نةزم و نيزامي بة چاو ديتراو لة ئاسمان نةگؤذ دةژميردرا ژن لة ئةم بةشة بة:ديم چةمةصث: ئيلاهةي پاكي و ذووناكي، پةري و خوالةي جواني، خوالةي عةدل و داد و ژيان دةسةلميندرا.

 وينةي خوالةي مةردؤك (هةصكةندراو لة كيوةكاني شاهؤ) پاشان ئةم دةسةصاتةي لة ژن ئةستاند و بةرة، بةرة خوالةكان بوون بة پياو و پاشتر باوةذي يةك خوودايي جثگير بوو. هةر چةند وث دةچي مةردؤك پاشتر بة ميردؤك (كچي خور) گوردرابث (سةردةمي يترايزم) .

 ناودثركردني پيراني شاهؤ و بةستنةوةي ذةچةصةكيان بة پيرخدري چاهؤ لة ئايينةكاني دواتردا خوث بؤ ييتراو فةوتاوة كؤنةكان كة سينگ بة سينگ ئاصوو گؤذيان بةسةر دا هاتوة دةگةريتةوة.

 ناكري چ شتيك بة بث بنةما و ذةچةصةكي سةرةتايي هةبووني هةبث، پي داگرتن لةسةر ئةم ئةسصة دةمانباتةوة بؤ كؤني، كؤن، ئةوكات كة ژياني ئينساني لةم مةصبةندة بؤ يةكةمجار ياساي پاريزگاري لة خؤي داذشتووة، ئةمانة هةر ئةو كةسانةن كة لة ئةشكةوتةكاني شاهؤ سةريان هةصداوة.

 پاشان ئةشكةوتةكان بؤ بةخثوكردن و پةروةردةي چوار پث كةصكيان لث وةرگيرا.

 ئةشكةوتةكاني (مةرةسپان-مةذةگاوان و. . .) لة لاي سةرووي پاوة، ئةشكةوتي ذاگرتني ئةسپةكان و ئةشكةوتي ذاگرتني گا-كان.

 ماناي سيوور بؤ ناوچةي هةورامان و پابةند بوون و پاريزكاري كردن چ لة سنووري گشتي و چ لة سنووري قانووني ناوخؤ بةشيوةي مصكداريتي تاك دةگةذيتةوة بؤ سةرچاوةي ئةو عةشقة پيرؤزة كة بؤ پاراستن و بةرگري لة زثد پيك هاتوة.

 زياتر لة 2080 ساص پثش خةصك لة هةورامان بة نووسراو بةصگةي مصكيةتي باغة ذةز (ئيجارة) يان تؤمار كردووة.

 ئةگةر لة بنج و بناوان و ناخي مةسةلةكة زياتر بكؤصيريتةوة ذةنگة بتوانين بسةلمينين وةك يةكيك لة سةرةتايي ترين نةسصي ميژوو هةوراميةكاني ئيستا بؤ داناني نةريتي سنوور و مصكيةتي تاك ناودثر بكةين.

 ئاوداشتن ئا ئةندازياري دابةش كردن و گةياندن و كاناص كيشي ئاوي سةچاوةكان لة نيو ماهو زةرد و هةوراز ولثژي ئاستةمي شاخةكاني هةورامان (ئةو شوينانة كة ذيگة ذوشتني ئاسايي بؤ هةمووكةس لة توانا دا نية) حيكايةت لة بيروو هؤش و زانايي سةرنج ذاكيشي مرؤضي ئةو سةردةمة دةكا، كة ئيمذؤ تةنيا بة كةصك وةرگرتن لة دةيان دةزگاي ئةندازة و پيوانة كردن، ئةويش بة هؤي پسپؤذاني تايبةت بة ئةم ئةركة جي بة جي دةكرث.

 

 

 دريژةي هةية