www.kurdistannet.org

 

كةركوك..تالاَني،ئازاي، طةندةلَي  .... ئيدريس حاجي سةعيد/كةركوك

 

 كاتي راثةرِيني سالَي 1991ي جةماوةري كوردستان لة منالَداني جةنطي كويَت و لاواز بووني دةولَةتي بةعس و رقي ثيرؤزي خةلَكةوة لةدايك بوو، راثةرِيني جةماوةري هةلَطيرسا و بةعسي لة كوردستان وةردةر نرا، زؤريَك لة حيزب و لايةن و ترادسيؤنة سياسيةكان بة سكؤلار و سةلةفي بة راست و ضةثةوة دةستيان نةثاراست لة و شتانةي كة بةسةروةتي طشتي ميللةت دادةنران، لة دةزطا مةدةنيةكاني دةولَةتةوة تا شويَنة خزمةتطوزاريةكان، هةمويان كةوتنة بةر هةلَمةتي بةتالاَن بردن و لة سنوورةكانةوة شؤفلَ و سةيارة و كةرةسةكاني كارطة و بةربةستي ئاو و كانزا و..هتد ئاوديوكران.. خةلَكي كوردستان كةتاوةكو ئةوةكات لة طةمارؤيةكي توندا ذيانيان دةربردة سةر و ئاستي طوزةرانيان لة نزميدا بوو، بة ضاوليَكردني رةفتارة نارِةواكاني حيزبةكان و كةسةكاني ناو ئةو ثارتانة بةشيَك لة خةلَكيش وةكو شاطردي ئةوان كةوتنة راورِووت و دزي و بةرتيل و تا كوشتني خةلَكيش بؤ سامانةكةي، قؤناغيَك هاتة كايةوة ثيَيان دةطوت(ئؤخةي ئؤخةي هةركةس بؤ خؤي).. ئةم دياردة قيَزةونة سةرتاسةري ولاَتي طرتةوة كة تاوةكو كؤتايي ئةم سالاَنةي دوايش بةردةوام بوو، بؤية لةو ماوةيةدا نةبينرا و نةكرا ثارتيَك يان لايةنيَك تا دروست بووني حكومةتيش ئةنداميَك يا كةسيَكي دةست ثيس و دز لة كار بخات و دةربكات و ليَثرسينةوةي لةطةلَ بكات، لة و سةردةمةدا رؤذنامة و طؤظارةكان تا ئاستيَك باسيان لةو دياردة ناشرينة دةكرد و طةندةلَيةكانيان دةخستة روو، هةروةكو ئيَستا كةسيَك و لايةنيَك و سةركردةيةك بةطويَياني نةكرد و نوزةي ليَوة نةهات.. تالاَني و راورِووت، ثارت و لايةنةكاني كوردستان طةشةيان ثيَدا و ضةسثاية ناو بةشيَك لة ميللةتةوة و ليَيانةوة فيَربوون.. ئةم كردارة ناشرين و نا رةوشتية لة شةرةكاني ناوخؤشدا ئةنجام دةدرا و تةنانةت هةندي جار خةلَكي بيَلايةنيش زةرةرمةند دةبوو دةكةوتة بةر ئةو شالاَوي RR وة.. هةر ضةكدار و كارمةند و فةرمانبةري جؤراو جؤر بوو هةولَي خؤ ثيَطةياندني دةدا و وةكو سةرووي خؤي و ليَثرسراوي خؤي رةفتاري دةكرد (لةطةلَ ريَز و حورمةتي زؤرمدا بؤ ئةو ثيَشمةرطة و فةرمانبةر و كادر و كارمةندانةي بةدوور بوون لةو كارة و كةرامةتي خؤيان لةو دياردة قيَزةونة ثاراست). بة كورتي ئةو ئاوة بؤطةنةي ددةسةلاَت رشتي، خةلَكي هةرضي و ثةرضي و نةفس نزميش ثيَيان تيَدةخشاند.

نةبووني بةرنامةيةك بؤ كةركوك

 كاتيَك شةرِي ثرؤسةي ئازادي عيَراق لة لايةن هاوثةيمانانةوة هةلَطيرسا، كةركوك بةتايبةتي و ناوضة كورديةكان زؤرترين مةبةستي كوردبوو بؤ ئازاد كردن و دةست بةسةرداطرتني لةلايةن دةسةلاَتي كورديةوة، بي بةرنامةيي و ساويلكةيي ثارت و ريَكخراوةكان و بةتايبةت ئةو هيَز و بارةطايانةي لة كوردستان تةمسيلي كةركوكيان دةكرد، تا ئةو كةسايةتيية كةركوكيانةي ناو ثارتةكان لةوةدا بوو نةتوانن و بة ئاطابن لةوةي بةرنامةيةك بؤ هاتنة ناوةوةي كةركوك داريَذن و لة هةطبةياندا شتيَك هةبيَت ناوي كةركوك بيَت، بةدةر لة بيركردنةوةي تةسكي حزبايةتي، هةستي كوردبووني ئةو شارة بيانجولَيَني و لةسةر برِياريَك و بةرنامةيةكي يةكطرتوو ريَك بكةون بؤ دةست بةسةرداطرتني شارةكة و دامودةزطاكان و ثاراستنيان و هةلَويَستيان بةرانبةر تةعريب و هاوسؤزيان لةطةلَ نةتةوةكاني ناو كةركوك و سةرنج راكيَشانيان بةلاي كوردةوة و..هتد بةلَكو بةبي هيض ثرؤذة و بةرنامةيةك هاتنة ناو شارةوة.. زؤربةي لايةن و ريَكخراوةكان ضاويان برِيبوة ئةوةي كي زؤرترين بارةطاي هةبي، كي لة ثيَش ئةوةي ديكة دةضيَتة شارةوة، كي زؤررين دةستكةوتي دةبيَت بؤ لايةنةكةي و ض ئةندام و ليَثرسراويَك زؤرترين خانو و سةيارة بةدةسكةوت بةريَت. رةنطة بةرنامةيةك هةبوبيَت بؤ طرتني شويَنة باش و دةولَمةندةكان، رةنطبي بؤ ئةو مةبةستة هةندي طروث و تاقميش ثيَكةوة نرابيَت بؤ تالاَني و دواتر بةشكردني، رةنطبي ضةندين ليَثرسراو يةكيطرتبي بؤ ئةو مةبةستة.. زؤري بةرثرسان ضةندين سةيارة و خانوي دةست بةسةردا طرت و ئةوكاتة واتة لة 9/4/2003 هةمويان بونة كةركوكي بؤطيان سةروةت و سامانةكةي، بةلاَم ئيَستا كةسيان ئةو هةستةيان نية بيَنةوة كةركوك و هيض نةبيَت ئةوةي لة كةركوك دةستي كةوتوة خانوو يا زةويةكي دةهةزاري ثيَبكرِيَت و عارةبيَكي هاوردة دةربكات، تياياندا هةية ضةندين خانوي داطيركردوة بؤ خزم و ناسياو و عةشيرةتي خؤي و هةيانة ضةندين سةيارةي بةزؤر بردوة و دواتر ثياوةتي خؤي ثيَوة كردوة، بارةطاي حزب هةبوو لة كةركوك سةيتةرةي لةبةردةم بارةطاكةي دادةنا و شتومةكي تالاَني لة خةلَكي دةسةند طواية زؤر دلَسؤزة و ثيَش بة دزي دةطرن، كةضي ثاش ضةند رؤذيَك لةناو بارةطاكةش فةرهود دةكرايةوة و لةناو خؤياندا دابةشدةكرا و تةخشان دةكرا، ئةم رةفتارة ناشرينانة جطة لةوةي بي بايةخي كةركوكيان دةرخست، ئاشكرا بوو كةركوك لاي ثارتة كورديةكان ضةني طرنطي هةية، بةبي ئةوةي كةسايةتي و دليَري كورد لةبةرضاو بطيريَت بةرانبةر بة توركمان و عارةب و ئاشوري و خةلَكي دلَسؤزي ئةو شارة بةطشتي.

كةركوك و دووبارة بوونةوةي ميَذوو

 زؤرجار لةوانةكاني ميَذوودا بؤمان روونكراوةتةوة كة، ميَذوو دةكريَت خؤي دووبارة بكاتةوة، بةلاَم لةكات و شويَني جياوازدا.. ئةمجارة شويَن هةر كةركوكة و ميَذووةكةي دوانزة سالَي نيَوانة، طةر سالَي 1991 بي ياسايي و بي هيَزي نيزامي و بي حكومةتي بوو، خؤ ئةمجارة لة جياتي يةك حكومةت دووان و دوو ياسا و دوجار هيَزي ياسايي ثؤليس و ئاسايشمان هةبوو.. ئةوةشي كة خؤي دووبارة كردةوة جاريَكي ديكةدزي و تالاَن كردني ئةو شارة بوو، كة هةموو بينيمان ضؤن دةطوازرايةوة شار و شارؤضكةكان و دووبارة شةرمةزاري بؤ دةسةلاَتي كوردي طةرِايةوة و ئةوة دةركةوت كة بةرثرسةكاني ئةم ولاَتة تةنها مةسئولن لة بةرذةوةنديةكاني خؤيان و دةنطيَكي نارِةزايةتي و ثةيدا نةبوو بلَي با ئيَمة جاريَكي تر رابردوي خؤمان دووبارة نةكةينةوة و كةسايةتي كورد نةرِوشيَنين بةرانبةر نةتةوةكان و جيهانيش.. ضؤن سالَي 1991 راوروت وايكرد لةو ماوةيةي ئازادي كةركوكدا نةتوانرا شويَنيَكي وةك مةعةسكةر خاليد ئازاد بكري و هةموو خةباتيان بؤ مانةوة دةكرد و ضاويان تةنها بةرذةوةنديةكاني خؤياني دةبيني، ئةمجارةش زؤريَك لة ضةكدار و فةرماندةي حزبةكان كةركوكيو بةتايبةت نا كةركوكي هاتنة ناوةوة بةهةمان شيَوة ئةمجارةش راوروت وايكرد طةورةترين كيَشةي ميللةتةكةمان فةرامؤش بكةين، ئةويش بة كوردي مانةوةي كةركوك و سرِينةوةي تةعريب بوو، كة دةكرا بةدةستي خؤمان و ئيدارةي خؤمان ئةوة بكراية، نةوةك ئيَستا برِواننة دةست و هيَزي ئةمةريكا و راكيَشاني رةئي عةرةبي عيَراقي، هيض نةبواية دةبوو سةرةتا كةميَك توند و تيذي لةطةلَ هاوردةكاني عةرةب بةكار بهاتاية و زةختي رؤيشتن و فرؤشتني خانوو بةرةيان ليَكرابا، ئةوسا دةكرا بة تيَضوي دوو مليؤن دؤلاري (ينك و ثدك) كة هةر ثارةي ميللةتة و بةدةست ئةوانةوة، ضةندين طةرِةكي ئةو شارةيان بكرِياية و بة كورديان بكردايةتةوة،كة ئةمةش ئاسانكاريةكي باش دةبوو بؤ بةكوردي كردنةوة و هةلَوةشانةوةي ئةو سياسةتة ضةثةلَةي ئيَستا كورد طيري خواردوة بة دةستيةوة.. كةمن دواي هاتنةوة بؤ كةركوك ئةو بابةتةم لة رؤذنامةي هةوالَدا وروذاند و باسم ليَوة كرد.

 لةسةرتاي هاتنمان بؤ ناو كةركوك ثاش ضةند هةفتةيةك بةياننامةيةكم بةرضاو كةوت كة بة عةرةبي نووسرابوو، شيَوةيةكي هةرِةشة ئاميَزي لة خؤ طرتبوو دذ بة عةرةبة هاوردةكان و ثياواني رذيَم، كة باس لةوة دةكات (دةبيَت برِؤنةوة و ئةم شارة بة جيَبهيَلَن بة تايبةت ئةوانةي خزمةتكاري بةعس بوون، ئةطينا مردن ضاوةريَتانة و لة ثيَشيانة كاربةدةستاني رذيَم)وة نووسراوة تيايدا(خةبات دةكةين تا وةدةرناني دوا خيَزان و دوا كةس لة ئيَوة) لة كؤتايدا دةلَيَت (مردن و سةرشؤرِي بؤ بةعسيةكان، بذي برايةتي نةتةوةكاني عيَراقي ئازاد)(كؤميتةي تؤلَة).. ثاش بلاَوكردنةوةي ئةم بةياننامةية زؤريَك لة عةرةبة هاوردةكان لةسةر ديواري مالَةكانيان نووسي(الدار للبيع) و زؤريَكيان رؤشيتنةوة.. ثيَدةضيَت ئةوانةي ئةم كارةيان كردبيَت بةدوور لة ثرسي حزب و لايةنيَك كردبيَتيان، بؤية ثاش ئةمة دةنطيان نةما و دريَذة بةو كارو كردةوانة نةدرا كة لة نوسراوةكةياندا هاتبوو، ئاطادرم كةنالَي (الجزيرة) و رؤذنامةكاني(هةوالَ و طةرِانةوة) باسيان لةمة كرد.

كةركوك ثاش ئازادي طةندةلَي

 سالَيَك و ضةند مانطة بةسةر ئازادي كةركوكدا تيَثةرِي، كةضي دةبينيَت طؤرِانيَكي ئةوتؤ نةكراوة، حكومةتي كةركوك لةبةر ململاني و رق و كينةي نيَوانيان وةكو ثيَويست برِياريان بؤ خزمةتكردني شار نةداوة و نةيانتوانيوة خؤشةويستي بخةنة ناو نةتةوة جياجياكانةوة و بةم كارةش لة طرنطي دةسةلاَتي خؤيان كةم كردؤتةوة، حزبةكانيش ئةوانةي خؤيان بة خاوةني كةركوك دةزانن جطة لةوةي هةريةك بةتةنط نفوزي خؤيةوة ديَت و باش و خراث و جاش دةطريَتة خؤي و تا ئيَستا برِياريَكي ضارةنوسساز و يةكطرتويان نية بؤ كةركوك و ئايندةيي و كيَشةي طةرِاندنةوةي ئاوارةكان وضارةسةر كردني كيَشةكانيان،..دةبينيت هةموو ثياواني بةعس وةك خؤيان ماون و لة دامودةزطاكاندا كاردةكةن و ئةوسا حزبي و ئيَستاش بة هةمان شيَوة دةضنة بارةطاي لايةنةكان و هةر حزبين.. ئةوانةي لةسةر ثشتي ئةم ميللةتة ستةمديدةية دةولَةمةند بوون و ثيَطةيشتن و شويَنيان لةسةر دةستي بةعسي بوون طرت وةكو خؤيان ماون و ريَزي زياتريان ليَدةطيريَت، ئةوانةي تاكو دويَني بةشان و بالَي بةعسيةكان و سةرؤكة ترسنؤكةكةيانداهةلَدةدا، هةنوكة بة هةمان شيَوة خةلاَت دةكريَن.. ئةو خةلَكانةشي بونة هؤي سةربةرزي و ثتةوكردني سياسةتي كوردي و ئاوارةبون ئيَستا لة ذيَر خيَمة و طةرماي هاويندا منالَةكانيان ياري بة خؤلَ دةكةن و ذيان دةطوزةريَنن.