www.kurdistannet.org

قائيممةقامي شاري مةخموور و وتةيةك ...  عةزيزي مةلاي رةش

 

كوردستان لة رووي خاكةوة هةرطيز ثيَويست بة ثياهةلَدان ناكات و هةرضي ذياني بنيادةمي ئةمرِؤ ثيَويستي ثي هةية بةفرةيي ليَي وةبةرهةم ديَت.

مرؤظ بةبي ئارةقي شةكةتييةوة دةتوانيَت طوزةراني بةوثةرِي خؤشي و رةفاهييةتةوة بةسةربةريَت. بةلَي راستةو حةوجة بة بةلَطة ناكات : خاكةكةي ضةندي بلَيَي بةثيت و بةرةكةتة. كةضي سةت جار بةداخةوة ( (نان) ) ي بؤ هيَندة كةساني غةوارة و ثةروةردةي ئاوو هةواكةي زؤر ( (بي خوي) ) ية. ئةو رؤذةي ثيَيان ناوةتة سةر خاكة ثيرؤزةكةي و لةحةدي خؤيان زياتر قةلَةوبوون ئةوةي ثيَي دةطوتريَت ( (وةفاوئةمةك) ) نةك لةئاستيدا بطرة لة ئاست دانيشتوانيشيدا، بؤ سونةتيش لة سكؤلةكاني دلَيانةوة ضنط ناكةويَت. ويَرِاي ئةوةش ضوونةتة سةر تؤقةلَةي كةلي شةيتاني بوغزو ناهةموارةييةوة، بةتةرزيَكي وا لةثيَشةوة ميز داويَذن و لةثشتةوةش جؤتكة. خؤيان لة ئيجادةوة بيَطانةنةو كاتي خؤي بة ئةنقةست رةوانةي كوردستان كراون و فرضكي كوردايةتييان لةئةذدادةوة قةترةيةكيش نةضوويتة سةرزارييان. لةهةر دةورو زةمانيَكيشدا دةسكةللاي دةستي زؤردارو دةسةلاَتداراني عةرةب و توركي داطيركةري كوردستان بوونة. بؤ ئاو خواردنةوةي دلَي دوو دلَان لةم رووةوة ئةوةندةي دةلَيَم : ئاوريَكي بة ئاستةم لة موستةشارو راويَذكارو ئامير فةوج و ئةمن و ئيستخبارات و فةوجي خةفيفةي زةماني بةعسي داطيركةري طؤرِ بةطؤرِ ضوو بدةنةوةو بةس. ئةو ساواذي دةبيَتةوة ض تةرزة خيانةتيَكيان لةطةلَ كوردو كوردستان كردووة. مةطةر هةر خواو خؤيان بزانن. ئةمةشم لة وتاريَكدا بة دريَذي ليَي دواوم بة ناوي ( (مشايةخ) ) ةوة. كةضي لةذيَر ثةردةي ئةزموونة ديموكراتييةكةي ئةمرِؤي كوردستاندا، دواي ضاث كردني لة ( (ثيرمام) ) جيرِ بةجيرِ كرا. بؤية بة ثيَويستم نةزاني ليَرة دووبارةي بكةمةوة.

بةلَي خؤيان لة باب و باثيرانةوة غةوارةنةو طةلي كورديش كةسالَ دوازدة مانط، بي ثاداشت لة خزمةتياندانة وبةهؤيئاييني ثيرؤزي ئيسلامةوة بؤيان ملكةضن. ئةوجابةبنيادةمي كامليان ناخةمليَنن وبطرة حسيَبي خةدةم و حةشةم ودةست وثيَوةنديان بؤ دةكةن. لةلايةكي ديكةوة بةكضةجوان وكةحيَلةكانيان رازينة ببنة حةلاَلَيان بةلاَم ئةطةر مندالَيشيان ليبوو لةبةر ئةوة ديَلَةكةي كرمانجة بةنةوةيةكي زرِي لةقةلَةم دةدةن. كةضي هةرطيز بيَزيان نايةت، بطرة بةطلاَوو دذيئاييني دةذميَرن ئةطةر ئافرةتيَكي كويَرو سةقةتي خؤيان بدةنة كورِة كرمانجان. ئةمةش بةكيذيان رازيو تفيش لة كورِيان بكريَت ريَبازي درِندايةتيية، نةك مرؤظايةتي. كةئةوانة بةموشتاقةوة ئاوقاي بوونة. كةضي بؤ خؤرِةثيَش كردن لة دةسةلاَتداراني سةردةم كضة شؤخةكاني خؤيان بةبي خوازبيني ثيَشكةش بة كةساني زالم و زؤردار و زةبر لة مستاني ناوضةكة كردووة و دةكةن.

هةر ضةند لة لايةن طةلي كوردةوة خزمةت بكريَن و بهةنطرِيَن بةرامبةر ضاكةو ثاداشتةكةيانةوة لة قاوغي بنيادةمي دةردةضن و رؤذ بةرؤذ لة هةستي نيشتماني و نةتةوايةتي دوور دةكةونةوة و خؤيان دةدةنة ذيَر عةباي زؤردار و داطيركةرانةوة. بؤ ئةوةي ئاواتة طلاَوةكةيان كةداطيركردني كوردستان و كؤيلاتي ميللةتي كوردة بؤ هةتا هةتاية، بيَتة دي بوونةتة دوو دةستة.

دةستةيةكيان بةردةوام هةولَيانداوةو هةولَ دةدةن طةلي كورد ببيَتة خوبزةي عةرةبان و ئةوي تر خوبزةي توركان. ئةمةشم لةوتاري ( (تايةن) ) ةوة باس كردووة.

لة سالَي ( (1977) ) ةوة بؤ ئةم مةبةستة مووضةي ثاداشت و ئافةرين و تايبةتي طؤردايةتييان، لةلايةن رذيَمي بةعسي خويَنرِيَذو داطيركةرةوة بؤ برِابووةوة. مووضةكة لة رادةبةدةر زؤر بوو، تامووضةي سةرطةورةكةيان كة خزمةتي بةعسيياتي زؤر بوو ( (305000) ) سيَسةت و ثيَنض هةزار دينار مانطي بة مانطي وةري دةطرت.

سةير ليَرةداية ئةوخزم و كةساني هةمان غةواران لةنيَوميللةتة ئةسلييةكةي خوَيان رةويان بوَ كوردستان نةكرد و ماونةتةوة هةتا ئةمرِي حازري. بةدةست و قامي خوَيان نةبيَت بوَنانيَك سةطةنازيان بطاتي خوَرِا تةرحي كوردستانيان دةست ناكةويَت. كةواتة طةورةيييان تةنيا لة كوردستان هةموو بوَ دوور نةبيني و فةقير حالَي طةلي كورد لةكوَرِي ذياندا دةطةرِيَتةوة.

بالةم دريَذ دادرِييةدا لاطر بووةستين وبضينة سةر سينطي طؤلكي مةبةستةكةمان.

 * * * * * *

من هةرطيز بةرِةواي نازانم لةسةرتاكةكةس (شةخس) يَك بنووسم. بةلاَم بةرذةوةندي طةل وخاكةكةم ثةردةي شةرمي لةم بارةيةوة لةرووما هةلَمالَيوة. هةر كةسيَك بة ئاستةم ثيَي لة ئاستيدا خوار دابنيَت، نةك خزم و دؤست و ناسيار حةز دةكات بيلبيلةي سؤماكانم بيَت بةو ثةرِي دةغةزةوة بةرةنطاي دةبم و هةتا حةزرةتي قابيزيش ضؤك لةسةر سينطم دادةنيَت بة دوذمنيَكي بيَزةوةري بابة طةورةي خؤم و هاونيري بةعسي درِندةو داطيركةر طؤرِ طؤرِ ضوو لةقةلَةمي دةدةم.

سةت جار بةداخةوة هيَذا كاك ( (عةبدولرةحمان بيَلاف) ) لةطةلَ ريَزم بؤي ثةنجةي تاواني، بي باكانة دةرحةق نيشتمان و خةلَكي دةظةرةكة دريَذكردووة. ئةو نيشتمانةي كة ئاوو هةواو بةروبوومةكةي مني ثيَطةياندووة و هيَسك و ثيَست و طؤشت و داوةمووةكانيشم بةرهةمي ئةون. هةويَني نووسين و ضيرؤك و رؤمانةكانمةو بة ( (ضقوورئاوا) ) ي مامؤستاي ئازيزو خؤشةويست ( (يةشار كةمال) ) م حسيَب كردووة. ئةطةر ناوي و بةرهةم و وةسفي خاكةكةم لة نووسينةكانم دةربهاويَذريَن برِوا بكة ضي ئةوتؤيان ناميَنيَتةوة بة كةلك خويَندنةوة بيَت. ئةويش خاكي ناوضةي ( (كةنديَناوة) )  و ( (قةراج) ) ة. كةضي دووبارة بة داخةوة كاكي تايةن و قائيممةقامي بي شةهادة، بةقودرةتي قادرو لة ذيَر ثةردةي كةرامةتي ثيران و هيممةتي حيزبايةتي و ثل طةياندنة زةويي، لَيَبانليَسي و ليَزانانة بووةتة قائيممةقامي شاري طؤرين. دةرحةق ميللةت و خاكةكةم، بةرامبةر عةرةبة داطيركةرةكاني ناوضةكة، بةوثةرِي شانازييةوة ضةند شةكري لةبةرذةوةندي ئةوان و دذي كوردة زؤر ليَكراوةكان شكاندووة. ئةمة ناضاري كردم بةرؤكي نةفرةت و نارِةزايي لي هةلَبرِم.

 شةكرةكان :

1- جطة لةئةوةي ريَزي عةرةبان لة كوردان ثتر دةطريَت، زؤر جاريش بةرامبةر عةرةبان قسةي دزيَوي بة كوردان طووتووة. هةتا لةدانيشتنيَكدا شةكري شكاندووة: ( (ئيَوة لةبةر ئةوةي عةرةبن لةنةوةي ثيَغةمبةرن (د. خ) ، ثيَلاَوي خويَرِيترين كةستان شةريفترين كورد دةهيَنيَت) ) .

منيش دةلَيَم : ( (هةلهةل سةيرةو حوشتر تةيرة) ) : لاي واية طةلي كورد ئيَستاش هةر ساويلكةكةي جارانن بةدرؤ. . و دةلةسةكانيان هةلَدةفريويَن.

بةفرِين دةفرِن و بؤ نويَذي بةجةماعةت دةضنة مةكةو مةدينةو لةو سةريش بي حيساب و كيتاب دةضنة بةهةشتةوة و لة هةرضي كاري بي شةرعي و نارِةوا دةبوردريَن و حةرةجيان لي ناطيريَت.

وا ثيَدةضيَت مامؤستاي ريَزدار لة مام شةهابي دنياي رؤشنبيري و ثيشَكةوتن –ي هاوضةرخ ئاطادار نةبيَت : كة ئةو باوكةيان فرتةوةفاتي بؤ هةتا هةتاية ئاوقابووةو زؤرينةي طةلي كورد ضاوكراوةنةو ضيتر بةخشةي قةلقةلاشك لة خشتة نابردريَن. بؤشمان واذي بووةوة كة ئةم ئايةتةي بةم تةرزةي خويَندووةتةوة : ( (الاكراد اشد كفرا ونفاقا) ) نةك ( (الاعراب…) ) . ئةوجا ( (وةليدي موغةيرةو ئوممةيةي خةلةف و ئةبو جةهل و عاسي كورِي وائيل و ئةبو لةهةب) ) طشتيان لة رضةلةكي كوردانن. ئةطةر ناقةت نابوواية ئةو شةكرةي بشكاندبوواية.

ضاو هةلَيَنةو خواو تؤزيَك ويذدان و هةستي مرؤظايةتي ببينة : ئةو عارةبانةي كوردت بةقوربان كردوونة داطيركةري كوردستان و دوذمن و بكوذي راستةقينةي طةلي كوردن و درووشميان : ( (احنا اهل الغيرة نطرد الاكراد من هلديره) ) ، ( (المال لكم والراس لنا) ) و ( (احنا بدو وينا عدو) ) و ( (اخذنا بسلاح البيض) ) . لةسالَي كةرطيرانةوة : ( (1963) ) ، تا ئةمرِؤي حازري، واتة ( (40) ) ضل سالَي رةبةقة عةرةب : ( (هةتكي نامووس و زندة بةضالَ و ئةنفال و كيمياو تيَكدان و رووخان و ثةت و سيَدارةو بةندو ئازاردان و باجة ( (مردووانة) ) و ( (وةلةك جةبان) ) و ئاوارةو ثةراطةندةو دةربةدةريان دةقةبةل كوردان كردووة. ئةوةي بؤني ئايين و هةستي مرؤظايةتي و ويذداني ليَديَت لة بيروباوةرِيان بة دةطمةنيش شك نابردريَت. لةطةلَ ئةوةشدا هةتا ئةمرِؤي حازري كورديَك زةويي عةرةباني داطيرنةكردووة و ثيَشيان نةطوتوونة: ( (ثشت ضاوتان دوو برؤية) ) ، بوَية بة هةموو دين و مةزةبيَك بةرطري و تاكوشتنيشيان هةركةديَن بؤتالاَن و داطيركردني كوردستان وةك نويَذو رؤذي لة سةر نيَروميَي دةظةرةكة فةرزة. طريمان ئةو كةسةي وةك جةنابت لايةنطيريان بيَت كوشتني واجبة. بةلَيداطيركةري خاكي و وولاَت وتالاَنكةري سةروةت وسامانينيشتمان وةك طةزؤ. . ومازووحةلاَلَة. هةر كةسيَكيش وةك جةنابت باوةرِي نايةت فرِي بةسةر ئاييني ثيرؤزي ئيسلامةوة نيية وناشزانيَت خواناسيراستةقينة ضؤنة ومرؤظايةتي رووي لة كاملاية. من يةك بةباري خؤم ناحةقت ناطرم هةرضي بكةيت و بليَيت هةورازلي بخوريت. ( (58) ) ثةنجاوهةشت ثياوي ناوداروجواميَرو ريش سثيي ناوضةكة ياداشتيان بة دادة دادةوة لةسةر ثرتؤخت نوسيوتالة كؤليان ببيتةو، هةروةها خزم وخويَش ودؤستاني خؤشت كة ضي مةزنة بةرثرسةكان كة جيَي نةنطييوداخة تؤيان لة ميللةت بةطةورةو ريَزتر خةملاندووة.

2-دةوري هةية لة تةعريب كردني قةزاي مةخموور. بةكاربةدةستاني ئةمريكاي فةرمووة: ( (لةبةر ئةوة عةرةبي ناوضة ئةمرِؤ ناتوانن ئاموشؤي شاري هةوليَر بكةن ثيَوستة قةزاي مةخمووربخريَتة سةر ثاريَزطاي ( (نةينةوا) ) . ئةمةش نةك تاوانة، بطرة خيانةتة. بؤ ئةوةي ( (نةفتي ناوضةي كةنديَناوة) ) كةلة 60%ي نةفتي كةركوكة يةكجاري ببيَتة مولَكي عةرةب. كورديش دةستي بةطوني بارطيني قائيممةقام.

3-ئةو عةرةبانةي كة رذيَمي دكتاتؤري ئاخيري زةمان بؤ تةعريب هيَنابوة شاري مةخموور كوردةكان دةريان ثةرِاندن وارة وارة دةيانهيَنيَتةوة ناوضةكة. كةسيش نيية دةست لةبةر دةستي هةلَبدات، هةردةجولَيَتةوة دةلَيَت:من نويَنةري سةرةك بارزانيمة.

4-لة سايةي ئةودا تةعينات تةنيا بؤ مامؤستاي عةرةب هةية نةك مامؤستاي كورد.

دواجار داوا كارم لة جةنابي قائيممةقام بةزووترين كات بةخؤيدا بضيَتةوة تةرحي كاربةدةستاني حكومةتة طؤرِ بةطؤرِضووةكاني عيَراق نةكات :هةردةم ثشتي تةعريب بطريَت تاخاكي قةراج كة ثارضةيةكة كة لة كوردستاندا هةرضي كةوتووةتة كةنار رووبارةكانةوة دراوةتة عةرةبان كوردةكانيان ليَ بيَ بةش كردووة، ئةطةر نا بة واجبي سةر شانمي دةزانم ض كةم وكوورِي و موكةسةراتي هةية لة ( (كاك فةرياد) ) ةوة هةتا دةطاتة ( (هونةرمةندي سوريا) ) وبةدرؤ ( (تةلةفؤن كردن) ) بؤ ثياوة سةر زلة بةر ثرسةكان، بيَ ثةردة بة دوورو دريَذي بةطؤريَي وةردةكةم.

5- لةبةر ئةوةي بةلفةي زؤرةو دزييةكي باشيش دةكات، خةلَكي مةخموور ناوةكةيان لة ( (عةبدولرةحمان بيَلاف) ) ةوة كردووة بة ( (عةبدولرةحمان بةلاف) ) .

6- هةقة حكومةتي هةريَمي كوردستان كةساني وةك ( (بةلاف) ) لة ئيدارة دوور بخاتةوة نةك ثشتطيريان بكات.  

هةوليَر / 2004