چةند دةربارةي كةركووك دةزاني؟ 3

سيروان كارواني

ئةي وةتةن لوتفا تةواوي كة، وقوعاتي ميلةل

ئةم مةراقة با نةكا بو ئاخري نةشري عيلةل

"حةمدي 1876-1936" لة كاتي شةذي ئاوباريك-دا

21-      شةذي بةناوبانگي (ئاوباريك) * " ئاوباريك دثيةكة لة پشتي (توزخورماتو) و (گل) ةوةي سةربة شاري كةركووك. " كة لة ساصي 1931 دا شثخ مةحموود و پةنجا كةس لة هاوذثياني لةلايةن فةوجث سةرباز و حةوسةد پؤليسي دوژمنةوة ئابلؤقة دران و لة ئةنجامدا شةذثكي گةورة لة نثوانياندا بةرپا بوو. شثخ مةحموود و هاوذثياني ئةو لةشكرة زؤرةي دوژمنيان تارومار كرد و لةم شةذةدا نةبةردثكي گةورةيان لة مثژووي كورددا تؤمار كرد. شاياني باسة (حةمدي 1876-1936) ي شاعيري لة ئةدةب پايةبةرزي كورد بة 28 شيعر ئةو داستانة دةگثذثتةوة و سةرةتاكةي بةم شثوةية دةست پث دةكات: ئةي وةتةن لوتفا تةواوي كة، وقوعاتي ميلةل | ئةم مةراقة با نةكا بو ئاخري نةشري عيلةل. . . . . بةم شثوةية كؤتاييي پث دثنث: (ذةبي موي لث بث زباني، پةنجةكاني هةصوةرث | هةر كةسث گوصشةن بةدةردي گوصخةني دؤزةخ بةرث!) . . . . . گةلي كورد هةرگيز كةركووك لةبير ناكات، بؤية ئةم وشانة لة دص و دةرووني كوردةوة سةرچاوةيان گرتووة: (كةركووك شاري ئاصتووني ذةشة، كةركووك جثگاي باب و باپيرانة، كةركووك شاري كوردانة، كةركووك بووكي كوردستانة، كةركووك شاري كوردانة و كةركووك قودسي كوردستانة) .

22-      لة سةرةتاي دامةزراندني دةوصةتي عثراق ساصي پثش شةذي جيهاني يةكةم 1921 نةوتي كةركووك ذؤصثكي سياسيي گرنگي گثذا. هةر بةم بؤنةيةوة حكوومةتة يةك لةدواي يةكةكاني عثراق كةوتنة داناني بةرنامةي جؤراوجؤر بؤ بة شثوةيةكي خراپ بةكارهثناني داهاتي نةوت.

23-      بةريتانياي گةورة، ساصي 1926 ناوچةي كةركووك و ويلايةتي مووسصي بة عثراقي تازةوة لكاند. بةمةش گورزثكي كوشندةي وةشاند.

24-      ئاماري ئةو كؤميتة تايبةتييةي ساصي 1925ي كؤمةصةي گةلان، ژمارةي كوردةكاني شاري كةركووك 87500 كةس بوون كة دةيكردة 63%ي دانيشتواني شارةكة، ژمارةي عةرةبةكان 25250 كةس بوون كة دةيكردة 18% و ژمارةي توركمانةكان 26100 كةس بوون كة دةيكردة 19%) .

25-      ساصي 1925 تةعريب بة گةرمي. ، چةكي بةعةرةبكردن (تعريب) و ذاگواستن (ترحيل) بووة. لةم ساصةوة، بة ئاشكرا و زؤر ناجوامثرانة ئةم چةكة ناحةزةيان بةكار هثنا و لةو ماوةيةشدا چةندين نةخشةي گةورةيان جثبةجث كرد.

26-      يةك لة چةكةكاني بةعةرةبكردن، دروستكردني پذؤژةي (حةويجة) ي 1930 بوو. لةوثدا نيشتةجثكردن و كؤمةكپثكردني هؤزةكاني ژثر عوربانةعةرةبةكان لة ناوچةكة كة هثصي سنووري لة مةندةلي، خانةقين، دووبز، مةخموور، شةنگار، تةلةعفةر و شثخان ئامانجي سةرةكي سياسةتةكةيان بوو. لةو سالآنةدا و لة سةردةمي دةسةلآتدارثتيي (ياسين الهاشمي) ، هةزاران خثزاني عةرةبيان هثنا و لة حةويجة و سةيدئةحمةد خانةقا و ئةو دةوروبةرانةدا نيشتةجثيان كردن.

27-      سةرةذاي ناتةواوي و هةموو كةموكوذييةك، ئاماري ساصي 1957 بة ذثكوپثكترين ئاماري عثراق دادةنرثت. بةپثي ئةو ئامارة، كوردةكان 48% و عةرةبةكان 28، 2% و توركمانةكان 21، 4%ي دانيشتواني كةركووك پثك دةهثنن.

28-      ساصي 1927، تشريني يةكةم، بؤ يةكةم جار نةوت لة چاصةنةوتي باوةگوذگوذةوة هاتة دةرةوة و لة كؤتاييي 1934 نةوتي خاو نثردراية دةرةوة. لة ساصي 1935دا بةرهةمي سالآنةي گةيشتة چوار ميليؤن تةن.

29-      لة ذووداوي 14و 15ي تةمموزي 1959دا پةيوةنديي كورد و توركمانةكان شةذئامثزيي كةوتة نثوان و بة فيتي دةرةكي كوشتاري لث كةوتةوة.

30-      تةعريب لةدواي دةسةلآتگرتنةدةستي بةعسييةكان لة ساصي 1963 ترسناكتر بوو. هةر بة مةبةستي كةمكردنةوةي ذثژةي كورد لة شارةكة، ذژثم 4 قةزاي گةورة (چةمچةماص، كفري، دووبز و دووزخورماتوو) ي لةسةر دةخلي ئيدارةي كةركووك لابرد و خستنية سةر دةخلي شارةكاني تر و هةروةها ذووخاندني دثية نزيكةكاني دةوروبةري شارةكة وةكوو: ياروةلي، پةنجةعةلي، ظيمةن، جةوةصبؤر، كتكة، گةوةني، پؤتان خةلينة و شؤراو و دةيان دثي تر.

2004. 09. 16

 

info@kurdistannet.org

ضاثيكة

كاتي بلآوكردنةوة 

www.kurdistannet.org

Hit Counter