بةهمةني قوبادي: بةم زووانة, دوو دامةزراوةي فيَركردني سينةما لةهةردوو شاري هةوليَرو سليَماني دةكةينةوة

سةرضاوة: www.voanews.com/persian

وةرطيَرِاني: زاطرؤس ريَباز

دواي هاتني مةوسمي بةهار و طولَ و نةورؤز, ناوةندة راطةياندنيةكان, كةوتنة بةسةر كردنةوةي ئةو ئةستيَرانةي هةميشة طةشاوةن. يةكيَك لةوانةي كة لة نةورؤزي ئةمسالَدا بووة ميواني (نازي بيَطلةري)لة راديؤي دةنطي ئةمريكا (voa), بةشي فارسي, بةهمةني قوبادي, دةرهيَنةري سةركةوتووي كوردنذاد بوو:

ئيَمة ليَرةدا لةبةر ئةمانةتي ديدارةكة دةقي ئةو ضاوثيَكةوتنة بة زماني كوردي دةخةينة بةردةم خويَنةران..

بةشي يةكةم

نازي بيَطلةري: عيَراقيش وةكو ئةفغانستاني دواي شةرِ, بؤ زؤريَك لة دةرهيَنةرةكاني سينةما كة وابةستةي ناوضةكةن, ولآتيَكي ثرِ لة ضيرؤك و بةسةرهاتة.. هةربؤية ضةند دةرهيَنةريًكي سينةمايي نيَوخؤ و دةرةوة روويان تيَكرد تا رؤذاني ميَذوويي و لةيادنةكراو و ثرِ بةسةرهاتي ئةو هةريَمة ويَنة بكيَشن. بةلآم بةهمةني قوبادي ضةند ساليَك بةرلةوة رووي كاميَراكةي كردبووة عيَراق و ويَنةي كيَشةو نةهامةتيةكاني كورداني ئةويَي كيَشابوو.. هةردوو فيلمي سةركةوتووي (ساتيَك بؤ مةستيي ئةسثةكان) و دواي ئةويش فيلمي (ونبوو لة عيَراق) دوو نموونةي زيندووي هةست و سؤزي بةهيَزي بةهمةني قوبادي بوون بةرامبةر بة دانيشتواني ئةويَ. بةهمةني قوبادي لة طةشتيَكيدا بؤ عيَراق ضةند رؤذيَك دواي رووخاني رذيَمي سةددام هةم فيلميَكي دؤكيوميَنتيي ئامادةكردووة بةناوي (شةرِ كؤتايي هات) كة ئاورِدانةوةيةكي وردو سةرسامكةرة لة بارودؤخي عيَراقيةكان و كوردةكان و ئةنفالكراوةكان و هةم فيلميَكي دريَذيشي بةرهةمهيَناوة بةناوي (كيسةلَةكانيش ئةفرِن), ضيرؤكي فيلمةكة لة زماني قوباديةوة دةبيستين:

بةهمةني قوبادي: بةلَيَ, ضيرؤك و بابةتي فيلم دةطةرِيَتةوة بؤ هةوةلَين رؤذةكاني دةسثيَكردني شةرِي ئةمريكا لةطةلَ عيَراق, ضيرؤكةكة باس لة ديَيةك ئةكات كة دةكةويَتة نيَوان سنووري توركيا و عيَراقةوة. طونديَكة بة 70 مالَةوة كة 35 لةو مالآنة سةر بة كوردستاني توركيا و 35ي تريش سةر بة كوردستاني عيَراقن. فيلمةكة رةنطدانةوةي سةرطةرداني ئةو خةلَكانةية , لةفيلمةكةدا نزيكةي 6- 7 هةزار ئةكتةرمان هةية, زياتر باس لة نةهامةتيةكاني خوشك و برايةك دةكةين, مةسةلةيةكي تراذيديةو رووي كاميَراكةم دةكةمة ئةو خةلَكانةو دواي ضيرؤكي خةلَكاني سةرةكيي فيلمةكة دةكةوم.

نازي: كةواية ئةجارةش لةطةلَ ئةكتةرةكاني نائةكاديمي واتة خةلَكاني خودي ئةو ناوضةية كارت كردووة, واية؟

بةهمةني قوبادي: بةلَيَ, بةلَيَ تةواوي ئةكتةرةكان, هوونةريةكان, و هةموو شت لة عيَراقةوة بووة, ئيَمة نزيكة حةوت مانط لة عيَراق بووين, و بةسيَ مانط دةرمانهيَنا و سيَ ضوار مانطيش ويَنةطري.

نازي: لةراستيدا ئةمرِؤ لة عيَراق, لة عيَراق دواي سةددام كاري دةرهيَنان زؤر سةختة, ئةكريَت باس لة ضؤنيةتيي كارةكةتان بكةيت, ض طرفتيَكتان هاتة ريَ؟ ئايا ئةتوانيت بة ئاساني كاري دةرهيَناني فيلم لةوي ئةنجام بدةيت؟

بةهمةني قوبادي: بةليَ, سةخت بوو, ئيَمة رؤذانة نزيكةي 25 ثاسةوان و ضاوديَرمان هةبوون و هةميشة 3- 4 ئوتوموبيَل ضاوديَريان لة ئيَمة دةكرد. شةوان كابووسم دةدي ضونكة دةترسام لةوةي رووداويَك روو بدات, روومانةيةك هةلَدةنة ناو شانؤي فيلم, يا ئوتوموبيَليَي مينريضكراو بيَننة ناوضةكةمانةوة. ثيَنج خانوومان هةبوو, ضواردةوري هةريةكيَكيان لة لايةن ثيَشمةرطةكانةوة كؤنترِؤلَ كرابوو و ضاوديَريي ئيَمةيان دةكرد. بارودؤخيَكي سةخت بوو بةلآم دواي يةك دوو مانط شتةكةمان لة لا ئاسايي بووو ئيَمة ئةو مةسةلةيةمان فةرامؤش كردبوو. ئيَمة لة كوردستاني عيَراق بووين, بةشي هةرةزؤري فيلمةكةمان لة هةوليَرة. عيَراق بة بارودؤخيَكي خراثدا تيَدةثةرِي, ئيَمة لةو ماوةيةي كة لة شار بووين هةر رؤذ ضاوةرِيَي رووداويَك بووين. بةلآم من ثيَشتر بيرم لةوة كردبؤوة كة لةو بارودؤخة بيَين و بتوانين يةك جموجؤلَي فةرهةنطي لةويَ بةرثا بكةين و بتوانين ئةو لة بارودؤخيَكي تا رادةيةك ئارامدا بواريَك بؤ لاوان يان خةلَكاني هونةرمةند برِةخسيَنين.. ئةمة بووة زةمينةيةكي باش بؤ ذمارةيةك لة دؤستان كة دواي ئةو فيلمةي ئيَمة يةك دوو ثرِؤذةيان بةدةستةوةية و خةريكي دةرهيَنانن.

نازي: ئيَرانين يان عيَراقي؟

بةهمةني قوبادي: عيَراقي و ئيَرانيش .. يةك دوانيَكيان عيَراقين.. سةربةخؤ خؤيان خةريكي كاركردنن.. هةم ئيَراني دةضن بؤ بةرهةمهيَناني فيلم كة ئةم فيلمة يةكةمين بةرهةمي دواي سةددامة و يةكةمين بةرهةمي هاوبةشي ئيَران ــ عيَراقة..

نازي: كة ويستتان بضنة عيَراق نيازتان هةبوو كة بضن و فيلم بةرهةم بيَنن يان بة ريَكةوت و دواي ئةو رووداوانةي كة بينيتانن بوونة هؤي ئةوي كة بير لة دةرهيَناني فيلميَك بكةنةوة؟

بةهمةني قوبادي: بةلَيَ, من و يةك دوو هاورِيَم 8 يان 10 رؤذ دواي رووخاني رذيَمي سةددام ضووينة بةغدا بةمةبةستي ئةوةي شةرةفي نيشانداني يةكةم فيلمم لة بةغدا و لة هةنديَ لة شارةكاني كوردستاني عيَراق ثيَببرِيَت لةدواي شةرِ .. و هةر لةو رؤذانةدا و بةهةمان ئةو كاميَرا دي ظي يةي كة ثيَمبوو دةستم كرد بة هةلَبذاردني شويَن و ئةو ديمةنانةي كة بة ريَطاوة ئةمبينين.. ئةمانة بوونة فيلميَكي دؤكيوميَنتي شةقامي, دواتر كة هاتم هاوريَكانم لة تاران ديت, بةهاوكاريي هاورِيَم بيَهنام ديمةنةكانمان ريَكخستن و بووة فيلميَكي دؤكيوميَنتي بة ناوي (شةرِ كؤتايي هات). دواتر كة راشاري هاوكارمم ديت سةرنجمان داية ئةوةي كة ض ديمةنطةليَكي سةيروسةمةرة ديَنة ئاراوة و دواتر دةستم كرد بة هوونةركاريةكان و بؤضوونةكاني خؤمم خستنة ناو. نؤ مانط سيناريؤمان دارشت و دواي سيناريؤش نزيكةي سيَ مانط كردمانة فيلميَكي سينةمايي و تةواوي ثيَويستيةكانمان لة ئيَرانةوة برد و لةطةلَ طرووثةكةمدا بةريَكةوتين و لة هةلومةرجيَكي زؤر ناهةمواردا بة سةختطيريي و هةولَي زؤر فيلمةكةمان بةرهةمهيَنا. خؤشبةختانة ئيَستا كة بؤ لةطةلَ ئيَوةدا قسة دةكةم شةوي رابردوو مونتاذةكةي تةواو بوو.

بةشي دووةم

نازي: بةهمةني قوبادي لة سيَهةمين فيلمي ماوةدريَذي خؤيدا (كيسةلَةكانيش دةفرِن) جاريَكيتر باس لة مةسةلةي كوردةكان دةكات, هةروةك لة فيلمي ثيَشترو سةركةوتووي (ساتيَك بؤ مةستيي ئةسثةكان) و (ونبوو لة عيَراق), ناوبراو فيلميَكي دريَذماوةي ميَذوويي و فيلميَكي دؤكيوميَنتيشي بةناوي (شةرِ كؤتايي هات) لةعيَراق ويَنةطرتووة و كاري مؤنتاذياني لة تاران تةواو كردووة. وابرِيارة هةردوو فيلم لةمانطي ئايار دا لة فيستيظالَة جيهانيةكاني ئةوروثا و ئةمريكا بةشداري بكةن و نمايش بدريَن. بةهمةني قوبادي دةلَيَت "بؤ بةرهةمهيَناني فيلمةكةم لةهةوليَر, هةريَمي كورديي باكووري عيَراق, نةك هةر ثيَويستي بة مؤلَةت نةكردووة, بةلَكو كوردةكان هيَندة بةو مةسةلةية خؤشحالَ بوون كة ئةوثةرِي هاوكاريان كردووم." خؤشحالَي كوردةكان لةوةوةية كة سةرةنجام كيَشةي طؤرِة بةكؤمةلَةكانيان لة ئاستيَكي جيهانيدا باسي ليَوة دةكريَت.

بةهمةني قوبادي: كوردةكان ئاطاداري كارةكةي ئيَمةبوون. لة هةموو كوضةو كؤلآنيَكي كوردستان ئاطاداري ئةوة ببوونةوة كة ئيَمة بةنيازي دةرهيَناني فيلمين لةويَ و لةويَ خؤشبةختانة هيَندة باش من ئةناسن, بؤ نموونة بؤهةركويَيةك بضوويناية ناوي ئيَمة ئاشنا بوو بؤيان, زؤر باش بوو و لةو فيلمانة كورت و دريّذماوانةي كة من تا ئيَستا بةرهةمم هيَناون ئةمة يةكيَك لة ضيَذبةخشترينيان بوو, هيوايةكي باشم ثيَي هةيةو يةكةم جارة كة هةست ئةكةم دةرهيَنةرم و خةريكي كاري دةرهيَنانم.

نازي: بؤضي؟

بةهمةن قوبادي: نازانم, هةلومةرجةكان بؤمن باش ريَككةوتن, لؤكةيشنةكان سروشتي و تةواو بة دلَي من بوون. ئةوةي كة لةميَشكمدا دامرِشتبوو وةك خةويَك وابوو كة لةويَ هاتة دي, سةرزةمينيَكي سةير و سةمةرةية, و ئةوةش لة ديمةنةكاني فيلمدا نةخش كراوة, ئةو سروشتة خةيالَيةي كة ئةو سةرزةمينة هةيةتي بيَئاطا لة فيلمةكةدا ئاشكراية, لةو فيلمةدا دةتوانيت بة ئاشكرا هةست بة بةشيَك لة ذياني كوردةكاني ئةويَ بة شيَوةيةكي سينةمايي بان دؤكيوميَنتي بكةيت.

نازي: راستة كة باس خةم و خةيالَةكانت دةكةيت, بةلآم لةطةلَ ئةوةشدا لايةكت لة ضةند مةسةلةيةكيش كردؤتةوة, بةتايبةت لة فيلمةكة دؤكيوميَنتيةكةي ترتدا, (شةرِ كؤتايي هات) كة باس لة طؤرِة بة كؤمةلَةكان دةكات, ئاسايي رةنطة بؤ ئيَوة مايةي ئازارضةشتن بيَت, وانية؟

بةهمةني قوبادي: بةلَيَ, بةلَيَ, راستة, بةلآم بؤ منيش بؤتة شتيَكي ئاسايي, مني كورد بينيني ديمةني دؤزينةوةي طؤرِيَكي بةكؤمةلَ ئيتر مووضرِكةم ثيا ناهيَنيَت, بةلًَكو رةنطة تووشي حالَةتيَكم بكات كة ساتيَك بيَدةنطي دامبطريَت, دواي ئةوة بيَمةوة سةر دؤخي ئاسايي, دةبيَت بذين, ئةم فيلمةم ئةو ثةيامة دةدات, ئةو هةولَةي تيَدا بةدي دةكريَت, بة بينيني ديمةنيَكي تراذيديي رؤئةضيتة ناو خةيالَيَكي ترةوة, ئةمة حةقيقةتي ئةو هةريَمةية. رؤذيَك بؤمبيَك ئةتةقيَتةوة, رؤذي دوايي ئاهةنطي بووك طواستةنةوةية, لةهةمان دراوسيَي ئةو مالَةدا كة بؤمبي تيادا تةقيوةتةوة, مةراسيمي بووك طواستنةوةية, ئةم طؤرِانكاريانة لة ذياني ئةمرِؤكةي عيَراق و بةتايبةت لة كوردستاندا بةدي دةكريَت.

نازي: خةمي طؤرِة بةكؤمةلَةكان و ئةو خةلَكانةي كة ون كراون لة ناو خيَزانة كورديةكاندا هيَشتا وةك خةميَكي طةورة ماوةتةوة. ثيَناضيَت كة لةياديان كردبيَت.

بةهمةني قوبادي: لةياد ناكريَن. نةدؤزراونةتةوة, ثيَمواية هيَشتا 20% ي ئةو طؤرِة بةكؤمةلآنة تا ئةمرِؤ دؤزراونةتةوة, واتة ئةو 182 هةزار كوردةي كة لةماوةي رابردوودا زيندةبةضالَ كراون, بيرنةكةي كة ثتر لة 10 ــ 15 هةزاريان دؤزرابنةوة. ئيَستا كةس نازانيَ لةكويَن, ئةبيَت تةواي سةرزةميني عيَراق وكوردستاني عيَراق هةلَبدةينةوة تا بتوانين ئةو تةرمانة بدؤزينةوة. نا ئةوة لةبيرناكريَت, ئةوة ئةميَنيَتةوة و دلَنياش بن لة دةيةكاني ئاييندةدا هةوالَي دؤزينةوةي طؤرِةبةكؤمةلَةكانتان بةرطويَ دةكةويَ. زؤر ئالَؤز وسةختة.

نازي: راستة, بةرِيَز قوبادي, لةوة ئاطادارم كة ئيَوة بة نيازي نيشانداني فيلم ضوونة عيَراقء سينةما لةويَ بةشيَوةيةك زيندوو بكةنةوةو بيذييَننةوة, بةلآم هيَشتاش و دواي تيَثةرِيني سالَيَك هيَشتا سينةماكاني عيَراق داخراون. ضؤن ئةكريَت ئةو سينةمايانة كة هيَشتا ئةولةويةتيَكيان نية بؤ ثيَشوازيكردني فيلمةكان؟

بةهمةني قوبادي: بةداخةوة, بةداخةوة كة تواناي مادديم هيَندة نةبوو كة دةست بكةم بة تازةكردنةوةي سينةماكاني عيَراق, بةلآم رةنطة ضةند هةولَيَكم دابيَت, بةتايبةت لة كوردستان, ضونكة ثةيوةنديم لةطةلَ كوردةكاندا باشترة تا عةرةبةكان و نةمئةناسين, و ئةترسام بةلآيةكمان بةسةر بيَنن, ئيَستا خةريكين دوو دامةزراوةي فيَركردني سينةما لة هةردوو شاري هةوليَرو سليَماني بةم زووانة بكةينةوة, شانؤو سينةماكان لةماوةي شةش مانطي ئاييندةدا تازةي ئةكريَنةوة, توانيومانة ئةوانة ئةنجام بدةين, و بتوانين هةمان ئةو فيلمةي كة خوايار بيَت برِيارة مؤنتاذ و مؤزيكةكةي لة مانطي ئاياردا تةواو بيَت, لةو ضةند سينةمايةي كة ئيَستا خةريكي تازةكردنةوةيانين, ديكؤر دةكريَن و ضاك دةكريَنةوة, نمايش بدةين. بةرِاي من دواي ئيمزاكردني دةستووري بنةرِةتيي عيَراق, لةماوةي هةفتةكاني داهاتوودا ئيتر سينةماكاني بةغدا تاك تاك ئيتر دةست بة نمايش دةكةن. بةهةرحالَ نائارامي هةية, و كةس ئامادةي ئةوة نية كة فيلم نيشان بدات و دةطاي سينةماكةي بكاتةوة, شويَنيَكي زؤر طونجاوة تا تيرؤرستان كةميَك تي ئيَن تي بيَنن و ئاذاوة بخةنة ئةويَوة, بةرِاي من باشترين شويَن بؤ ئةنجامداني كاري تيرؤريستي ئيَستا شويَنة طشتيةكانن و سينةماش يةكيَك لةو شويَنانة, واهةست ئةكةم ضةند مانطيَكيتري ئةويَت, هةولَي تاكةكةسي ناكريَ بدريَت. ئةبيَت كؤمةلَيَك دةست بخةنة دةستي يةك بؤ دةسثيَكي تازةكردنةوةي ئةو ناوةندانةي نمايشداني فيلم و مؤسيقا و ئؤثيَراو تياترؤ.