13-05-2011 04:59

مةستورة تاقة ئةستثرة نية(2) .... سةديق بابائي

 

لة سةدةي پينجي كؤچي تا سةدةي هةشتةم و پاشتر زانا و هةصكةوتةي فرةترمان لة نثو ژنان دا هةبوون كة بؤ وينة ئاماژة بة ناوي چةند كةسيكيان بة پيويست دةزانم.

لزا خانمي جاف، خةصكي شارةزوور،ذيحانة خانمي لوذستاني، خاتومةي زةرد، داية خةزاني سةركةتي، خاتو داپراكي ذةزبار، نةرگز خانمي شارةزووري، خاتو زةربانووي دةرزياني، دةدة بةگتةوي دةوراني، سةمةن خانمي ذةوداني....ئةوانة لة ذيزي ئةو ئافرةتة هةصكةوتووانةن كة جيگاي فةخر و شانازي ميلةتي ئيمة بة حيساب دين، ئةمة نة تةنيا بؤ ئةوة كة جث پةنجةيان لة ميژووي ئةدةبي (كوردي-هةورامي) دا ديارة بةصكو گةشة و سةر هةصدانيان لةو دةور و زةمانة  دا 700-1000 ساص پيش ئيستا كة لة زور شوين هيشتا كچةكانيان زيندوو بة چاص دةكرد ، گرينگي و تايبةت مةندي جياواز و پذ لة شانازي بؤ كورد تومار دةكا.كاتيك بزانين كة كچة كورديكي دينةوةري وةك شوهرة لة كوردستانةوة هةصدةستي و دةچيتة بةغداد و لةوث وانةي فةلسةفي بة قوتابياني پياو دةصيتةوة ، زياتر لة جةوهةر و فام و هوشي ژني كورد تي دةگةين.

ئةگةر بة كورتي ئاوذيك لة سيهةمين ساصي هةزارةي سث بدةينةوة و وةزعي كؤمةصي ئيستامان لةگةص ئةو دةور و زةمانة كة نيزيك بة 1000 ساص دةكا هةصسةنگينين، كة چؤن ژني كورد بة تاواني بةشداري لة كؤذيكي كوردي يان خوش ويستنيكي ئارةزوومةندانة ، سةركونة بة زمان دةكري، ئةو دةم فةخر و شانازيمان بة ويةردة(ذابردوو) زياتر دةبي و سووربوونمان بؤ بةجي نةماني زياتر فراوان...

جيهان ئارا ، كچي مةلا نةشئةتي پاوة-ي 1275تا1329 ي كوچي لة پاوة لة دايك دةبي و لة جوانذؤ كؤچي دوايي دةكا و هةر لةوي دةنيژري.

ماموستا سةيد تاهيري هاشمي سةبارةت بة جيهان ئارا دةصي:كچي يةكي لة زاناياني پاوة بوو كة لة جواني و شوخ و شةنگي و زانست دا بث وثنة بووة و بة يةكي لة هونةراني كورديش ديتة ئةژمار:

ماموستا سةديق بؤرةكةيي لة ميژووي ويژةي كوردي بةرگي يةك دا دةصي: جيهان ئارا بة يةكيك لة هؤنةرة هةرة بةرزةكاني كورد ديتة ژمار:

محمدعلي سولتاني لة حديقةي سولتاني بةرگي يةكةم دا دةصي: شيعري جيهان ئارا ئةگةر لة شيعري شاعيراني هاوچةرخي بةرزتر نةبي كةمتر نية:

جيهان ئارا، هاوچةرخي مةستوورة خانمي ئةردةصان ، ويراي جواني جةماص، زانايكي خاوةن  زةوق بووة، لة هةست ناسكي و وثنةكيشي جوانيةكاني سروشت و خؤ و خدةي پةسةندي مروضايةتي، دةستي باصا و قةصةمي سيحراوي هةبووة. ناوبراو بة هؤي ئةوة لة بنةماصةيةكي زانا پةروةردة كراوة و شارةزايي باشي بة سةر ئةدةبي كوردي، فارسي و عةرةبي دا هةبووة، توانيويةتي سةردةم ودةرد و ئازار و جوانيةكاني بناسي و بة شيوةيكي ماموستايانة  پيش بذكث زاناياني هاوچةرخي لة دةروون ناسي مروض بكا  و ويراي كيشاني ديمةني ذةنگامة لة سروشتة جوانةكةي هةورامان سروشتي ئينسان بخاتة بةر دةستي خوينةر و ذيگاي بةختةوةري لة ذوخينةري جيا بكاتةوة.

تايبةت مةندي تري جيهان ئارا بة مةحكةمة كيشاني مروضي پياو  و نيشانداني لاينة سةركيش و ذةقةنةكاني بةردةصاني ژياني ئةم مروضة بة گشتي بةرانبةر هاوتاكةي و سةبر و لةسةرةخويي و دص فراواني ژن لة پيناو گةيشتن بة ئارةزووةكانيةتي.

بي وةفايي ميرد، ياني كوذة پوورةكةي( علي ئةكبةر خاني شةرةف الملك) لة ساصي 1289 ي كوچي كة حاكمي شاري ئةردةويص، بؤ قةجةرةكان دةكا، پةذةي ناسكي تؤثژةكاني دصي پذ لة ئةوين و ساف و بث گةردي جيهان ئارا دةژاكثني و ژاني دصي زامداري دةكاتة بيانوو و هةرچي بث بةزةيي و ناپاكي و نامروضايةتي هةية دةداتة بةر نةشتةري تيژي ذةخنة و وةستايانة بووني خوي بةسةر ويژةي كورديدا تؤمار دةكا.

ئةو لة قةسيدةي( قيبلةم دةماخم)دا وينةي ئينسانيكي يةخسير و دصدادةي ئةوينيك دةكيشي كة نة بةرانبةرةكةي وةك پياو ئيش و ئازار و خواستةكاني فام دةكا و نة كومةص دةتواني هاودةردي و چارةسةري  كيشةكةي بكا.

دذيني پةردةي ئةستوري تاريكي و شةوة زةنگ، دةربذيني سكاصاي دةرووني چينيك و كردنةوةي پةنجةرةي ديوةخاني دةسةصاتي سةردةم و دركاندني نامروضايةتي پياو كة بة دةسةصات گةورة دةنؤيني و بةراوردي مروضي بي دةسةصات بةصام بة روح گةورة و نيشانداني ناعةدالةتية بة مروضي هاوچةرخي خؤي. پةردةيةك يان يةكيك لة پةردةكاني ئةم پانوراما كةم وينةية، كچي مةلا نةشئةتي پاوةيي چةند سةدةپثش خوصقاندوويةتي.

قيبلةم دةماخم..........                                            نيةن نةمةندةن بةرزي دةماخم

دوور جة تؤ دةروون داخ داخم                                 زينجير تةقدير كةردةن ياساخم

كةم كةم ، كةم كةردةن سؤماي چراخم                     پةژموردةن خونچةي گؤصاصةي باخم

پةذ كةندةن كةصاف خةياتةي ذيزم                          نمينةن نةرگس شةهلاي هون رثزم

زةردةن گوص وةرةق گؤناي گوصنارم                        كةساسةن تؤحفةي مايةي بازارم

تاصةن تام دةم تاصاو وةردةكةم                          كاصةن ئاة سةرد سياي دةردةكةم

ليصةن ئاينةي جام جةمينم                                   قةصاخةن كاصاي باصاي خةمينم

ناذةواجةن لاص دورج يةمانيم                                 بي قوربةن گةوهةر نوقص نيهانيم

بي سةيرةن سةفاي قةوس قةشةنگم                     تؤز خيص خةم، نيشتةن نة ذةنگم

تةمام هةر تير، تانةي بةدكاران                            مةر حةق بزانؤ چؤنم وياران

ئازيزم ية گشت مةينةت باري تؤن                         ئيش و نيش خةم ، و زامداري تؤن

جةفاي بةدكاران گشت جة بؤنةي تؤن                    مةجون لةيلي ذيسواي لؤنگ تون

ذووگةي من:

زينجيري تةقدير، يةخسير، و دةستي قةزا  و قةدةر ي سروشت، پةردةي ناسكي دص  و دةرونمي كون ، كون كرد، ئةو ئيش و ئازارة كة دووري ژيان بةخشي تو نسيبي مني كرد، بةرة ، بةرة كار لة لةش و گيانم دةكا.

كزي سوماي چاو، سيس بووني خونچةي گؤصزاري باخ ، ئاصؤزي ليزگةكاني هةوريشمي خةياص، نم كيشان و خوين تي زاني نثرگسي شةهلاي چاو، زةردي باغي گوصناري گؤنا ، لة ذةواج كةوتني مةتا(كاصا)ي بازاري پةسةني جاران، هةر وةتر سةر زيندوويي ژياني مني ذةواند.

چيژي تاصاوي دةرد و ژان، كاصي ئاهي سارد، ليصي ئاوينةي ذوخسار، بي قيمةتي كاصاي باصاي خةم گرتوو، ناذةواجي سةندوقچةي بايي لةعلي نهيني، لة قورب و قيمةت كةوتني خةزانةي لةزةتي پةنهان، لةسةير و سةفا كةوتني ذةنگين كةماني قةد، باريني توز و گةردي خةم لة ذوخسارم، هةموو ئةمانة بةرهةمي بث مةيلي تؤ و سةربارةكةشي تيرة و توانجي ناحةزان و نةياران و سةركونةي ئةغياران.

040204

دريژةي هةية..........