دواي داخراني دؤسيةي شةيما، هةندصك موستةحةقات ...  أؤزا حسين

 

دةرئةنجام ثاش ضةندين مانط بصنة و بةردة، شةيما ئةپص كة طواية ئةوانةي لة أؤذنامةي ئةمأؤدا ووتووني " دوورن لة أاستيةوة" و ئةسپيان نيية.

بةم ثصية بص ئةبص ئةو كصشةية ئيتر كؤتايي ثصهاتبص و بهصنص هةموو لايةكمان لاي خؤمانةوة ئةم دؤسييةية داخةين و ضيتر خؤماني ثصوة خةريك نةكةين. بةلآم ئايا بةأاست ئةو دؤسييةية هةروا هيض موستةحةقاتصكي لة دوا بة جص نامصنص؟ ئايا بة ثاشةكشةي شةيما، كصشةيةكي لةو ضةشنة ئيتر هيضصكي لص نامصنصتةوة كة جصطةي ئيهتمام يان ناأازيبووني دادثةروةرصك، داكؤكيكةرصكي مافي ذنان يان خوازيارصكي كؤمةپطاي مةدةني بصت؟ ئايا ئةكرص ئةو كصشةية تةنها وةك دةم لةيةكطيربوونصكي نصوان دةسةلآتداران و "ئةنتي_دةسةلآتداراني" دةربةنديخان ضاو لصبكةين و واي دابنصين كة دةكرص ذن لةم جؤرة كصشانة مةحفووز بص لة تصوةطلان، يان أاستتر بپصم، تصوةطلاندني؟

بةلاي منةوة ضةند أةهةند و ضةند جوزئياتصكي ئةو كصشةية هةية كة ئةهصنصت جصطةي ئيهتمامي جدييانةي ئصمة بصت و هةروا بة ئاساني بصدةنطةي لص نةكةين.

ناوزأاندن وةك ئامرازي هصرش و بةرطريي:

من لصرةدا نامةوص قسة لةسةر ئةوة بكةم كة ئايا ئةو قسانةي شةيما لة أؤذنامةي "ئةمأؤ"دا كردووني و ثاشطةزبوونةوةكةي كاميان أاستن، يان أاستيي أووداوةكان ضؤن بووة و ئةو تؤمةتة أةوشتييانةي ثياواني حكومةت بة شةيما و خوشكةكاني دا تا ضةند أاستن، وةك ضؤن زؤرصك لة ئصمة طرةوي أةوايي و ناأةوايي كرداري هةر بةرةيةك لة دوو بةرةكة بة وةلآمي ئةو ثرسيارانةوة دةبةستنةوة. قسةي من لصرةدا لةسةر أوويةكي تاوانكارانةي تري كصشةكةية كة ئةويش مةسةلةي ناوزأاندني كةسةكانة.

توخمي ناوزأاندن لةم مةسةلةيةدا وةك ئامرازي داكؤكيكردن لة خؤ و وةك وةرةقةي فشار بؤ سةر بةرامبةر زؤر بة خوصن ساردييةوة ثةناي بؤ براوة. سةيركةن بةأصوةبةري ئاسايش و بةأصوةبةري طشتي ثؤليسي شارصك ضةند بة ئاساني و نامةسئولانة أصطة بة خؤيان ئةدةن بؤ أؤذنامةكان و ئينجاش بؤ عاممةي خةپكي ئاشكرا بكةن كة لة فلآنة ماپدا "سي دي سصكسيي و دؤخصكي دوور لة ئادابي طشتي"يان بينيوة و "باوكيشيان تلياك ئةخوات"! ئينجاش بةأصوةبةري ئاسايش أصطة بة خؤي ئةدا ئيعلاني بكات كة خصزانصك لة أووي ئةمنييةوة مولاحةزةيان لة سةرة، تةنها مولاحةزة! طلةيي ئةوةشي هةية كة ضةندين بةپطةي لةسةر خراثيي خصزانصك هةية كة لة أصطةي ثيشةكةيةوة دةستي كةوتووة و أؤذنامةيةك بؤي نةطةياندؤتة طوصي هةموو ولآت! ئينجاش هةموو حيزب، بة مةسئول و دةزطاكان و أؤذنامةكان و ئينجاش أصكخراوة ذنانييةكانيةوة ئةكةونة يةك تا بة بةپطة و بة شايةتيي و بة ثاشطةزكردنةوةي تةرةفي بةرامبةر بؤ خةپكي بسةلمصنن كة مةسئولةكاني ئةوان أاست دةكةن و خصزانةكة خؤيان "بص أةوشتن"!

من زؤر ئاطاداري ياساكاني كاركردن و ياساكاني سزادان لة كوردستان نيم. بةلام لصرة لة ئةوروثا هةموو كةسصك لةطةپ ئيمزاكردني عةقدي دةست بة كاربوون دا عةقدي ثاراستني ئةو زانياريانةي لة كاتي كاركردنيدا دةستي دةكةوصت ئيمزا دةكات. بةو ثصيةش حةقي نيية تةنانةت دواي وازهصنانيشي لة وةزيفةكةي هيض لةو زانياريانة تةنانةت بؤ خصزاني خؤشي بدركصنصت. لة لايةكي ترةوة ئةطةر كةسصك لةسةر تاوانصك يان سةرثصضييةك، هةر لة دزيي طةورةوة بطرة تا لةشفرؤشيي و تلياك خواردن و تةنانةت لةسةر سةرثصضيكردنصكي مرورييش بطيردرص، كةس بؤي نيية ناوي بدركصنص و ناسنامةي بؤ عاممة ئيعلان بكات. ئاخر خؤ بأيار نيية ئةو كةسانة دواي سزا وةرطرتنةكةيان نةيةنةوة ناو كؤمةپطا تا درصذة بة مومارةسةي ذياني ئاسايي خؤيان _بة كةرامةتي تةواوي هاولآتييةكةوة_ بدةن. جا ئةطةر ئةم جؤرة ياسايانة لة كوردستان هةن يان نين، ئةمة هيض لةو مةسةلةية ناطؤأص كة بةأصوةبةري ئاسايش و بةأصوةبةري طشتيي ثؤليس تةنها بة دركاندني ناوةأؤكي ئةو لصثصضينةوانةي ثصشتر لةطةپ ئةو خصزانةدا كردوويانة دوو خةتاي جياوازي سزاهصنةر (Punishable) يان كردووة. يةك بة دركاندني زانيارييةك كة لة أصطةي ثيشةكةيانةوة لةسةر ذياني تايبةتيي ئةو خصزانة دةستيان كةوتووة، دوو هةوپي لةكةدار كردني ناو و سومعةتي كؤمةلآيةتي ضةند هاولآتييةك لةبري ثةنابردنة بةر دادطا و ياسا.

خؤ ئةطةر تؤزصك ووردتر سةيري ئةم مةسةلةية بكةين، ئةوة ضوارضصوةي خةتاكردن و سةرثصضيكردنةكان ثاي أؤذنامةي "ئةمأؤ" و "أصوان" يش دةطرصتةوة بةوةي كة بة بلآوكردنةوةي ئةو بأطانةي ناو ضاوثصكةوتنةكاني بةرثرسان و دراوسصكاني خصزاني شةيما ياساي أؤذنامةطةريان شكاندووة و تةشهيري شةخسييان بلآو كردؤتةوة.

بةلآم ئايا ضاوثصكةوتنةكةي خصزاني شةيماش لة أؤذنامةي "ئةمأؤ" دا تةبةعاتصكي ياسايي لةو جؤرة بؤ ئةو خصزانة و بؤ ئةو أؤذنامةية بة دواي خؤي دا ناهصنص؟ لصرةدا دةبص ئةوة لةبةرضاو بطرين كة "ئةمأؤ" ناوةكاني بة أةمز ووتوة، بؤية نةخصر. هةرضي خصزاني شةيماشة بة ثاشطةزبوونةوةكةيان لة قسةكاني ناو ضاوثصكةوتنةكةيان، خةتاي هةوپدان بؤ ناوزأاندني كةسانصكيان دةكةوصتة ئةستؤ. (قسةمان لةسةر ووردةكاريي ئةم باسة لة خوارةوة دصت) . بةلآم بةر لة ثاشطةزبوونةوةكةيان، مةسةلةي ثةنابردني خةپك بؤ أؤذنامةكان نةك دةسةلآت و ياساكان، ئيقدامصكة كة ضةندين دةلالاتي سياسي و كؤمةلآيةتي لةناو خؤيدا هةپدةطرص كة ئةكرص و ئةبص جصطةي ئيهتمامي ئصمة بصت.

شةيما خؤي تاوانبار ئةكات:

بة ثاشطةزبوونةوةيان، خصزاني شةيما نةك هةر خةتاي هةوپي ناوزأاندني كةسانصكيان ئةكةوصتة ئةستؤ، بةپكو هةموو ئةو تؤمةتة ئةخلاقييانةي بةأصوةبةري ئاسايش و بةأصوةبةري طشتي ثؤليس لة ضاوثصكةوتنةكانياندا دةيخةنة ثاپيان، بةسةر خؤيانةوة دةكةنة ماپ. من ناتوانم كارصكي وا كة كةسصك بصت شايةتيي لةسةر خؤي بدات وةك ثرؤسةيةكي ئاسايي ببينم. (بة تصبيني ئةوةي كة ثاشطةزبونةوةي شةيما هيض لةوة ناطؤأصت كة بةأصوةبةري ئاسايش و بةأصوةبةري طشتي ثؤليس بة دركاندني أابردووي ئةو خصزانة كارصكي ناياساييان كردووة و ئةبص سزابدرصن) .

بةلاي منةوة ثاشطةزبوونةوة يان نةبوونةوةي شةيما هيض لة زيندوويي ئةو ثرسيارة كةم ناكاتةوة كة بؤضي هاولآتييان لاي ئصمة زياتر ثةنا بؤ أؤذنامةكان دةبةن تا دادطاكان. لصرةدا من قسةم تةنها لةسةر خصزاني شةيما و ضاوثصكةوتنةكةي "ئةمأؤ"يان نيية، بةپكو ثرسيارم لةسةر حيكمةتي بووني ئةو طرووثانة و ناأةزايي و "لةبيانووبوون"ي ئةو طرووثانةية كة ئةوان تاواني هةپطيرساندني كصشةكةيان دةدةن بةسةردا. ئةو طروثانةي كة بةأصز مهاباد قةرةداخي بة "ئةنتي_دةسةلآت" ناوزةديان دةكا و من تةواوص ناكؤكم لةطةپ ناولصنانصكي وادا. زؤر بة سادةيي ئةو ناوة ئيحايةكي وا دةداتة خوصنةر كة طرووثصك هةن وةك ئةوةي هيوايةتيان بصت يان بة ثيشةيان كردووة كة دذة دةسةلآت بن و لة بةرد بيانوو دادةتاشن بؤ مومارةسةي ئةو هيوايةتةيان. ئةمة جطة لةوةي ناوبردنصكي وا ئةكرص ثشت ئةستووركردنصك بصت بؤ ئةو جؤرة تؤمةتانةي سالآن و سالآنصكة حكومةتة سةركوتطةرةكانمان بؤ ناأازي و ئؤثؤزسصؤن بة دةسةلآتةكاني خؤياني دةهؤننةوة كة طواية هيض نين تةنها دةستصكي تصكدةرن و تةنها دةيانةوص دذة نيزام بن و فةوزا بكةن. هةر ضةكصكي واية كة ئصستا ي. ن. ك بؤ ديزة بة دةرخؤنةكردني تاوانةكاني ثياواني خؤي لةم كصشةيةدا ثةناي بؤ دةبا و جصطةي ئةسةفيشة ئصمة و مانان بصين بة بص لصووردبوونةوةيةكي دروست دووبارةي بكةينةوة.

 أاستيةكةي حيكمةتي هةبووني طرووثي ناأازي و "بةبيانوو" و ثةنابردني خةپك بؤ أؤذنامة بةر لة دادطاكان ئةطةر شتصك بطةيةنص، تةنها ناعاديليي دادطاكاني ئةو وولآتة دةطةيةنص. ئصوة سةيري ئةو موفارةقة ثأ مةسخةرةية بكةن، من لصرةدا هةر تةنها قسةم لةسةر ثةنابردني خةپك نيية بؤ أؤذنامةكان، بةپكو سةيركةن لة سايةي حكومةتةكةماندا ثياواني ياسا، بةأصوةبةرصكي ئاسايش و بةأصوةبةري طشتي ثؤليسيش بؤ ديفاع لة خؤيان ثةنا دةبةنة بةر أؤذنامةكان نةك دادطاكانيان! من لصرةدا دةثرسم: ئيتر ئةبص ئصمة ض ضاوةأوانييةكمان لةو دادطايانة هةبص تا بپصين دةبوا شةيما ثةناي بؤ ببردناية تا لة أصطةي ياساوة مافي خؤي وةربطرتايةتةوة؟ أاستيةكةي سةرثاكي كصشةي نصوان شةيما و دةسةلآتداراني دةربةنديخان دةرةئةنجامي نةبووني عةدالةتة لة دادطاكاني وولآتي ئصمةدا. وةنةبص ئةم قسةيةي من بةو ماناية بصت كة لة دادطاكانماندا ياساي تؤماركراوي سةر كاغةزمان نيية (هةرضةندة من زؤرصك لةو ياسايانة بة ناأةوا دةبينم و لصرةدا باسةكةي ئصمة ئةمة نيية) ، بةلآم لة ثاُپ فةسادصكي ئيداري و داوصن ثيسييةك كة بةرثرساني حيزبي دةسةلآتدار بة سوود بينين لة ثلة و ثاية ئيدارييةكانيان لةو وولآتةدا بةرثايان كردووة، ئيتر باسكردن لة عاديلبووني دادطاكان و لةوةي كة دةكرص "دادوةريي أةواپي خؤي وةرطرص"، لة طصلييةك زياتر هيضي تر نابص.

ذن وةك هاولآتييةكي زةليلكراو:

تا ئصستا قسةمان لةسةر ناحةقيي كردن بة هاولآتي بة هةر دوو أةطةزةكةيةوة بوو. بةلآم هةرضي بة هاولآتي ذن دةطةأصتةوة، ئةوة ئةو ثاية و ثلة دووييةي بةسةريدا دابأاوة، طةيشتن بة ئينساف كردن و مامةپةكردني عاديلانة لةطةپ كصشةكانيداي كردؤتة كارصكي زؤر دوورةدةست تر. سةيركردني ذن وةك شةرةفي خصزان و جنسييةتشيي وةك شةرةفي خؤي، ذني كردؤتة نصضيرصكي ئاسان و لة كاتي داواكردني دادثةروةريي و داكؤكيكردن لة خؤيشيدا دةستي دةبةستصتةوة و زؤرجاريش مومارةسةي مافة سةرةتاييةكاني خؤي وةك بةپطةي تاوان دذي بةكار دص.

ئصوة سةيري بةأصوةبةري قوتابخانةيةكي ئامادةيي كضان لة أؤذنامةيةكدا كة بة هةموو ولآتدا بلآو دةبصتةوة زؤر بة موسةيترييةوة باسي ئةوة دةكات كة هةندصك لة قوتابييةكاني بةسةر تاواني نامةي دپداري نووسينةوة طرتووة! ئةم "خاپي لاوازيي"يةش وةك تةبريري داركاري كردنيان بةكاردصنص. كةسصكيش نيية لصي بثرسص بةأصز جةنابي مودير ئةوة كص ئةو مافةي دايتص بة دواي نامةدا طيرفاني قوتابيية كضةكان بثشكني و نامة تايبةتييةكانيان بخوصنيتةوة و ئاوا ببيتة ثؤليسي تةحةأأي ئةخلاق بة سةريانةوة.

أاستييةكةي ئةوة ثايةي نزمي كؤمةلآيةتي ذنانة كة هةموو كؤمةپطاي، لة دادطاكانةوة (كة طواية دةبص عاديل و لةسةرووي هةمووانةوة بص) تا سادةترين تاكي كؤمةپطاي كردووةتة ثؤليسي ئةخلاق بةسةر ذنانةوة. لة كؤمةپطايةكدا كة مومارةسةي ئارةزووي سصكسيي بؤ كضصك وةك تاوانصك سةير دةكرص و ياساي لص دصتة دةنط و كؤمةپطا سومعةتي كؤمةلآيةتي لص دائةماپص، لة حاپةتصكي وادا زؤر ئاسانيشة ثياوان ئةم خاپي لاوازيية بقؤزنةوة و بؤ داواكردني ثصكةوةبووني جنسي و بؤ كاتصكيش كة ئاشكرا دةبن، وةك كارتي فشار بةسةر ذنانةوة بة كاري بصنن. نموونةي ئةم ضةشنة تاوانانة دذ بة ذنان هةموو أؤذة لة هةر كونج و ثةنايةكي وولآتي ئصمةدا خؤي دووبارة دةكاتةوة. بؤية من واي دةبينم كة ئيحتيمالصكي زؤر واريدة ئةو "طةلةكؤمةكي"يةي بةرثرساني دةربةنديخان أاست بصت، نةخوازةلآ ئصمة شاهيدي ئةوةين كة بةرثرسان لة كوردستان دا بة سوود وةرطرتن لة ثاية و لة ثارةي موفتي حيزب، سيانزة ساپة وةك طورطي برسي داويانة بةسةر بةرخؤلة كضاني ولآتدا. هةر لة تاوانةكاني سالة مزةلييةوة تا فةزيحةتةكاني سةعدي ئةحمةد ثيرة كة لة "كوردستان ثؤست"دا بلآو بووةوة، ضةن نموونةيةكي كةمي ئةم هةپمةتة شصرانةيةي ئةوانن كة أؤذانة لصرةو لةوص سةرئاو ئةكةون.

ئصستاش ثاشطةزبوونةوةي شةيما بةلاي منةوة زياتر لة ثاشطةزكردنةوة دةضصت تا ثاشطةزبوونةوة، ئيتر ئةمة بة فشاري شةرةف و ناوزأاندن بووبصت يان بص كةسيي و بص ثشتيواني بووبصت يان بة ئيغراكردني ماددي، هةمووي أصي تصدةضص و ئةوانة ئاكاري نامؤ نين بة حيزب. ئصمة شايةتي مصذوويةكي حيزبة كوردييةكانين لةم جؤرة دپسؤزييةيدا بؤ ئةنداماني و بؤ سومعةتي حيزبي خؤيان. دةكرص ديزة بة دةرخؤنةكردني (يان بة طاپتة تاپةكةي سيخورمة: فايل بة دةرخؤنةكردني) مةلةفي "هةظاپ"ة بةعسييةكانيان، نمونةيةكي زةقي تري ئةم ئاكارةيان بصت.

دؤسييةكي دانةخراو:

دؤسييةي شةيما هصشتا دؤسييةك نيية داخرابصت و تةواو. قسة كصشانةوةي شةيما ئةم كةيسة داناخات، وةك ضؤن دةزطاكاني ي. ن. ك و زؤرصكيش لة ئصمة ثصيان واية.

ئةم دؤسييةية بة ضةند مانايةك دانةخراوة، ضونكة ئةطةر شةيما ئةپص كة"ناضار كراوة" ئةو قسانة بكات، دةي بةم ثصية بص خؤ ئةبص ئيحتيمالي ئةوةش هةبص كة ثاشكةزبوونةوةكةي بة زؤر ثص كرابصت. بة تايبةت ئةطةر ئةو فاكتةرانةي سةرةوة لةبةرضاو بطرين كة ذنان لةكؤمةپدا و لة لايةن دةسةلآتيشةوة بة هةأةشةي شةرةف ببرصتة ذصربارةوة، ئةوا ئيحتيمالي فشارو نادروستيي ثاشطةزبوونةوةكةي زؤرترة. بةأاي من وةك ضؤن طةر كةسصك لة ذصر ئةشكةنجةدا قسةي ثصبكرص، قسةكاني لة دادطايةكي عاديلدا حسابي جيددي لةسةر ناكرص، ئاواش قسةكردني كضصك كة ئيحتمالي سص_هؤكاري فشار بؤ هصنان و هةأةشةي ناوزأاندن و ئيغراي ماددي تيابصت (ئةو سص هؤكارةي كة طةنجة ناأازييةكاني دةربةند نايكةن تا شةيما ئةو قسانةي ضاوثصكةوتنةكةي أؤذنامةي "ئةمأؤ" بكات) ، دةبص حسابي جيددي لة سةر نةكرصت.

 (تصبيني: كاتصك خةريكي نووسيني ئةم ضةند دصأة بووم، بؤ ئيقتيباسكردني دصأصكي ثاشطةزبوونةوةكةي شةيما طةأامةوة سةر سايتي "كوردستان نصت" و ئةوةم بةرضاو كةوت كة ذمارةيةكي تازةي "ئةمأؤ" دابةزيووةو ضاوثصكةوتنصكي لةطةپ خصزاني شةيما دا تيا هاتووة كة دروستيي زؤرصك لة بؤضوونةكاني ئصمة لةم نووسينةدا دةسةلمصنصت) .

 

بؤية ديسانةوة بةپص ئةو دؤسييةية دانةخراوة. كاري ئصمةية داوا بكةين كة لة يةكةم هةنطاودا ئةو خصزانة لة ذصر باري فشار و ناوزأاندني مونةزةمي دةسةلآتداران دةربكرصن و أةددي ئيعتباريان بؤ بكرصت و هةر لةم ثصناوةشدا خةتابارةكان بة فشارهصناني جنسيي و بة بلآو كردنةوةي نهصني ثيشةكةيان و هةوپي ناوزأاندني خصزانصك لة أصطاي أؤذنامةكانةوة و ئينجاش كاركردني أةسمييان لة أصطةي حيزبةوة بؤ فشار هصنان بؤ ئةو خصزانة بؤ ثةشيمان كردنةوةيان سزا بدرصن. ئةبص ئةو خةتايةشمان بير نةضص كة حيزب بةو كارة ناشةرعييانانةي دصت زوعفصكي خؤي دةطؤأصت بؤ خاپي هصز و لةوصوة هصرش بؤ نةياراني خؤي دةبات و دةيةوص بةم هةپبةستة "شةرعيانانة"ي، طورزصكيش لة "طروثي ئازاد"ي دةربةند و أؤذنامةي "ئةمأؤ"ش بوةشصنص.

كصشةي شةيما كصشمةكصشي نصوان دووطرووثي دةسةلآتدار و ئةنتي_دةسةلآت نيية تا بكرصت ذنان لصي ثارصزراو بن. بةپكو مةسةلةي داوصن ثيسيي ثياواني حكومةتة كة كة ثايةكانيان بؤ وةبةرهصناني سصكسيي ذنان بةكار دصنن و بةرةي نةياريش زؤر بة أةوا لةم كةلصنةوة دةخشصنة ناو جةستةيانةوة و لةناو دپيان دةدةن. كصشةي شةيما بةر لةوةي كصشةي "طروث ئازاد"ي دةربةنديخان و أؤذنامةي "ئةمأؤ" بصت، دةبوا و دةبص بة ثلةي يةكةم مةسةلةي جيددي أصكخراوةكاني ذنان بصت، كة بة داخةوة زؤر درصغيي لةم بوارةدا كرا.

ئصستاش دواي بلآوبوونةوةي ئةو زانياريية تازانةي ناو ذمارةي تازةي "ئةمأؤ"، نةضووة بضص و تةمةنناي بينيني أؤپصكي كارا تري أصكخراوة ذنانييةكان و كةساني يةكسانيخواز و أؤشنبير دةكةم لة داكؤكي لة خصزاني شةيما و ئينجاش لة أؤذنامةي ئةمأؤ و لاواني ثصشكةوتووخوازي دةربةنديخان.

rozahusein@yahoo. com

رِؤزا حسصن

خوصندكاري بةشي زانستة سياسييةكان

 ثةيمانطاي هارستاد_نةرويج