لة يادي تاواني كيميابارانةكةي هةلَةبجةدا ... حةميد تةيموري

 

16 ساص لةمةوبةر، لة كاتژمثري يانزةي پثش نيوةذؤ لة 16 ئازاري 88 لة شارةكي "مةولةوي" دا هةزاران كةس منداص، ژن، پير و لاو لة چاوتروكانثكدا شةهيد كران. شاري هةصةبجةي شةهيد كة نزيكةي 70 هةزار كةسي تثدا دةژيا، بووة شارثكي كةلاوة و وثرانكراو. هةصةبجة وةك شارثكي دةشتي شارةزوور و بة پثي هةصكةوتةي جوگرافياي و پثكهاتةي كؤمةصةكةي زؤربةي خةصكي ذةنجدةر و ماندو بوون، هةميشة دةنگي زؤصاص و ناذةزايي بووة بة ذووي ذژثمة ديكتارؤر و كؤنةپةرةستةكان. هةصةبجة لة مثژووي بزووتنةوةي نيشتماني و نةتةوةيدا شوثني تايبةتي خوي هةية.

ذژثمي گؤذبةگؤذ كراوي ديكتاتؤري شوينيزمي بةعسي عثراق لةو كاتةوة دةسةصاتي گرتة دةست و هاتة سةر كار بة هةزاران تاواني نامرؤضانةي دةر هةق بة گةلي عثراق و بة تايبةت ميللةتي كورد ئةنجام دا. لةم نووسينة دا ئاماژة بةوة دةكةين كة زؤربةي هةرة زؤري ئةم تاوانانة دةچنة بازنةي تاوانةكاني جينوسايد كة لة دؤكيومنتة نثودةوصةتيةكاندا بة تاواني دژي مرؤضايةتي دياري كراوة و دةكرث. يةكثك لةو تاوانانةي كة پةصةيةكي نةنگ و شةرمةزارية بة نثو چاواني ذژثمي ذؤخاو و گؤذكراوي ديكتاتؤري بةعسي سةدام و عثراقدا كارةساتي هةصةبجةية كة بة چةكي كيميايي ياساعكراوي نثودةوصةتي لة 16 3 1988 بؤمباران كرا.

ذژثمي ديكتاتؤر و شوينيزمي بةعس بة پثي گةصاصة و پيلاني دارثژراو هةر لة ساصاني هةشتاكاندا كةوتة بة كارهثناني چةكي كيميايي لة كوردستان كة ئةم چةكةش بة پثي ياسا و بنةماكاني مافي مرؤض و نةتةوة يةكگرتووةكان قةدةخةية. بث گومان مةبةستي سةدام لة بة كارهثناني ئةم جؤرة چةكانة بؤ لة ناو بردن و قةصاچوو كردني نةتةوةي كورد لة زثدي باو باپيريدا بوو. كارةسات و تاواني هةصةبجة شان بةشاني كارةساتي ئةنفال لة دواي هثروشيما و ناكازاكي لة مثژووي ئةم سةردةمةدا بة گةورةترين پرؤسةي جينوسايد دادةنرثت. گواستنةوةي ديمةني هةندثك لةم تراژدياية لة ذثگةي هةواصنثرةكان بؤ دونياي دةرةوة، ويژداني هةموو دونياي هةژاند و كثشةي گةلةكةماني بة جيهان ناساند.

تاواني هةصةبجة و دةرئةنجامةكةي كة ذژثمي بةعس بة سةركردايةتي سةدامي ترسنؤك و بةندكراو و عةلي حةسةن مةجيدي نؤكةري كة بة "عةلي كيميايي" ناسراوة لة 16 ي مارسي 1988 ئةنجاميان دا، لة ماوةي چةند كاتژمثرثك زياتر لة 5000 كةس لة نثو شاري هةصةبجة لةناو چوون و هةروةها 7000 كةسيش بريندار بوون. * ئةم تاوانة كؤمةصكؤژية بريتي ية لة كوشتن و قذكردني نةتةوةيةك. واتة ئةم تاوانة نابث هةرگيز لة بيري مرؤضايةتي بچثتةوة كة بة يةكثك لة تاوانة هةرة گةورةكاني سةدةي بيستةم لة قةصةم دةدرثت. هةصبةتة ذژثمي سةدامي ترسنؤك بةر لة كارةساتي هةصةبجة چةندين جار لة زؤر ناوچةي كوردستان ئةم چةكةي بة كار هثنابوو. سةرةذاي ئةوةش لة بةرةكاني شةذدا سؤپاي عثراقي كةصكيان لة چةكي كيميايي دژي سؤپا و عةسكةري ئثراني وةردةگرت.

هةق واية ئةو كةسانةي كة دةرهةق بة گةلي كورد جينايةتيان خولقاندوة لة كيمياباراني شارةكاني كوردستان و بةتايبةت شاري هةصةبجة و لة سةروي هةموويانةوة سةدامي ديكتاتؤر و ئامؤزاكةي عةلي كيميايي ببةنة بةردةم گؤذستاني شةهيداني شاري هةصةبجةو هةر لةوث دادگاييان بكةن و بةپثي ياساي نثودةوصةتي بة جةزاي خؤيان بيانگةيةنن، تاكوو بؤ نةوةي دواي خؤيان ببنة عيبرةت.

* يادي هةصةبجةي شةهيد. پاشكؤي تايبةتي بة هةصةبجةية، گؤضاري هةندرثن دةري كردووة.

14 03 04