كولتوري دةنطدان و هةلَبذاردن؟ ...  ئاسؤ عةبدوللةتيف

ديارة هةلَبذاردن بؤ خؤي ثايةيةكي طرنطي ديموكراسيةت و ثرؤسةي بةريَوةضوني دةنطدانيش بة كولتوري ديموكراسيةت دائةنريَت و ئةمانةش لةسةر كؤمةلَيَك بةهاو ثرةنسيث بنياد ئةنريَن،بؤ ئةم مةبةستةش ئةطةر ئيَمة وولآتيَكي وةكو عيَراق بناسينةوة كة ديكتاتؤريةتي جيَهيَشتوة بةرةو ديموكراسي وة سةدامي جيَهيَشتوة بةرةو عةللاوي و ياوةر ئةوا ئةبيَت لة دةنطة ئازادةكان و سندوقةكاني هةلَبذاردنةوة بؤي بروانين،ثاش كةوتني بةعسيزم وةك ثرؤسةيةكي طةورةي ئازادي بؤطةلاني عيَراق لة 9ي نيساني2003 بةدةر لةو هةموو رووداو ثيَشهاتانةي كةوتنةوة لة حاكميةتي بريمةرو دةسةلآتي ئةنجومةني حوكمراني وطواستنةوةي سةروةريي بؤ عيَراقيةكان وئةو حوكومة تةوافوقية كاتيةي كوردو شيعةو سوننة، تةنها دةنطي تاكي عيَراقية وةك طةرةنتيةك ئةتوانريَت سوودي ليَ وةربطيريَت وةك بةلَطةنامةيةكي ياسايي تا دةستوريَكي نويَي ثيَ دابريَذريَت و لةو ضوارضيَوةيةشدا عيَراق بكريَتةوة بةدةولَةتي قانوون و لة ضنطي تاكرةوي و مؤنؤكراسيةتي هةلَبذاردة (نخبة) يةكي جةللاد دةر بهيَنريَت، ليَرةوة دةتوانريَت بووتريَت دةنط بةهةموو رةنط و زمان و ئاين و ئةتنيكيَكةوة دةتوانيَت عيَراق لة دؤخي ديكتاتؤريةتي بنةمالَةو دةستورةوة بطوازيَتةوة بؤ دةولَةتي ديموكرات و ياساوئالَوطؤري دةسةلآتيش وةك بنةمايةكي مةدةني بضةسثيَنيَت، بةدريَذايي تةمةني دةولَةتي عيَراق كة 82 سالَي تةواوة تاكي عيَراقي نةيتوانيوة بةدةنطي بةرز بير بكاتةوةو سةرنج بداو رةخنةبطريَت و طوزارشت لة ناخي خؤي ثيَ بكات، لة دةسةلآت و حوكمةكاني ثاشايةتي و نةتةوةيي و ئيشتيراكيي و خيَلَةكيي يةوة تا بةعسيةكان لة عيَراقدا شتيَك نةبوة بةناوي دةنطي تاكي عيَراقي، دةنط هةبوة دةنطي حيزبي دةسةلآت، دةنطي شازادة،دةنطي مةليك و بنةمالَة، دةنطي تؤتاليتاريةتي زنجيرو كةلةبضةوديسثلينيَكي تؤكمةي ئايدؤلؤذي كة نةيهيَشتوة طةلاني عيَراق بضوكترين نةفةس بدات، بةمةش هةميشة دةنطي سةرؤك هةزاران دةنط و سةددةرسةد، دةنطي طةلان و تاكي عيَراقيش يةك دةنطي مردوي كثي بيَ ثرسيار؟ ئةمة جطة لةوةي وويستراوة كورد لة جوطرافياي عيَراقدا وةك نةتةوة نةميَنيَ و نةك دةنطي بةرز بكاتةوةو بلَيَ من هةم و لة رةطةز و نةذادو زمانيَكي ترم بةلَكو خنكيَنراوةو بةدةيان شيَوازي سةركوتكردن ثاكتاو كراوة، ئيَستا كاتيَ سةرجةم هيَزو طروثةكان لة عيَراقي نويَدا خةريكي دارشتنةوةي دام و دةزطاو دةستورو بة دةولَةتكردنةوةي عيَراقن ئةوا سةرجةميشيان ضاوةرواني دةنطي تاساوي لايةنطراني خؤيانن تا لة ثرؤسةيةكدا كة لةميَذووي سياسي عيَراقدا نةبوة بة شيَوازيَكي ديموكراسي دةسةلآت وةربطرن دوور لة زةبروزةنط وكؤدةتاي عةسكةري جطة لةو ئةزمونةي هةريَمي كوردستان نةبيَت، ليَرةوة ئةطةر ثيَشوةخت تاكي عيَراقي و طةلاني عيَراق ريَك نةكةوتبن لةسةر ئةو ثرةنسيثة ئةخلاقيةي كة دةبيَت هةموان وةك يةك بذين و مافي ذيان و سياسةت و ثةروةردةو مومارةسةي زمان و ئاخاوتنيان هةبيَت ئةوا مةحالَة بتوانريَت طةمةيةكي ديموكراسي بكريَت، ثرسي دةنطدان وةك ثرسيَكي ضارةنوسساز ئةبيَت هةلَطري وويذدانيَكي تةندروست بيَت تا دواجار ئةم دةنطة كؤمةك نةبيَت بؤ كةسيَك تا بيَتةوة بة ديكتاتؤر هةرضةندة لة سياسةتدا وويذدان نية ئةوةندةي لؤذيك و تةكنيكي بةكاربردن هةية بؤ طةشتن بة ئامانجةكان، دةنطي تاكي عيَراقي بة كوردو شيعةو سوننةوة بيَطومان ئةبيَتة ياسايةكي كارثيَكراو بؤ دةستوريَك كة سةرؤك و ثةرلةمان و حكومةتي ثيَ دروست ئةكريَت، ئةبيَت بزانريَت ئايا كؤي ئةو دةنطانة ئازاديمان ئةدةنيَ يان ئةو برِة ئازادييةش كة هةمانة ليَمان ئةسةنيَتةوة؟ سةرخستني ئةم ثرؤسةية بؤ كورد بةمةرجيَ هاورابيَت لةطةلأ خواست و ئامانجة نةتةوةييةكاندا وة فيدراليةت زامن بكات ئةوا كورد ئةبيَتة خاوةني دووثرؤذةي سياسي طرنطي ديموكراسي كة ئةوةي يةكةميان ثةرلةماني كوردستاني ليَكةوتةوةو تارادةيةك بوة ئةو دةزطا دانسقة كولتورية تةشريعيةي كة كورد بة خةونيش ويَناي نةكردبوو، ئةم ثرؤسةي هةلَبذاردن و دةنطدانةش لة ضوارضيَوةي عيَراقدا ئةطةر نةبيَتة لةدايك بووني خةون و ذيانيَكي نويَي سياسي بؤ تاكي كوردي ئةوا رةونةق و قورسايي ئةزمونة ديموكراسيةكةي ثيَشومان ليَ ئةسيَنيَتةوة، بؤية هةرهةولَدانيَكي سةركردايةتي و تةوذم و حيزبي كوردي ئةطةر بة ئاراستةي تؤخكردنةوةي ريَطا ثيَشوةكةي ئةزموني هةلَبذاردني سالَي1992 نةبيَت ئةوا بؤ كورد مايةي زةرةرةو لةزةمةنيَكي نزيك مةودادا ئاراستةيةكيش دروست ئةكات بؤ كالَكردنةوةي ئةو خةونة ديموكراسي و فيَدراليةي كة ئةمانةويَت لة رةحمي ئةو ئةزمونةي ثيَشوومانةوة دروستي بكةين و بةثيَضةوانةوة لة باردةضيَ، ضونكة يةكةمين ثرؤسةي هةلَبذاردن بة ئاليةتةكاني ديموكراسي لة عيَراقدا لةلايةن كوردةوة ئةنجامدرا و كورديش ئةبيَت نةك ئةو وويَسطةية لة بير نةكات بةلَكوئةو ميَذووة بؤ عيَراقيةكان بةرجةستة بكاو شانازيشي ثيَوة بكات و ئاشكراي بكات بؤ طةلاني عيَراق كة كاتيَ كورد ديَتة ناو ئةم جؤرة ثرؤسانةوة ئةوا دةبيَت وةك كاراكتةريَكي ئةزمونديدة ليَي بروانريَت نةك وةك هةنديَك كةسي شؤظيَني عةرةب وائةزانن بةداخلَ بووني كورد بؤ ئةم ثرؤسةية ئيدي هةموو كورسيةكاني ثةرلةمان و ئيمتيازة سياسي و نةتةوةييةكان ئةدريَتة كورد و هةناسةداني كورد بةسراوة بةم ثرؤسةيةوة كورد كاريطةري راستةوخؤي هةيةو ئةم ثرؤسةيةش بيَ كورد ناكاملَ دةر ئةضيَت بؤ ئةم مةبةستةش كورد ئةبيَت باش مالَي خؤي قايم بكات تا لة دةستوري سبةينيَدا خاوةني دةنطي ئازادانةي خؤي بيَت و لة جولَةو ضالاكي نةخريَت ئاليَرةوة زةرورةتي دةنطي ئيَمةي كورد دةر ئةكةويَت كة دةنط بة كيَ و بة ض جؤرة ثرؤذةيةك ئةدةين؟!

 بؤ ثةيوةندي لةطةلَ نووسةر: 

info@kurdistannet.org

ضاثيكة

كاتي بلآوكردنةوة 

www.kurdistannet.org