13-05-2011 04:57

 

 بةهةشتي عةشقة، ئةم هةورامانة (4)  ..... سةديق بابائي

 

دصگريي ئةم وةرزة (بةهار) لة بذواي ميژويي خةصكي هةورامان (پياو چاك، زانا، ذوشنبير و شاعير) وةك سةرةتاي وةرزي، بةخشةندةيي، ژيانةوة و سةرچاوةي پيت و بةرةكةت و شايي هينةريي بي سنوور بؤ هةموو بوونةوةرريك تومار كراوة. ئةوة نة بة ماني كةم نرخي وةرزةكاني تر بةصكوو زةوقي دةرووني بة گةشانةوةي سروشتي تيدا بةدي دةكرث.

 ناوةرؤكي گوراني، گوراني بثژان، لاية لايةي دص نةوازي دايكان كة بةدةم ذيگا و قةراغ چوم ئاو، تولةذيي باريك و هةصديرگةي چذو هةصةمووت دا لةم شاخ بؤ ئةو شاخ لة دوو توي سياچةمانة، دةرةيي و. . . ئةم نةسص بؤ ئةو نةسص دةنگ دةداتةوة بة جيا لة سؤزي دةرووني هةصبةس واناني ئةم ناوچةية نية.

 بة دصنيايةوة دةتوانين بصثن كة بةشي هةرة زؤري شيعر و هةصبةست و گؤراني هةورامي بؤ وةسفي سروشت و خوشةويستي زثد تةرخان كراوة، ديارة زورجار قافصةسالاري ئةم ذيچكةية كةسايةتية ئايينيةكان بوون.

 ئةوة ذاستة كة پةسني ئةم وةرزة بة گوثرةي تايبةتمةنديةكاني بة تير و تةسةلي كراوة بةصام ناكرث و نابث ئةگةر باسي وةرزي بةهار و هاوين ديتةگوذ بة ماناي نرخ دانةنان و كةم كردني جواني و گؤشة پذ لة جوانيةكاني زم يا پايز و زستان بث.

 بة بةرهةم نيشتني هةوص و كوششي بةهار و هاوين، كؤ كردنةوةي خةلة و خةرمان (ذزق و ذوزي) و داگةذاني هةوارچيةكان لة كويستان بة دةستي پذةةوة بگرة تا حةسانةوة لة پةناي كوورةي نثص دراو و تام و چيژ وةرگرتن لة پاي كويستان و پيدةشتي سپي پؤش، كةصك وةرگرتن لة دةسذةنج و كاري بة بةرهةم و بة ئاسوودةيي سةرنج دان بة ژيان، ناوةرؤك و جوانيةكاني هةموو تةواو كةري عةشق و خوشةويستي هةر ساتيك لةم وةرزانةية.

 باس كردن لة ديمةني سروشت بة عام لة شيعر و نوسراوةي زور شاعير يا هةر نةبث بة بؤنة و شوبهاندني جوانيةكان و ئاشكرا كردني دص ذفثني ئةم يا ئةو لايةن هاتوة، بةصام ئةمانة هةموو جياوازي بنةذةتي لةگةص سروشت بة سةر كردنةوة لة شيعر، گوراني (بةزمي، دصداري، ئاييني) شاعيراني هةورامي يا هةورامي بثژ دةگةص شاعير يا نووسةري ميللةت يا بةشةكاني تري ئاخاوتني كوردي هةية.

 تيكصاوي سروشت و جوانيةكاني ليرة دا ديمةني عاشق و دصدؤذاوي لة يةك قاصبوومان بؤ دةكثشي.

 مةبةست لة جواني لثرة وشةي ساكار و كلاسيكي جواني وةك كةرةسة بؤ ذيك خستني بابةتيك نية، زياتر مانا و ناوةرؤكي عشق و ئةوينثكي سنوور نةناس و لة دابذان نةهاتوومان بؤ ئاشكرا دةكا.

 پثش ئةوة بچينة نيو گوصزاري شيعر و وتةي شاعيراني هةورامي لةم پيوةنديةدا با چةند وينة لة ئاماژةي خاوةن ذا و بؤ چوونةكان لةمبارةوة پيشكةشي چاوي وردبيني خوينةر بكةين.

 پيرةمثرد، كةسايةتي و شاعيري ناوداري كورد دةصي:

 ئوخ، بؤيي مةولةويم خؤش ئةوي و شيفتة و شةيداي سؤز و ناصةي ئةوم، كة پةردة پةردة شوينة شيرنةكاني خاكةكةم، نيشتمانةكةمي بة فةردي فةردةوة، بة فةذ و زيبثكي نةوةردةوة پث نيشان داوة و بة سينةما خؤشةويستي ئةواني چةسپاندووة بة سينةمةوة.

 دوكتور عيزةدين مستةفا ذةسووص دةصي:

 مةولةوي زورباش لة هةمووي ئةم ژيانة و سةدان جؤري ژياني تر شارةزا بووة و گياني لةگةص سروشتي وصاتةكةيا هةص شيلراوة وتيك هةص چوة لة بةري ئةوة هيچ پارچة شيعريكي نية شوينةواريكي سروشتي تيا بةدي نةكةيت.

دةكري بصيين دةستة ملاني مةولةوي و سروشت پيك هاتةي قاص بوني لةگةص گيان و لةشة كة جيا لة ذيشة ئاژوتن و گةش كردن لةم بةروو بوومة نةبوة، ئةوة بؤ خؤي بةرهةمي ذووان لة بذواييكي دثرين وةك دوو ناو دوون وةرگرتوة. وةك بؤ خوي لة كؤتايي قةسيدةي=نازك تةدارك= دا فةرموويةتي:

سةوزةي خاك پاك ياران هام فةرد فرةمان وة فةرش بةزم وثمان كةرد

كةو سةوزةي ئيمةيچ نة كام هةردث بؤ وة فةرش مةجلس كام هام فةردث بؤ

دوكتور عيزةدين لة هةص سةنگاندنيكي كورت دا ئةم وتةي سةرةوة وةها دةسةلمثنث:

 لة بةرهةمي خاني دا ديمةني زانايي خاني ديارة لة بةر ئةوة ئةبينين لة زور شوين دا سوارچاكي مةيداني زانست و كتثبة، باسي سروشتة كةي لةوة ئةچثت كة لة ئةنجامي خويندنةوة و زادةي كتيب زياتر بثت وةك لة هة ستي ذاستةقينة بة سروشتي وصات.

 با مةولةويش مةلا و زانا بثت، بةصام ئةبث ئةوةش بزانين كة خاني كوذ و ژياوي شار بووة، مةولةوي كوذي ديهات و چيا بووة.

 ئةم وتةي دوايي ئةوة دةگةيني، مةولةوي گؤش كراوي سروشتي دةس نة خواردة و بؤن و بةرامةي چيا و نةفةسي كويستانة ئةهوراييةكاني هةوراماني هةص مژيوة، ئةو لةش و گياني تثراوي كانياوي ئةوين و خوشةويستي ذاستةقينة كردوة.

 دوكتور عيزةدين ديسان دةصث:

پيرةميرد و گوران پثش هةموو كةس باري سةرنج يان بةلاي گوشةي سروشتي كوردستان لة شيعري مةولةوي دا ذادةكثشن و خؤشيان لة نواندني ئةو سروشتة دا بة وشةي گةش هةر ئةو ذيية دةگرن و لبيري نيشتمان پةورةرية كةيدا تيكةصي دةكةن.

 بةذاست خوشةويستي زثد لاي مةولةوي ئةوةندة خؤماصية كة مروض گوماني نية ئازاي لةشي لة خاك و دار وبةردةكاني خوصقاوة.

 كاك محةمةدي مةلا كةريم دةصي:

 يةكيةتي ئادةميزاد و سروشتيش بيري ترة زةق بة شيعري مةولةويةوة ديار. پاشان لة جيگايةكي ترا دةصي:

 لاي مةولةوي سروشت و ئادةميزي پاك هةردوو ديمةني يةك ذاستين. ئةو لة هةر ديمةنثكي سروشتا، بةهار بث يان پاييز، هاوين بث يا زستان، ذؤيكي جواني موتصةق ئةبينث، و لة پيشانداني تابصؤي هةر وةرزيكا ئةم بينيني جواني موتصةقةمان بؤ يةكاصا ئةكاتةوة. ئةو كؤذي ياراني لا ديمةنيكة لة ديمةنةكاني جواني سروشت و بةشيك لة جواني موتصةق و تةنانةت لة ژير خاكيشا پاش حةسانةوةي هةميشةييان ئةم جوانية موتصةقةيان بؤ قايلة.

 لةم پارچة شيعرة دا مةولةوي بة پيواني دةمانباتة كؤذيكي خوماصي بةزم و شادي:

 موبارةكت بؤ بةزم نةو وة خير تو خودا تةن خواي من خاس خاس بكةر سةير

 سةير كةر تةماشاي ئةو جةمين جامان وة خسوس ئازيز شاي نةو نةمامان

 وةخت ئامؤشوي ئاما و لواشةن تةرزةكةي وةبةرز دةورةي سةماشةن

 گرمةي نةقارة و لرفةي شةر واصان خشپةي پاموورة و زرنگةي خرخاصان

 چريكةي سذنا و پريكةي خةندة پةشثوي زوصفان ذيشةي دص كةندة

 ئيشارةي وةناز لةب خةندةي وةنةرم نماناي خاصان نةتؤي پةردةي شةرم

 سةر چؤپي وة ناز قؤص هورداي دةسماص بريقةي شيشة و لةرةي ليمؤي كاص

 ورشةي ستارة ئةو زوصف بووم زةذ چوون قةوس قةزةح گرتةن دةور وةر

دريژةي هةية