25-02-2008 18:31

سةرةتايةك بؤ خوثندنةوةيةكي نوثي مثژووي چةپي كوردي(عيراق)

 

-بةشي نؤيةم-

 ئةمجةد شاكةلي

 بةراوردثك لة نثوان بارزاني و هثصي ئيبراهيم ئةحمةددا

 

ناكرثت بارزاني و بارزانييايةتي(بارزانيزم)، وةك نيشانة و ذثبةر و  تثذوانين و بيروباوةذي، تةنث پارتيي ديموكراتيي كوردستان، وةك حيزبثك، دابنرثت، چونكة ئةو ذثبازة، تةنث موصكي ئةو حيزبة نةبووة و نيية، بةصكة ژثدةر و سةرچاوةيةكي گرنگي هزر و سرووشي كوردايةتيي بووة، بؤ هةموو كورد و تةواوي كوردستان، لث ئةگةر پارتيي ديموكراتيي كوردستان، بارزاني و بارزانييايةتي(بارزانيزم)ي، بة نيشانة و ذثبةر و  تثذوانين و بيروباوةذي خؤي دانابثت و تةنث خؤي بة بةرؤگري سةدلةسةدي ئةو ئايديؤلؤژيا و هزرة زانيبثت و بزانثت، ئةوا هةرگيز نةيتوانيوة، نوثنةرثكي تةواوي ئةو ذثبازة بثت و تةواوي ذةگةز و مةرجةكاني ئةو ذثبازةيشي لة خؤدا هةصنةگرتووة و وةئةنجام نةگةياندووة، هةرچةندي بؤ خؤيشي بانگاشةي ئةوةي كردبثت و  بكات. بةلآم ئةگةر بارزاني و بارزانييايةتي(بارزانيزم)، نيشانة و ذثبةر و بارزانييايةتي(بارزانيزم)يش، تثذوانين و ئايديؤلؤژياي پارتيي، ئةوا ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني، نيشانة و ذثبةري هثصي ئيبراهيم-جةلال بوونة و جةلاليةتي(جةلاليزم)يش، تثذوانين و بيروباوةذي وان و تاقمةكةيانة. جةلاليةتي(جةلاليزم)يش، كة سةدلةسةد بيري ئيبراهيم ئةحمةد-جةلال تاصةبانيية، ذثك بة بالآي تةواوي پثذؤياني ئةو هثصة، بذاوة و تايبةتة بة وان. لة نثوان ئةو دوو جؤرة تثذوانين و بيركردنةوةيةدا، جياوازييةكي زؤر هةبووة و هةية. جياوازييةكان بثجگة لةوةي لة كةسةكاندان، بة پلةيةكي سةرةكي، لة تةواوي لايةنةكاني ديكةي ژيانيشدا، وةك سياسةت، ذةوتار، كردار، گوتار، هةصوثست، ديد و هةموو لايةنةكاني ديكةدا، گةلثك خويان و دةبينرثن. جةرجيس فةتحوصلآ، يةكثكة لةو كةسانةي، كة سالآنثكي زؤر، لة نثزيكةوة، لةگةص بارزانيدا بووة، و زؤر باشي ناسيوة و لة هةرةشارةزاياني مةسةلةي كورد و خؤرهةلآتي ناضينيشة، بةم شثوةية، كةسايةتيي مةلا مستةفاي بارزاني، هةصدةسةنگثنثت و بة خوثنةري دةناسثنثت:"بيري زؤر تيژ و بةهثز بوو..پياوث بوو، يارمةتي لة ذاست و چةپ وةردةگرت. پياوي كار بوو، لة هةموو دةوصةتةكان يارمةتي وةردةگرت. هةر لة ئيسرايل و ئثرانةوة تا يةكثتي سؤضيةت... لة برايم ئةحمةد زياتر شارةزاي باري سايكؤلؤژيي عةرةب بوو، چاكي دةناسين، برايم ئةحمةد لةبةر ذؤشنايي دةقي نثو پةرتووكةكاندا هةنگاوي دةنا..لةوة دةچث، مةلا مستةفا ئؤرگاني هةستي شةشةمي بةهثز بووبث..ذووسييةكي دةزاني، تةنانةت هثندث ذووس شةرميان لث دةكرد.. ماوةي دوازدة ساصي ژياني لة ذووسيا هةروا بة خؤذايي بةسةر نةبردووة و ذووسي خوثندووة..وةكوو من و تؤ نةبوو، دابنيشث و لة چوارچثوةي قاصبثكي دياريكراودا بيري خؤي دابذثژث..مةلا مستةفا هةرگيز سةرؤكي هؤزي بارزان نةبووة. بةصكوو يةكث بوو لة بارزانييةكان...وةك يةكث لة پچووكترين جوتيارةكاني بارزان وا بوو..مرؤضث بوو، لة ذثگاي هثزةوة يا بة دةستي ئانقةست بةو شوثنة نةگةيشتبوو. بةصكوو بة شثوةيةكي سروشتي بووبوو بة سةرؤك..ستراتيژيي بوو، لة سةركردة زؤر چاكةكان بوو. هةروةها تاكتيكيش بوو. دةيزاني چؤن كةصك لة هةل وةردةگرث. ذؤژث لة ذؤژان سةركردايةتي جةنگث لة جةنگةكاني لةسةر زةوي نةكردووة، بث ئةوةي سةرنةكةوث. مةلا مستةفا بوو بة ذؤشناييةك و ذووناكييةك، تيشكث، ذثگاي خةبات پيشاني پثشذةوثكي ديكة دةدا..هوشياريي نةتةوةيي زؤر گةشةي سةندبوو..پياوث بوو، هةموو پؤليتيكي خؤرهةلآتي نثوةندي تاقي كردبؤوة، لةو بارةيةشةوة، كةصكي لة هةنگاو و ئةزموونةكاني خؤي وةرگرتبوو. لةبةر ئةوة، هثندث هةصوثستي وةردةگرت، بؤ من و تؤ و هثندث ذووناكبيري ديكةش وا دةردةكةوت، هةصوثستثكي سةير و نانةتةوةيي ية، بةلآم لة ذاستيدا، هةمووي لة باري ئاصؤزي پذ لة گرثوگؤصي ذياليزمانةي<ذياليستانةي-شاكةلي> پؤليتيكي خؤرهةلآتي نثوةذاستةوة هةصي دةهثنجا. لة هةموو ژياني خؤمدا، كةسي ديكةي وةكوو مةلا مستةفام نةديوة، بةو شثوةية پثشوازي لة خةصك بكا و  وةك يةك ذثزي گةورة و گچكة بگرث. هةركةسث بچووايةتة دانيشتنةكانييةوة، يةكسةر وةكوو زةنبةلةك لةبةري هةصدةستا..لةو كاتانةدا كة تووذةيان نةدةكرد، يا تووذة نةبوو، دةكرايةوة و زؤر ذووخؤش بوو، پاكترين و باشترين كةس بوو...زؤر حةزي لة نوكتة دةكرد. نوكتةشي دةزاني. توانايةكةي سةيري هةبوو، هثندث جار، كاتث بيويستاية، يا بيزانياية دانيشتنةكة خؤن و چةند كةسانثكي پاك و ذثكوپثكي لثية و لةو كةسانة دصنيا دةبوو، خةسصةتة سةروةريي و سةرؤكييةكةي لة خؤي دادةماصي و وةك مرؤضثكي سادة و ساكاري لث دةهات، لاسايي هثندث خةصكي دةكردةوة و دانيشتنةكةي گةرم دةكرد. هةر ئةوةش بوو، بارزانيية جةنگاوةرةكاني وا لث كردبوو، هؤگري ببن و لة پثناوي مةلا مستةفادا ئامادةبن، قورباني بة هةموو شتث بدةن و لةژثر فةرمانيدا بجةنگن. قسةي مةلا مستةفا هةرگيز ذةت نةدةكرايةوة، زؤر حةزي لة ذاستگؤيي و ئازايي دةكرد، ذثزي ئةو كةسانةي دةگرت، كة بة ذاشكاويي قسةيان دةكرد، گوثي لة خةصكي دةگرت"[1]. بارزاني خؤشةويستي خةصكي كورد و شارةزايةكي تةواوي كايةسياسييةكاني دةوروبةر و نثودةوصةتييش بوو، بؤ خؤي مثژوويةك بوو، لة تثكؤشان و خةباتي بثپسانةوة و  بةوةش مثژووي بؤ كورد چث كردووة. ئةو يةكثك بووة لة گةورةترين سةركردةكاني كورد، لة سةدةي بيستةمدا. لة نثو خةصكي كوردستانيشدا، لة هةموو سةركردةكاني ديكة، پتر پشتيواني لث كراوة و خةصكي لةگةص بووة و  لة هةموويان زؤرتريش سةركردةيةتي بزاضي كوردي كردووة و لة هةموويان زياتريش لة سياسةتي ناوةوةي عيراق و لة سياسةتي كورديي دةوصةتاني ناوچةيي ئثران و توركيا و دةوصةتاني گةورة: بريتانيا، يةكثتي سؤضيثت، ئةمةريكادا ذؤصي هةبووة[2]. هةژاري موكرياني، كة زؤر لة نثزيكةوة لةگةص بارزانيدا بووة، لةبارةي ئةوةوة دةصثت:"زؤر جار گوتومة، بذواي تةواوم وابو: هةر كةسثكي زؤر بةغيرةتيش، هةر دذندةيةكي وةك شثر و پصنگيش، هةرگا هةست بة خةتةري مةرگ دةكا، جؤرثك ترسي، جا با زؤر كةميش بث داي دةگرث. كث ية لة بةرانبةر مردندا هيچ نةبث كةمثك تثك نةچث؟ خوا لة هةمو ئافةريدةيةك دا كةم يا زؤر ترسثكي داناوة. بةلآم مةلايكةي ترس بةدةست، مةلا مستةفاي لةبير چوة، ترس بةلاي ئةودا نةهاتبو. لةوةتاغي ديوةخاني بةغدا، لةناو دؤست و ئاشنايان دا چةند روگةش و خاترجةم بو، لة جةنگةي گوللة و ئاگرباراندا هةر ئةو پياوة بو! نة رةنگي دةگؤذا، نة قسةي تثكةص دةبون، نةوةيدةزاني مثشثكيشي لةدةورةية. بةصث بةهؤي بةخثوكراني لة كؤمةصگاي شثخاني بارزاندا لة خودا دةترسا، لة ئابذونةمان و ناوزذان دةترسا، بةلآم لة مةرگ و دوژمن؟ هةرگيز. هةر ئةوم ديت گاصتةي بة مردن بثت. ئازايةتي و نةترسانةكةي لةو هةمو سالآنةي رابردوي و لةو هةمو شةذانةدا كة كردبوي، وةك ئةفسانةيةكي خةياصي لث هاتبو. كة ئةو مابةينة لة نزيكةوة دةگةصي بوم، بذوام هثنا كة هثشتا كةس نةيتوانيوة و كةسيش ناتوانث ئازايةتي و نةترساني مستةفا بارزاني وةك هةية، دةيةكيشي پةي پث بةرث و بزانث باسي بكا"[3]. ئةو كةسانةي كة خاوةن بذوان و ذاستةذثگةيةكيان گرتووةتةبةر و لةگةص خؤيان و خةصكي ديكةدا ذاستگؤن، وةك سروشت، ئازا و مثرخاسيشن. شةوكةتي مةلا سمايل، لةبارةي ئايينداري و ئازايي بارزانييةوة دةصثت:"زؤر بة ئيمان بوو، هةميشة نوثژي دةكرد، چةندةها جار لة كاتي نوثژدا بووة كة فذؤكة دةهاتة سةرمان بؤ بؤردومان، جارثك لة جاران نةمدي نوثژةكةي ببذث لةبةر بؤمباران ...لة مانگي ذةمةزاني پيرؤزيشدا هةردةم بة ذؤژو دةبوو و قورئاني پيرؤزي دةخوثندةوة، بة تةفسيرةوة"[4]. ئةبولحةسةني تةفرةشيان، كة ئةفسةرثكي فارس بووة و بة بيروباوةذيش توودةيي  بووة، دواي شكاني "پيشةوةري" ، چووةتة لاي مةلا مستةفاي بارزاني و لةگةص وي بووة و دژي لةشكري ئثران جةنگاوة، لة بارةي بارزانييةوة دةصثت:"مةلا مستةفا هةرچةندة، خوثندني تةواو نةكردووة، بةلآم پياوثكي تثگةيشتووة. ئةو زماني فارسي و عةرةبي چاك دةزانثت و بة توركييش دةپةيضثت. لةيادمة، كة چاوم بةو كةوت، ئةو لة نثوان خةصكةكةي خؤيدا، وةك پةيامبةرثك ذاوةستابوو و فيشةكي بة سةردا دةبةشينةوة. كة مني بيني، بةرةو ذووم هات و گوتي: من پيشةوةري نيم و پةناهيانيش نيم، لة كاتي ئاشتيدا سةرلةشكر بم و لة كاتي جةنگيشدا، هةصثم و لة باكؤوة سةردةركةم. من خؤمم و ئةم تفةنگةم، نؤكةري هيچ هثزثك و هيچ حوكوومةتثك نيم، نة ئينگليز، نة ئةمةريكا و نة ذووس، من تةنث نؤكةري هؤزي بارزان و نؤكةري نةتةوةكةي خؤمم. بارزاني لةگةص هةضاصةكانيدا، لة سةر يةك خوان دادةنيشت و ناني دةخوارد. لةگةص ئةواندا دةچووة جةنگ و لة سةنگةردا لةگةصيان دةنووست. بارزاني، هةموو بارزانييةكان خؤشيان دةويست. هةر ئةوةندة بةس بوو، كة مةلا سواري ئةسپ بوواية، ئيدي دةسبةجث پثنجسةد سواري چةكدار، بة بث ئةوةي بزانن يا بپرسن، وةدووي دةكةوتن. بارزاني زةوي زؤر چاك دةناسي و شارةزاي بوو و زؤر باشيش سوودي لة بةرزي و نزمي و جؤري زةوييةكة وةردةگرت و ذةوتاري لةگةصدا دةكرد و بذياري لة سةر كارةكان دةدا. ئثمة كة بة حيساب خوثندوو و لثزاني ئةو كارانة بووين، ئةگةر زؤر چاك بذياريشمان بداية، ئةوجا هةر وةك ئةوةي ئةو دةبوو. دواي گرتني قازي موحةممةد، سةرهةنگ غةفاري، كة نوثنةري حوكوومةتي ئثران بوو، لة يةكثك لة هاتوچؤكانثدا بؤ باژثذي شنؤ، لةگةص ئثمةدا قسةي كرد و پثي گوتين، كة باشتر واية، خؤمان بدةينة دةستي حوكوومةتي ئثرانةوة، و ئةو گفتوگؤية لةبةردةم مةلا مستةفادا ذووي دا. ئثمةش داواي پاراستن و گةرةنتيمان كرد بؤ ئةو كارة، و گوتمان دةبث لة ذاديؤي تارانةوة و بة ئاشكرا، ئةو باسة پةخش بكرثتةوة. سةرهةنگ غةفاري، لة وةلآمي ئثمةدا گوتي: دةي باشة، پاشماوةي باسةكة لاي مةلا مستةفاية، كة لة تاران بةصثني بةدةستةوةداني ئثوةي داوة. مةلا مستةفا زؤر تووذة بوو، و بة توندي وةلآمي  سةرهةنگ غةفاري دايةوة و گوتي:  بؤ درؤ دةكةيت؟ من بة تؤم گوت، لةبري ئةم شةش لاوة، هةژدة كةس لة كوذاني خؤمانت دةدةمث. ئةمة شةرم و شوورةيية بؤ هؤزي بارزان، شةش لاو بگرثت و بيانداتة دةست ئثوةوة"[5]. تةفرةشيان، لة كتثبي، ذابووني ئةفسةراني خوراسان(قيام افسران خراسان)، بيرةوةرييةكانيةتي، لةمةذ ئازايي و قارةمانيي بارزانييانةوة، دةصثت:"هةشت بارزاني لة دثي(سينگان) هةمو سوارةي مةنگور و مامةشيان راونا، بة دة كةسان گوردانثكي سثسةدكةسي كة جگة لة سوكةچةكان دو تؤپي گةورة، چوار رةشاش، شةش تؤپي هاوةنيان پث بو، بة خروپري بةديل گرت و سةرگورد كلآشي فةرماندةكة برينداريش ببو خؤي كوشت"[6]. ژةنةراص رةزمارا(رزمارا)، كة يةكثك بووة لة سةراني لةشكريي ئثران، لة يةكثك لة گوتةكانيدا، لةمةذ ئازايةتي و جوامثري بارزانييانةوة دةصثت:"ئةگةر پةنجا هةزار لة پياواني بارزانيم هةبوواية، دةستم بة سةر ذؤژهةلآتي ناضيندا دةگرت"[7]. لة سةردةمي دروستبووني كؤماري مةهاباددا و لة كاتي ذووخان و تثكچوونيشيدا، ئةگةر هثزثك توانيبثتي بةرةنگاري لةشكري ئثران ببثتةوة و ئثراني تؤقاندبثت، ئةوة هثزي بارزاني و بارزانييان بووة. ذةزماراي سةرلةشكري ئثران، لة وةلآمدانةوةي هةندثك ذؤژنامة و ذاگةياندني ئثرانيدا، كة پثدةچثت ذةخنةيان لث گرتبثت، لةمةذ ئازايةتي و جةنگاوةري بارزاني و بارزانييانةوة دةصثت:"ئةوانةي لةپشت ميز دادةنيشن و ديشلةمة هةصدةلوشن نازانن((بارزاني)) چ جانةوةرثكن. هةتا ئةمذؤ لة تةمةني ئةرتةشي ئثراندا ئثمة قةت تووشي جةنگاوةري بةمجؤرة دلثر نةبووين!"[8]. بارزاني هيچ كاتثك خؤي لة جةنگاوةرةكاني جودا نةكردووةتةوة و ذثك وةك هةريةكثكي ئةوان خؤي پثشانداوة. ئةو دةمةي، كة بارزانييةكان گةيشتبوونة مةهاباد و هاتبوونة هاناي كؤماري مةهابادةوة، غةني بلووريان، كة لة كؤمةصةي لاواني كورددا ئةندام دةبثت، باسي چؤنيةتيي ديتني بارزاني دةكات و دةصثت:"لة روو بة رووي ((مةحكةمةي قازي)) لةپاص چةپةرةكاني دم چؤمي شار تووشي كؤمةصثك بارزاني چةكدار بووين، كة پاصيان بة چةپةرةكانةوة دابوو، و خةريك بوون نان و پةنيرو كشميش يان دةخوارد. ئةوان هاتبوون بؤ مةهاباد تا چاويان بة ((قازي)) بكةوث. كاتثك ئثمة لثيان نزيك بووينةوة، ديتمان تثكذا جل و بةرگ و پثلآوي يةك شكصيان دةبةر دايةو رةخت و فيشةك و تفةنگي وةك يةكيان پث يةو بةم چةشنة ديار نةبوو كام لةو بارزاني يانة مةلا مستةفاية. ئثمة بؤ ئةوةي((مستةفا بارزاني)) بناسين لةچةند كةس لةو چةكدارة ئاغابانووة سوورانةمان پرسي كامةتان مةلا مستةفان، بةلآم ئةوان ولآميان نةداينةوةو تةنانةت قسةشيان لةگةص نةكردين. ماوةيةك دةبارزانييةكان راماين و بةدص تةماشامان دةكردن و جةنگاوةري و لةخؤبردوويي و پياوةتي ئةوانمان هةصدةسةنگاندو ئافةرينمان بؤ دةناردن و زؤريشمان حةز دةكرد ((مستةفا بارزاني)) ئةو ئينسانة شؤذشگثذة ناسراوة بة چاوي خؤمان ببينين. لةو حاص و هةوايةدا بووين كة حاجي((مستةفاي داودي)) كة مرؤضثكي ماقولي شاري مةهاباد بوو لة كؤلآني ((مةحكةمةي قازي))يةوة شؤذ بؤوةو هاتة لاي بارزانييةكان و گوتي:((من لة لاي جةنابي قازي يةوة هاتووم و كارم بة سةرؤك بارزاني يةو دةمةوث پةيامي قازي پثذابگةيةنم.)) لة ناكاو لةنثو ريزي بارزاني يةكاندا مرؤضثكي لثهاتووي رةنگ پياو هةستا سةرپث و لة حاجي مستةفا نزيك بؤوةو دةستي لة دةستي ناو بة ئيحتيرامةوة لةبةرامبةريدا راوةستا. ئثمة لثيان نزيك بووينةوةو زانيمان ئةو چةكدارة مثزةر سوورة بارزاني ية.."[9]. دواي ذووخاني كؤماري مةهاباد، بارزانييةكان بة ذثبةريةتيي مستةفا بارزاني ذوو دةكةنة سؤضيثت، لث ئةو ذؤيشتنةيان بؤ سؤضيثت، كارثكي هاسان نابثت و سةختييةكي يةكجار زؤر دةبينن و تووشي ناخؤشي و دژوارييةكي زؤر دةبن. ئةو ذؤيشتنة و پةذينةوةيان لة ئاوي ئاراس، هةر بؤ خؤي داستانثكة لة قارةمانيةتي و تا ذادةيةك لة ئةفسانة دةچثت. غةني بلووريان، ئةو ذثپثوانةي بارزانييان لةگةص ذثپثوانة بةناوبانگةكةي "ماوتسي تؤنگ"ي قارةماني چيندا بةراورد دةكات و دةصثت:"بارزانييةكانيش وةك مائوستةتونگ و هاوذثيةكاني كوثرةوةريان بةسةر هات. ئةوانيش چياو دةشت و بةندةنةكاني كوردستانيان وةك((چين)) بذي و هثزي نةياري دوژمن و چةكداري بةكرثگيراوي عةشايري و فذؤكةو تانك و تؤپي دوژمن لةهةموو لايةكةوة گةمارؤي دان. بث جل و بةرگ و نان و خواردةمةني و دةرمان مانةوةو كؤصثك ژن و منداصيان بةريشةوة بوو. زستاني ساردي كوردستان قورگي گرتن و شوثني حةسانةوةيان نةبوو! بارزانييةكان كة لة چؤمي ((ئاراس)) پةذينةوة بؤ سؤضيثت، پثلآويان دةپثدا نةبوو، و لةجياتي پثلآو ئاغابانوو، و پةذؤو پاصيان لة پث يان هالآندبوو. قاچ و قوليان سةرما بردووي و زامدار بوون. ئةوانة راستييةكي مثژوويين.."[10]. موحةممةد عةلي پةيدا، كة يةكثك بووة لةو كةسانةي، لة سةردةمي كؤماري مةهاباد و ئازةربايجاندا نثردراوة بؤ خوثندن لة سؤضيثت و پاشان نثزيكةي بيست سالآن، لةگةص غةني بلوورياندا، هاوزيندان دةبثت، لة زيندانةكاني تاران و بةرازجاندا، باسي ئةو ذةوشة ناخؤش و شةكةتييةي بارزانييان دةكات، كاتثك لة ئاوي ئاراس دةپةذنةوة بةري سؤضيثت و نموونةيةك لة خؤنةويستي و گةورةيي بارزاني پثشان دةدات و دةصثت:"كاتثك بارزانييةكان لة چؤمي ((ئةرةس)) پةذينةوة، هيچكامةيان پثلآويان دةپثدا نةبوو. گشتيان زامدارو نةخؤش و برسي و رةنگ زةردهةصگةذاو بوون و كاتثك مرؤض لة نزيكةوة دةيبينين مووي لةشي راست دةبؤوةو هةموو گياني دةلةرزي! ئثمة لة لايةن حكومةتي ئازةربايجاني سؤضيةتةوة جل و بةرگ و پثلآومان بؤ بردن. جووتة كةوشثكي رةختةو باشمان داية دةست مةلا مستةفاي بارزاني كة دةپثي بكات، بةلآم ئةو بة تووذةيي كةوشةكةي بؤ هاويشتين و گوتي: ((يان لة هي پثشمةرگةكانم بؤ بثنن يان دةبث هي ئةوانيش لةمة بن))"[11]. ويليةم. و. دؤگلآس، كة داودوةرثكي ئةمةريكايي ناسراوة و چةندين جار چووةتة كوردستان و يةكثكة لة شارةزاياني مةسةلةي كورد و پثشةكي بؤ كتثبي(گةشتثك بؤ نثو پياواني ئازا لة كوردستان)ي، دانا ئادةمز شميت، نووسيوة دةصثت:"ئةو پشكؤ گذدارة ئاساييانةي، بؤ نيشتمانپةروةرثتي و ئازادي، كة لة هةموو ئةمةريكاييةكدا، كة ساصي 1776ي دثتةوة ياد، دةبينرثن، من لة بارزانيدا، ئةوةم ديت". دانا ئادةمز شميت، نووسةري كتثبي(گةشتثك بؤ نثو پياوة ئازاكان لة كوردستان)، لة بارةي بارزانييةوة دةصثت:"ذةنگة بارزاني ، بة ديارترين سةركردةيةكي كورد بژمثردرثت..بارزاني نيشانةي بزاضي نيشتمانيي كوردة و سةري بيرمةندي شؤذشي كورداني عيراقة و سةركردةي لةشكري و ذثبةري سياسي و دص و پارثزةري ئةوانة و ئةو پياوةية، كة مةزنترين خؤشةويستي و گةورةترين ذثزي هةية لة كوردستاندا..بارزانيم بة شثوةيةك ناسيوة، كة پياوثكة هةرگيز و لة هيچ هةلومةرجثكدا، دةستبةرداري مثرخاسي و نةگؤذي و سةقامگيري نابثت. ذةنگة تووذة ببثت، بةلآم نايگرثتة دص، ذةنگة پثبكةنثت، لث قاقا لثنادات. سوورة لة سةر ئةوةي لةگةص پياوةكانيدا خؤراك بخوات يا بة لاي كةمةوة، هةمان خؤراك بخوات، كة ئةوان دةيخؤن و زؤرجارانيش لةگةص پياوةكانيدا، لة بري سواربووني ئةسپ و هثستر، كة هةميشة دةتوانثت بؤ سواري سووديان لث وةرگرثت، بة پثيان دةذوات...بارزاني بير و ئاوةزثكي سياسيي يةكجار پثشكةوتووي هةبوو، كة كؤمةكي ئةوةي پث دةكرد و دةيتواني قووصبثتةوة و بچثتة بنجوبناوان و كرؤكي هةموو مةسةلةيةكةوة، لة كاتثكدا خةصكاني ديكة هثشتا لة ذؤچووندان بة نثو وردةكاريةكاندا...بارزاني، شاياني ئةوةية، كة ذثبةر بثت، چونكة ئةوةي سةلماند، كة ئةو پسپؤرثكي لةشكري و سياسيي واقيعيية و لة نثو تةواوي كورديشدا، كةسثك نيية، هثندةي وي، لة بيرگةي خؤيدا ئةو هةموو زانيارييةي خذ كردبثتةوة و كةسيش لة تةواوي كوردستاندا نيية، وةك ئةو بتوانثت ئةو زانيارييانةي و بةو زيرةكي و شارةزايية، چ لة بواري لةشكريي يا سياسيدا بةكار ببات...بارزاني بةهثزكاري يةكيةتيي كوردة و ئةو مةزنترين ئةندازياري ئةو يةكيةتييةية. ئةو بؤ يةكةم جار توانيي كوردي عيراق يةكخات، كة ئةوةش گةورةترين كارثكة، ئةنجامي داوة. ئةو بة تاقيكردنةوة و هةندثك جاريش بة زؤر، هثزة خثصةكييةكاني لةگةص پارتيي ديموكراتيي كوردستاندا هاوئاهةنگ كرد و هةمووياني وا لث كرد، كة دژي حوكوومةتي عيراق بجةنگن...ئةگةر بارزاني لة شانؤي كورد بزر بثت، زؤر سةختة بتوانرثت بزاضي نيشتمانيي كورد، بة يةكگرتوويي و يةكپارچةيي و چةسپذاوةستاوي ببينرثت...لة كاتثكدا، كة بؤ كورد دةكرثت، دةستبةرداري ئيبراهيم ئةحمةد ببثت و كةسثكي ديكة بخرثتة جثگةي ئةو، لث بارزاني پياوثكة، هةرگيز بث وي ناكرثت و دةستبةرداربوون لثي نابثت،"[12] . پشكؤ نةجمةدين، كة هةرگيز سةر بة بارزاني نةبووة و لة حيزب و خةصكةكةي ئةو نةبووة، بةصكة لة سةنگةرةكةي بةرانبةر بة بارزانييش بووة، ذاشكاوانة و ذاستگؤيانة لة بارةي بارزانييةوة دةصثت:"مةلا مستةفا وةكو سيمبؤصثكي ديار لة مثژووي بزووتنةوةي چةكداري و سياسيي ئثمةدا، نةك هةر وةك پثويست نةخوثندراوةتةوة، بگرة خؤمان لة دوژمنةكانمان زياترمان زوصم لثكردووة"[13]. شةوكةتي مةلا سمايل، لةمةذ دانبةخؤداگرتن و جياوازينةكردن لة نثوان خةصكدا و ساكاري لاي بارزاني دةصثت:"بارزاني لة كاتي برسثتي دا بؤ هاوةصةكاني بةم شثوةية بوو: بؤ نموونة ئةگةر يةك ناني پثبواية دةيكرد بة دوولةتةوة، لةتثكي بؤ ئةو كةسةي كة برسي يةتي و لةتةكةي تري هةصدةگرت بؤ وچانثكي تر، لةتةكةي تري ئةوا ئةدا بة برسي يةكي تر...بةم شثوةية خؤي بة برسثتي ئةمايةوة..بارزاني دةيگوت: ئةگةر لة ذؤژثكا لة سث جار زياتر نان بخؤم نةخؤش دةكةوم، ئةگةر هةموو ذؤژثكيش سث جار خؤم بگؤذم پثم دةصثن نائاسايي ية، و هةرگيز بةتةماش نيم زثذو پارة لةگةص خؤم ببةمة گؤذةوة"[14]. توورد ضالستروثم، نووسةري كتثبي (تةنث چياكانن، تاكة دؤستانمان  Bergen är våra enda vänner)، كة سوثديية و لة ئةنجامي گةشتثكيدا بؤ كوردستان و ماوةيةك مانةوةي لة كوردستان و ديداري لةگةص بارزانيدا، لةمةذ بارزانييةوة وةها دةنووسثت:" هةموو گةورةكاني جيهان، بة بةراورد لةگةص ئةم پياوةدا، چين؟ شاي ئثران چيية..كيسينجةر، پاصمث، ويلسن چين؟ بة بةراورد لةگةص مستةفا بارزانيدا. ذةنگة ئةو دواذثبةري گةل بثت، ذةنگة ئةو دواذثبةر و تاكةذثبةر بثت!"[15]. جؤناتان ذاندةل، نووسةري كتثبي(نةتةوةيةك لة كةرتبووندا)، دةصثت:"ذةوتي ژياني ئةم ذثبةرة كوردة، ژةنةراص مةلا مستةفا بارزاني، بة درثژايي نيو سةدة، تثكةص بووة لةگةص مثژووي بزاضي نةتةوةيي كورددا و بة نيشانةي ئةو بزاضة دةژمثردرثت..لة نثو  گشت شةهيداني بزاضي نةتةوةيي كورد و قارةمانةكانيدا، بارزاني لاي كوردان جثگةيةكي تايبةتيي هةية. دةبينيت وثنةي بارزاني لة نثو مالآني كوردة ساكار و ئاساييةكاندا، لة توركيا و يةكيةتيي سؤضيثت و نووسينگةي ذؤژنامةضانة ناسراوةكاني واشنتندا هةصواسراوة. ژياني ئةو لة ئةفسانةيةك دةچثت. ئةو سةركةوتنة لةشكرييانةي بارزاني، لة شةذگةكاندا وةدةستي هثناون، بةشثك لة سةرچاوة كةم و دةگمةنةكان پثك دةهثنن، لة شانازيكردني كوردان بة ناسنامةي نةتةوةييانةوة. كوردةكان، ئةو شانازييانة بؤ زارؤك و نةوةكاني خؤيان و تا كوردثك مابثت، چةند پات دةكةنةوة و دةگثذنةوة. ئةو شانازييانة، دةيان سالآن، بةشدارييةكي مةزنيان، لة بةزيندووهثشتنةوةي بزاضي نةتةوةيي كورددا كردووة. بارزاني خوداني ئةو مةرجة سةرةكيية بوو، كة بؤ  سةركردةيةتيي پثويستة ، واتة: توانستي ذاكثشان و وةدةسهثناني سؤز و مةيل بة لاي خؤيدا، تا ذادةي ئةوةي پياوان و ژنان، هةموو شتثكي خؤيان بةجثبهثصن و وازلثبثنن و لة سةختترين و دژوارترين ذةوش و هةلومةرجدا، وةدووي ئةو بكةون. بارزاني، كة هةلومةرجي بؤ هةصكةوت، بوو بة ذثبةري كوردستان و يةكةم سةركردةي لةشكريي كورد، لة مثژووي نوثدا، كة هاوسةنگي سةلاحودديني ئةيووبيية، درةوشاوةترين سةركردةي كورد، لة هةموو مثژووي كورددا، كة سةركردةيةتيي لةشكراني موسوصماناني كرد و خاچهةصگراني ذاونا و تثكشكاند. بارزاني، زؤر خثرا بوو لة دةرككردن بة پثشهات و بذيارداني زيرةكانةدا. ئةو  پتر بة گوثرةي هةست و غةريزة، نةك لثكؤصينةوةي ژيربثژي، دةيذوانيية شتةكان. بارزاني، دژي پةسندان و مةرايي بوو و گومانيشي لةوةي دةكرد، كة ئةو شثوازةي بةكار بردبا و توانستي جوثكردنةوةي لة نثوان درؤ و خةپاندندا هةبوو. بارزاني، وةك جةنگاوةرةكاني  دةژيا و وةك ئةوان دةيخوارد و لة چؤلآييش لةگةص ئةواندا دةنووست. ئازايي بارزاني، گةيشتبووة ذادةيةك، كة هةرگيز هيچ نيشانة و هةستثكي ترسي پثشان نةدةدا، هةرچةندي تووشي توندترين بؤمببارانيش بوواية..پياوثكي سةرذاست بوو، ذثزي گفتي خؤي دةگرت و بذوايشي بة بةصثني خةصكاني ديكة دةكرد..بارزاني، پسپؤر بوو لة تثگةيشتني ژيان و ناسيني خةصكدا. خةصكي تا ئةو ذادةية دةناسي، كة هةوصي دةدا بؤ خؤي بةرانبةرةكاني ببينثت و لةگةصياندا دانيشثت، بؤ ئةوةي بتوانثت ذاستةوخؤ، بؤ خؤي ديتن و ذاي تايبةتي خؤي لة بارةي هةر يةكثكثكيانةوة دروست بكات..ميوانگةصثكي بياني، كة بؤ خؤيان بارزانييان بينيوة، پثيانوابووة ئةو لة سةركردة نةتةوةيية هةرة گير و سةختةكانة و لةگةص گؤصدا مائيردا بةراورديان  كردووة، كة ئةويش وةك بارزاني لة ماوةي نيو سةدةدا و لة هةلومةرجي يةكجار دژواردا، لة چةندين ئاستةنگ و لثقةومان پةذيوةتةوة و دةرباز بووة..بارزاني نثودارترين سةركردةي كوردة لة سةدةي بيستةمدا"[16] لازارثض(M.S.Lazarev)، كة پرؤفثسسؤرثكي بةناوبانگي ذووسيية و لة بواري كوردناسيدا، كارثكي زؤري ئةنجام داوة، لةمةذ بارزانييةوة دةصثت:"من ذثزثكي قووصم بؤ يادي موستةفا بارزاني هةية. من پثمواية بارزاني، لة نثوان سالآني 1940 و 1970دا، نوثنةري هةرة دياري بزاضي كورد بوو و نموونةيةكي لةبةرچاويش بوو بؤ تةواوي گةلاني ئازاديخواز"[17]. بةو پثناسةيةي بارزاني، كة ئةو كةسانة دةيكةن، وثنةيةكي تةواوي كةسايةتيي بارزاني دثتة بةرچاو، كة دةكرث لة چةند وشةيةكدا وةك: ئازايي، ذاستگؤيي، دصپاكي، ذةوشتبةرزي، سياسةتزاني، گةلثري، سادة و ساكاري، لةخؤبوردوويي، دووربيني،جةنگگثذي، هةستي كوردايةتي و...كورت بكرثنةوة. ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني، دوو خوثندووي شاريي، سةر بة چيني بؤرژوازي بچووكن. ئيبراهيم ئةحمةد، وةك پارثزةر و سياسي، سةر بة چيني بؤرژوازي بوو. باوكيشي لة ذووي چينايةتييةوة، كاسبكار (كورتاندروو) بووة. ئيبراهيم ئةحمةد، كة باس لة خؤي دةكات، بة بلةي ئةحةذةشي فةتاحةذةشي مستةفا، خؤي دةناسثنثت[18]. دايكي ئيبراهيم ئةحمةد، ژنثكي كارگةري هةژار بووة، لة سةردةمي حوكوومةتي شثخ مةحمووددا، لة ماصة ئينگليزةكاندا، كارةكةر بووة[19]. ئيبراهيم ئةحمةد، بة پثچةوانةي چيني هةژاري دايك و باوكييةوة، دواتر بة هؤي پلةوپايةي سياسييةوة، خؤي لة چوارچثوةي چينثكي ديكةدا دييةوة. جةلال تاصةباني، چ وةك پارثزةرثك و دواتريش وةك سياسييةك، چ وةك بنةماصة و بنةچةش، سةر بة چيني بؤرژوازي و بنةماصةيةكي ئايينيية و لة نثو خزماني هؤزةكةيشيدا، هةندثك خثزاني دةرةبةگيان تثداية. ئةو لة هؤزي تاصةبانيية، كة بة شثخ بةناوبانگن و پيذؤي تةريقةتي قادرين و خاوةن تةكيةن. وةك هؤزيش، تاصةباني لة بنةچةدا، دةگةذثنةوة سةر شثخ ئةحمةدي هيندي  و عةشيرةتي زةنگنة. شثخ ئةحمةدي هيندي، كة لة هيندوستانةوة هاتووة و لةگةص كچي مةلا مةحموودي زةنگنةدا زةماوةندي كردووة و ئيدي لة ئةنجامي ئةو زةماوةندةوة تاصةبانييان پةيدا بوون و كةوتوونةوة. شثخي شاعيران، شثخ ذةزاي تاصةباني، لةبارةي بنةچةي عةشيرةتي تاصةبانييةوة دةصثت:

" خوا وةختث كة حةزكا بةندةيثكي خؤي بكا خؤشنوود                                                                                  

لة ذثگةي دوورةوة بؤي دث بة پثي خؤي شاهيدي مهﻘﺼﻭﻭﺩ

لة هيندوستانةوة شةش مانگة ذث تا خاكي كوردستان

خوا شثخ ئةحمةدي هيندي ذةوان كرد بؤ مةلا مةحموود

مةلا مةحموودي زةنگةنة يةعني قوطبي دائيرةي ئيرشاد

لة دةوري مةرقةدي هةر دةنگي ياهوو دثت و يا مةعبوود"[20]

تاصةبانييةكان سةر بة ئايينزاي سوننةن، دانيشتووي دةضةري كةركووك و گوث چةمي سيروان و خانةقين و زةنگابادن، تاصةبانييةكان موصكدار بوونة و لة هةموو عيراقدا، لة ساصي 1958دا، 11 خثزانيان خاوةني 137163 دؤنم زةوي بوونة[21]. دةمذاست و ناوداران و سةراني تاصةبانييةكان، شثخ ذةزاي شاعيري لث دةرچثت، كة پتر ئةبسؤرديست، ئةناركيست و دژةدةسةلآت بووة، زؤرجاران ميانذؤ بوونة و لةگةص سياسةتي دةوصةتي عيراقدا، پاشايةتي، قاسم، عارف، بةعس و هةركةسثكي تر، خؤيان گونجاندووة و بةرژةوةندي خؤيان پاراستووة. پياواني ناسراوي وةك، شثخ ذةزاي تاصةباني(شاعيري مةزني كورد)، شثخ عةبدوذذةحماني تاصةباني، شثخ موحةممةد خاليسي، شثخ عةلي تاصةباني، شثخ جةميلي تاصةباني، شثخ حةميدي تاصةباني، شثخ وةهابي تاصةباني، موكةذذةم تاصةباني، شثخ عةتاي تاصةباني، جةلال تاصةباني، نووري تاصةباني، گؤران تاصةباني و...، لة نثو تاصةبانيياندا هةصكةوتوون. بثگومان جةلال تاصةباني دواي ئةو حةمكةساصةي سياسةت و ذثبةريةتي بزاضثك، توثژاصي ئةو چينةي خؤي فذثداوة و لة چينثكي بؤرژوازي گةورةتر و دةستذؤيشتووتر و زثدةدةوصةمةندتردا خؤ دةبينثتةوة. بةپثي زانيارييةك ، كة لة ذاديؤي"بي.بي.سي" بةشي عةرةبي، لة پرؤگرامي حةفتانةي "الارصدة والاموال"دا، كة لة ناوةذاستي مانگي 8ي 1993دا،  بلآو كرايةوة و  پرؤگرامةكة لة سةر، سةران و لثپرسراواني كورد بوو، كة باسي ساماني جةلال تاصةباني هاتة گؤذث، بة 185 ميليؤن دؤلار و ساماني جةبار فةرمان، كة ئةويش "يةكجار شؤذشگثذة!" و پثذؤي هثصي جةلاليية، بة 45 ميليؤن دؤلار ژمثردرا[22]. تثذوانين و ديتني ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني، لة چوارچثوةي كتثب و ديمانة و فةلسةفةي لة قاصبدراوي چوارچثوةداردا، خؤ دةبينثتةوة و سياسةتيشيان هةر بةو بؤچوونةوةوة كردووة و دةكرد و "ئةو قاصب و لثكدانةوة تايبةتييانةي بةكاريان دثنن لة خوثندنةوةوة فثريان بوون"[23]. ئيبراهيم ئةحمةد "پثنووس و ذاستة بةدةستةوة دةگرث، تا شتةكان بپثوث و بيانبذث، پاشان وةك جلوبةرگ لةبةريان بكا"[24] و وةك سكرتثري پارتييش، ئيبراهيم ئةحمةد"دةيويست لةسةر دةقي نثو پةرتووكةكان بةذثوة بذوا"[25] و كة مرؤضيش هةرچييةكي لة كتثبةوة فثر بوو،  و دةقاودةق بة بالآي واقيعي بگرثت، و بة سةريدا جثبةجثي بكات، دةكاتة ئةوةي، وةك ئثدوارد سةعيد دةصثت "خؤي تووشي هثذي و گةوجي يا لةنثوچوون دةكات"[26]. وةك خوثندوو و بؤرژوازييةكي بچووكيش، هةردووكيان (ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني) درثژدادذي و زماندرثژيي و دانبةخؤدانةگرتن و بثئؤقرةييان پثوة ديارة. جةلال تاصةباني، بةوة بةناوبانگة، كة فرةجاران زياد لة پثويست قسان دةكات و  لة ئةنجامي ئةوةشدا دةكةوثتة هةصةوة. لةو بارةوة نةوشيروان مستةفاي هاوبيري، كة لة نثزيكةوة تاصةباني دةناسثت، ئاماژة بةوة دةكات و ئةوةش بة لاوازييةك لة تاصةبانيدا دادةنثت و دةصثت:"مامجةلال لة وةلآمدانةوةي پرسياردا، زياد لة پثويست درثژة بة قسة ئةدا، لة باسةكة دةرئةچث، باسي تر ئةهثنثتةناو وةلآمةكةيةوة كة هيچ پةيوةندي لةگةص پرسيارةكة نية. گوث ناداتة دةنگدانةوة و ئةنجامي قسةكاني. هةندث جار قسةكاني پثچةوانةي قسةي پثشوي خؤين. ئةمة يةكثكة لة نوقتة لاوازةكاني"[27].  هةست بة كثماسي لاي ئةو دووانة، ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني، زؤر بةهثزة و هةميشة بؤ  داپؤشينيشي، پةنايان وةبةر، شكاندنةوةي خةصك، پاشقولگرتن، پةسنداني زؤر و لة جثي خؤيدا نةبوو، لة پاشملة بة خراپ باسكردني خةصك، ذقبوون لة خةصكي گةلثر و خؤشةويست و زيرةك، تثكداني نثوان خةصك و بةگژيةكداداني تةنانةت نثزيكترين كةس و دؤستي خؤيان، مةرايي، دووذوويي و بةخثرابيروذاگؤذين، بردووة. ئيبراهيم ئةحمةد"هثندث جار لة بذيارةكانيدا پةلة دةكا"[28]. ئيبراهيم ئةحمةد"چاوي لة دةسةلآت دةبذي. واتا چاوي لة سةرؤكايةتي بذيبوو"[29]. بةو پثناسةيةش وثنةيةكي ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني و هاوبيرانيانمان دثتة بةرچاو و جياوازيي نثوان ئةو دوو جؤرة بير و بؤچوونةمان، بؤ ذوون دةبثتةوة. جياوازيي هةصوثستي بارزاني و تاقمي ئيبراهيم ئةحمةد، لة زؤر بؤنة و ذووداودا، ناذاستيي و هةصةشةيي و تةسكبيريي و پةلةكردني، ئيبراهيم ئةحمةد و پثذةواني و قووصيي بيركردنةوةي بارزاني دةردةخات. لة ياخيبووني ساصي 1961دا، كة هةر ئيبراهيم ئةحمةد و پثذةواني، بوون بة هؤي سازكردني، سةراني پثذةواني هثصي ئيبراهيم ئةحمةد، جةلال تاصةباني و عومةر دةبابة، لةو كةسانة بوون، كة دةيانةويست هةرزةكارانة، پثش ئةوةي قاسم هثرش بكاتة سةريان، ئةمان دةست بة هثرش بكةن و جةنگ دةست پث بكةن[30]. جةلال تاصةباني و ئيبراهيم ئةحمةد "ئةو دوو كةسة بوون، كة چراي كةسكيان بؤ هثزةكاني كورد هةصكرد، بؤ دةستپثكردني جةنگيي پارتيزاني، لة ساصي 1961دا و بارزانييشيان بةدووي خؤياندا كثشا"[31]، بةلآم بارزاني، وةك خاوةني ئةزموونثكي دوورودرثژ، بة جيددي و دووربينانة، دةينؤذيية مةسةلةكة و جةنگ بةلاي ئةوةوة، گاصتةي مندالآن نةبوو، بؤية"هةر سوور بوو لة سةر پثويستيي دانبةخؤداگرتن تا ئةگةر قاسم بة ئاشكرا دةستي بة بةكاربردني زةبر و زؤر دژي بارزانييةكان يا هؤزي ئاكؤ يا پارتيي ديموكراتيي كوردستان، كرد"[32] و لة سةر ئةو بذواية بوو، كة كاتي شؤذشي چةكدار نةهاتووة، و پثويست بةوة نيية. بارزاني زؤرجاران ئاماژةي بةوة كردووة، كة ئةو، شةذخواز نةبووة و تاذادةيةك بة مليدا هاتووة. بارزاني، لة گةلثك بؤنةدا، باسي ئةوةي كردووة، كة ئةو ذؤژةي فذؤكة جةنگييةكاني عيراق، هاتبوونة سةر بارزان، ئةو لة مزگةوتةكةي گوند دةبثت و لة دةنگي هاذةهاذي فذؤكةكان و زرمة و ناصةي بؤمبا و بؤمبباران و تةقينةوة و گيزة و هاذةي فيشةكان، كة بة دةوروبةري گونددا فذث دةدرثنة خوارةوة و دةتةقنةوة، گوثي خؤي دةگرثت و ذوو دةكاتة كارگثذيي پؤست و تثلةگرافي بارزان و دوو تثلةگرافي يةك لة دواي يةك بؤ عةبدولكةريم قاسم، دةنثرثت و تثياندا ئةوة جةخت دةكاتةوة، كة ئةو لة بارزانة و بة هيچ جؤرثكيش نيازي چةكهةصگرتني دژي وي(قاسم) نيية و داوايشي لث دةكات، بة شثوةيةكي ئاشتييانة كثشةكة چارةسةر بكةن و ئامادةيي خؤيشي بؤ ميانگةري دةردةبذثت. بارزاني، لة قاسمةوة هيچ وةلآمثك نادرثتةوة و ذؤژي دووةم، دووبارة بؤمبباران دةست پث دةكاتةوة و هةواصيش دةگات، كة جاشة زثبارييةكان خؤ ئامادة دةكةن، بؤ ئةوةي هثرش بكةنة سةر بارزان و تالآني بكةن و خةصكةكةي بكوژن. بارزاني ئةودةم لةگةص چةكدار و جةنگگثذةكاني خؤيدا، كة زؤربةيان لةوانةن، ساصي 1945، لةگةصيدا بوون و لةگةصيشيدا چووبوون بؤ سؤضيثت و گةذابوونةوة بؤ كوردستان، ذاوثژ دةكات و پاشان دةچنة لاي شثخ ئةحمةدي بارزاني، كة بثجگة لةوةي براگةورةي مةلا مستةفا بوو، سةرؤكي ذاستةقينةي ذؤحي و دنيايي هؤزي بارزان بوو و هةر فةرمانثكي كردبا، تةواوي هؤزةكة و مةلا مستةفاييشي وةك ئةوان دةگرتةوة. شثخ ئةحمةد، ذثگةي دا بة بارزاني و هةركةسثكيش لةگةصيدا دةچثت، بؤ ئةوةي لة گوند وةدةركةون. خةصكثكي زؤر، بة تايبةت لةوانةي، كة ساصي 1947، لةگةصيدا بوون و كؤمةصثك لة لاواني بارزان و نةوةي دووةميان، لةگةص بارزانيدا وةدةركةوتن و شةويان لة نثو ئةشكةوت و دؤصي كةژةكاني دةوروبةري بارزاندا و لةگةص بارزانيياني ديكةدا، كة لة بؤمبباران هةلآتبوون، بردة سةر. ئيدي ئةو هثزة،  بوو بة، كرؤك و بنگة و بناخةي، هثزي دةستةبژاري شؤذشي كورد[33]. بة دةستدانةچةك و سازكردني شةذ، ئيبراهيم ئةحمةد و هاوبيراني، هيچ ذثگةيةكيان بؤ گفتوگؤ و لةيةكتثگةيشتن، نةهثشتةوة و ئيدي مةسةلةي كورد، بوو بة مةسةلةي چةك و ئةنجامداني سياسةتي دةوصةتاني دةوروبةري كوردستان(ئثران و توركيا) و ئيسرائيل و ذؤژاوا. هةر ئةو دوو جؤرة تثذوانين و بؤچوونة، لة نثو سةركردةيةتيي بزووتنةوةي چةكداريي كورددا، لة ساصي 1961، سةركردةيةتيي بزووتنةوةكةي، بة كردةوة كردبوو بة دوو لةتةوة، جةرجيس فةتحوصلآ، لةو بارةوة دةصثت:"ئثمة ئةگةر شؤذش و ذاپةذينةكاني كؤن و نوث بپشكنين، دةبينين هةر يةك لةوانة، يةك سةري ئاشكرا و دياري(بة لاي كةمةوة) هةية، هةرچةندة هةندث جار نةخشةكثشاني، بة چةند سةرثك دةكرثت، يا دةستپثكردني لة لايةن ديمانة (تيؤري)كارانةوة ئةنجام دةدرثت. لة جوولآنةوةي چةكداريي كورددا، كة ساصي 1961 دةستي پث كرد، هةر لة سةرةتاوة دوو سةر، يا دوو سةركردةيةتي هةبوون. ئةو دوو سةركردةيةتيية لةبري ئةوةي هةوصدةن ئةو ناتةبايية كوشندةية چارةسةر كةن، هةر كةسةو لة لاي خؤيةوة، درزثكي تثكرد و ئةو درزةش بةرين بووةوة و قووصتر بوو تا واي لثهات، بوو بة ململانثيةكي كةسةكي، كة بة ناكؤكي لةمةذ ستراتيژييةكي دياريكراوةوة و ئايديؤلؤژيي ذثكخستنةوة داپؤشرا. بارزاني لةو مةسةلةيةدا، لة ذةخنة دةرباز نابثت، بةلاي كةمةوة چونكة ئةو بؤ خؤي، ئةم سةركردةيةتييةي<مةبةستي سةركردةيةتيي ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةبانيية-شاكةلي> لة ساصي 1959دا هثنا، وةك هةوصدانثكي بوثرانة لة لايةن ئةوةوة، بؤ ذزگاركردني پارتيي، لة كةوتنة چنگ چةپايةتي ئةو سةردةمة"[34]. من بؤ خؤم لةو بذوايةدام، هثناني ئةو سةركردةيةتييةي ئيبراهيم ئةحمةد و تاصةبانيية، لة لايةن بارزانييةوة، كارثكي نةباش و هةصة بوو، چونكة ئةمان، هةر لة سةرةتاي دامةزراندني پارتييةوة، ئةركي دژايةتيي بارزانييان، وةئةستؤي خؤيان گرتبوو. هةرچةندة"دذدؤنگي و دزثواندني كةسةكيي لة نثوان مةلا مستةفا و ئيبراهيم ئةحمةد دةگةذثتةوة بؤ يةكةم ديداريان لة پراگ و ئةوةش لة سةرچاوةي سروشت و هةصوثستيانةوة هةصدةقولآ"[35]، بةلآم بارزاني بة هؤي ئةوةي، كة لة ولآت نةبووبوو، هثشتا بة تةواوةتي، لة ورد و درشتي، نياز و بنةما و بنجوبناواني بيركردنةوة و تثذوانيني ئةمان، ئاگادار نةبووبوو، دةنا هةصكردن لةگةص چةپايةتي ئةو سةردةمةدا و هثشتنةوةي سةركردةيةتيية چةپةكة، ئةگةر سوودثكي  زؤريشي، يا هةر سووديشي نةبوواية، زيانمةند نةدةبوو و هةرگيزيش هثندةي سةركردةيةتيي ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني، زياني بة بارزاني و كورد نةدةگةياند. بة گوثرةي قسةي هةژاري موكرياني، وا پثدةچثت بارزاني لةو كردةوةيةي خؤي، بة وةدةرناني هةمزة عةبدوصلآ و داناني ئيبراهيم ئةحمةد، بة سكرتثريي پارتيي ديموكراتيي كوردستان، ذازي نةبووبثت و بة ذاستيشي نةزانيبثت، بةلآم وةك بصثي تووش بووبثت، يا چارةيةكي ديكةي نةبووبثت، بؤية ئةو كارةي ئةنجام دابثت، وا دثتة بةرچاو. هةژاري موكرياني، كة شةوثك پاش ئةو ذووداوة بارزاني دةبينثت، دةصثت:"بارزاني لة لاي من گوتي: برايم هةل پةرستثكة لة رثي بةرژةوةندي خؤي دا كوردستان و ناموسي خؤيشي دةفرؤشث، بةلآم چبكةم؟ خةصكي تر وةك من نايناسن، ئةگةر بصثم ئةويش دةركةن..دةصثن كابرا ديكتاتؤرة"[36].  لة شثوةي ذةوتار و هةصسوكةوتدا، لةگةص هثزي پثشمةرگة و خةصكدا، جياوازييةكي زؤر لة نثوان، ئيبراهيم ئةحمةد و هاوبيراني و بارزانيدا هةبوو. ئيبراهيم ئةحمةد و هاوبيراني، خؤيان لة سةرووي پثشمةرگة و خةصكةوة دةبيني و دانةدةبةزينة ذثكاري وان، هةرچي بارزانييشة، خؤي لة نثو خةصك و پثشمةرگةدا دةبيني و خؤي بة يةكثك لةوان دةزاني. نةوشيروان مستةفا لةو بارةيةوة دةصثت:"م س لةو ماوةيةدا ئةشكةوتي مالومةي كردبو بة بارةگاي خؤي. سةركردايةتيةكي ناوةنديي سياسي، پيشمةرگةيي، ريكخراوةيي، راگةياندني دامةزراندبو. بة دةزگاي بيتةل لةگةل هةموو هيزةكاني پيشمةرگة و لقةكاني پارتي پيوةندي روژانةي هةبو. ئيبراهيم ئةحمةد، بة پيچةوانةي مةلا مستةفا، لة شويني خؤي نةئةجولا، بةدريژايي ئةو ماوةية سةرداني هيچ ناوچة و هيز و لقيكي نةكرد"[37]. بثجگة لةوةش لة ذووي ذةوتاركردنيشةوة لةتةك پثشمةرگةدا، لة نثوان بارزاني و تاقمي ئيبراهيم ئةحمةددا، جياوازييةكي زؤر هةبوو،"م س لةگةص هيزةكاني خؤيشي رةفتاري باش نةبو، بة پيچةوانةي مةلا مستةفاوة كة هةميشة لة گةران دا بو بةناو خةلك و پيشمةرگةدا، ئةوان لة ئةشكةوتي مالومة و دايان كوتابو، فةرمانيان بو پيشمةرگة دةرئةكرد، بي ئةوةي دواييتر لة عيساوي تثكةلاويان ببن و لة گيروگرفت و سكالا و گلةييةكانيان تي بگةن و هةولي چارةسةريان بدةن"[38]. ئةو شثوة ذةوتارة، تةنث لةكن ئيبراهيم ئةحمةد نةبووة، بةصكة سالآني دواتريش، واتة: پاش هةرةس و تثهةصچوونةوةي جةلال تاصةباني و يةكيةتيي نيشتماني كوردستان و كؤمةصة، جةلال تاصةبانييش، لةگةص پثشمةرگةكاني خؤيدا و ئةوانةي خوارةوةي خؤيدا، ذةوتاري باش نةبووة و خؤي وةك ئةفسةر و ئةواني وةك سةرباز، ئةفسةر و سةربازي ولآتاني وةك عيراق و...، نةك ئةو ولآتانةي، كة بذثك ذثزي مرؤضي تثداية، حيساب كردووة. نةوشيروان مستةفا، لةو بارةيةوة دةصثت:"يةكي لة گةورةترين گيروگرفتةكاني من تورةبوني مامجةلال بو. لة هةمو شت توورة ئةبو ئةچو بةگژ پيشمةرگةكاندا و ئةيشكاندن، بة تايبةتي كة ماندو يا برسي ئةبو"[39]. جةلال تاصةباني، زؤرجاران، لة سةر شتي گةلثك بثبايةخ  و بثنرخ، تووذة و كةللةيي بووة لة پثشمةرگة و بةو جؤرةش ئةوةي لة بير چووة، كة پثشمةرگة ئازادترين مرؤضن، چونكة بة ئارةزووي خؤيان هاتوونةتة نثو شؤذشةوة و دةجةنگن و چاوةنؤذيي مردن دةكةن. جارثك لة حاصةتثكي لةو جؤرةدا و كاتثك پثشمةرگة خةريكي شيولثنان دةبن و شيوةكةيش ساوةر دةبثت، جةلال تاصةباني بة بيانووي ئةوةي ميواني هةن، لة پثشمةرگةكان تووذة دةبثت، كة بؤچي ساوةريان لثناوة و بة ذيز بة سةر مةنجةصةكاندا دثت و يةك بة يةكي مةنجةصةكان  قصپ دةكاتةوة و هةصدةذثژثتة سةر زةوييةكة[40]. ئةو شثوة ذةوتارةي ئيبراهيم ئةحمةد و شاگرداني، نيشانةيةكي زةقي لووتبةرزي و ذالةخؤبوون و بثبذوايي وان بووة، بة خةصك و پثشمةرگة و ذقبوونةوةي خةصك و پثشمةرگةش لةوان. هةروةها بةصگةيةكيشة، بؤ ترسنؤكي وان و گةلثري و خؤشةويستيي بارزاني، لة نثو خةصك و پثشمةرگةدا و بةصگةي بذوا و بةتةنگةوةهاتني بارزانييشة.  بارزاني، ئةوةي داواي لة پثشمةرگة و خةصك كردووة و ويستوويةتي بيكةن و پثذؤي بن، بؤ خؤيشي پثبةند بووة پثيةوة و هةرگيز خؤي لة سةرةوةي، قانوون و بذيارثك، نةزانيوة، كة داذثژراوة بؤ گةل و خةصكي كورد، لث وةكا دياردةيةك، هةرگيز لة كن دةستةي ئيبراهيم ئةحمةد-جةلال تاصةباني، نابينرثت و نةبووة. ساصي 1974 و 1975، كة ئيدي، بؤمبباراني تةواوي دةضةرةكاني كوردستان و بة تايبةت، ئةو دةضةرانةي، سةركردةيةتيي بارزاني و شؤذشي كوردستاني لثبوو، گةيشتبووة لوتكةي دذندةيي و چذوپذي و شةوانيش فذؤكة جةنگييةكاني عيراق دةهاتن و بؤمببارانيان ئةنجام دةدا، سةركردةيةتيي بارزاني، بؤ پاراستني گياني خةصك و دووركةوتنةوة لة زيان، فةرمانثكيان دةركردبوو، كة شةوانة، چراي ئؤتؤمبيل دانةگيرسثت و هةوصبدرثت ذووناكي ديار نةبثت و ئةو بذيارةش بؤ هةموو كةسثك بوو. شةوثكيان بارزاني، بة سواري ئؤتؤمبيلة لاندرؤضةرةكةي، كة پتر بةكاري دةبرد، لةگةص شؤفثرةكةيدا و بة چراي كراوةي ئؤتؤمبيلةوة، لة جثگةيةكةوة دةچثت بؤ جثگةيةكي ديكة، لة ناوپردان و چؤمان و ئةو ناوة. كة ئؤتؤمبيلةكةيان دةگاتة نثزيك خاصثكي پاسةواني و پشكنيني پثشمةرگة، پثشمةرگةكان دةسبةجث دةكةنة هةرا و ميلي تفةنگ و چةكةكانيان ذادةكثشن و پةلاماري ئؤتؤمبيلةكة دةدةن و بة سةريدا دةقثذثنن و لوولةي چةكةكانيان دةبةنة ژوورث و بؤ سةروچاوي ئةوانةي لة پثشةوة دانيشتوون، و داواي خامؤشكردنةوةي چراكاني لث دةكةن. كة بة چرا دةستييةكانيان،  نثو ئؤتؤمبيلةكة ذووناك دةكةنةوة و بة تةواوي نثزيك دةبنةوة و سةر دةبةنة ژوورةوة، دةبينن ئةوة بارزاني  و شؤفثرةكةيةتي، ئيدي يةكسةر دةنگيان هثور دةكةنةوة و سارد دةبنةوة و داواي لثبوردن دةكةن، كة نةيانزانيوة، لث بارزاني، دةستخؤشييان لث دةكات و ئةو بؤ خؤي داواي لثبوردنيان لث دةكات و پثيان دةصثت، كة ئةوان ذاستن و ئةم بؤ خؤي هةصةية و داوا لة شؤفثرةكةيشي دةكات، كة دةسبةجث فةرماني پثشمةرگةكان، جثبةجث بكات[41]. لة كاتثكدا، كة بارزاني و شؤذشةكةي، هةموودةم بنكة و مةكؤ و قةلآي قايمي، هةموو شؤذشگثذاني كوردي بةشةكاني ديكةي كوردستان، و پةناگة و داصدةي هةموو لثقةوماوان و فثرگةي كوردايةتي و كوردستانيةتي بووة و بةكردةوة، بيري كوردايةتي و هةوصدان بؤ چةسپاندني قةوارةيةكي كوردي دةدرا، ئيبراهيم ئةحمةد و هاوبيراني، هةميشة بازرگانييان بة وشةي كوردايةتي و هةستي خةصكةوة كردووة و بة پثچةوانةشةوة، لة خزمةتي نةياراني كورددا، دژ بة وةديهثناني قةوارةيةكي كوردي بوون. جةمال نةبةز دةصثت:"هوردةبؤرژوازي كورد<مةبةست تاقمي ئيبراهيم ئةحمةدة-شاكةلي>چ لة كاتي خؤهةصپةساردني دا بة سةركردةيةتي ي كلاسيكي ي كوردةوة(لة 1946ةوة تا1964) و چ لة كاتي خؤهةصپةساردني دا بة فةرمانذةوايان و كاربةدةستاني ئةو وولآتانةوة كة كوردستانيان دابةشكردووة بة نيازي كوژاندنةوةي شؤذشي كورد(لة 1964ةوة تا1970)، زؤر بة توند و تيژي بةربةرةكانث ي ((بيري دةوصةتي ناسيؤنال))ي كوردي دةكرد، هةروةك ناسيؤناليستة عةرةب و تورك و فارسةكان و بگرة خةستتريش لةوان دژي هةموو هةستثكي سةربةخؤيي ي لة نثو كورددا دةوةستا، و بة نثوي ((جيابوونةوةخوازي))يةوة بةربةرةكانث ي دةكرد و تةنانةت لةگةص كاربةدةستاني ديكتاتؤري ئةم وولآتانةدا هاوكاري دةكرد(چ بة چةك و چ بة دةنگوباس بؤ كؤكردنةوة) لة دژي ئةو كوردانةي بة فةرمانذةوايي ي ئةم بثگانانة رازي نةدةبوون"[42]. بةو قسانةدا دووذوويي و پةتپةتثن و ناذاستيي، وردةبؤرژوازي كوردمان، كة ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني نموونةكانيانن، بؤ دةردةكةوثت. تاقمي ئيبراهيم ئةحمةد-جةلال تاصةباني، لة بلآوكردنةوةي، بيروباوةذي دژ بة كورد و كوردايةتي و برينداركردني هةستي خةصكي كورد و سذينةوةي هةموو شوثنةوار و پيرؤزييةكي كورددا، هةرگيز شةكةت نةبوونة و زؤر چالاكانة هةوصي خؤيان داوة. لة سةردةمثكدا، كة لة بةغدا، لة خزمةتي حوكوومةتي عيراقدا بوون، لة ذؤژنامةي ئةننوور"النور"ي زمانحاصي خؤياندا، كة لة بةغدا دةردةچوو و لة گؤضاري"رزگاري"دا، كة بصندگؤ و سةكؤي هزر و بؤچوون و سياسةتي جةلالييان بوو، لة نثو بزووتنةوةي كورددا و  ذووپةلةكاني ذزگاري، دةيان گوتار و لثكؤصينةوةي، دژ بة سةركردةيةتيي بارزاني و بنةماصةي بارزاني و پارتيي ديموكراتيي كوردستان، تثدا بوو. ذزگاري، مةسةلةي جيابوونةوة و شةذي جةلالي و پارتيي(سةركردةيةتي بارزاني)، لة دةسماصي سووري ئايديؤلؤژيا دةپثچا و پاساوي هزري و سياسي دةدا.[43]  گؤضاري ذزگاري، كة هةژاري موكرياني ناوي نابوو "گؤضاري ذزگاريي لة نامووس" و كة لة لايةن نةوشيروان مستةفاوة لة سلثماني دةردةكرا، لة ژمارة 1 و 2ي ساصي 1967يدا و لةژثر ناونيشاني"دژي جيابوونةوةين"، بة ئاشكرا مةبةست و نياز و تثذوانيني ئةوان دةردةكةوثت[44]، كة چؤن دژ بة خواستي گةلي كورد، پروپاگةندةي خراپ، دژي شؤذشي كورد و بارزاني دةكةن. ئةوان بؤ پتر تثكةصبوون، لةگةص بةعسدا و پتر پارةوةرگرتن و زيانبةخشين بة گةلي كورد، بارزانييان، بة چؤمبي و جيابوونةوةخواز نثو دةبرد و دةيانةوةيست بةو شثوةية، پلة و پايةي زثتر بؤ خؤيان، لةكن حوكوومةت وةدةست بثنن. زؤرجاران پثذةواني ئيبراهيم ئةحمةد و جةلالي، مةسةلةي ذووناكبيري و خوثندةواريي خؤيان و ناذووناكبيري و نةخوثندةواريي بارزانييان كردووة و دةكةنة بةهانةي ذاستي و چةوتيي تثذوانين و مةسةلةكان و تةنانةت خةصكاني سةر بة ذثبازي خؤيان بة شثوةيةك پةروةردة كردووة و دةكةن، كة گواية ئةوان نوثخواز و هاوچةرخن و بارزانييش پارثزگار و كؤنةخوازة و ململانثي ئةوان و بارزاني، هةر لة سةرةتايشةوة، ململانثي شارستانيةتي و ژياري و خثصةكيةتي و ناشارستانيةتيية. وةك بةرنامة و پرؤگرام و كاربؤكردنيش، ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني، كة سةراني ذثبازي جةلالين، هةميشة ويستوويانة، وثنةي خوثندةوارانة و ذؤشنبيرانةي خؤيان، بة خةصك و بة تايبةت بة بيانييان، پثشان بدةن. دةيضيد ئادامسن، نووسةري كتثبي"جةنگي كورد و كةرتبووني 1964"، كة جةرجيس فةتحوصلآ كردووية بة عةرةبي، كة باس لة ئيبراهيم ئةحمةد دةكات، وةك ئينگليزييةكي لةندةنيي، شارةزاي شةيكسپير و برترةند ذةسص و هارؤصد لاسكي و وةك شاعير و پياوثكي هةستناسك و شارةزاي حافز(حافظ) دةيداتة ناسين. دانا ئادةمز شميت، نووسةري كتثبي(گةشتثك بؤ نثو پياواني ئازا لة كوردستان)، ئةويش، تا ذادةيةك هةر بةو شثوةية باسي ئيبراهيم ئةحمةد دةكات و بة پياوي كتثب، ذووخؤش، دةم و زمان پيس و قسةذةق، لث قسةزان، بيرمةند، ساكار و ذؤشنبير نثوي دةبات، كة هةميشة لة نثوان كتثبي، دةستؤيثضسكي، هاريسؤن، شةيكسپير، هارؤصد لاسكي، ماركس و لثنيندا بووة[45]. بثگومان هةموودةم، كة ئيبراهيم ئةحمةد زانيبثتي ديدار و گفتوگؤي لةگةصدا دةكرثت، هةر زوو خؤي بؤ ئامادة كردووة و هةموو جؤرة كتثب و پارچة كاغةز و ئةو جؤرة شتانةي، بة دةوروبةري خؤيدا، بلآو كردووةتةوة، بؤ ئةوةي ذةنگي ذؤشنبير وةربگرثت. هةر ئةو كاتةش، كة ئادامسن لةوث بووة، ذثك وةها كارثكي كردووة، بؤية ئادامسن واي باس دةكات. ديارة ئةو جؤرة كارة، لاي جةلال تاصةبانييش، وةدي دةكرثت و وةك فرةنسؤ هةريري دةصثت، "ئةو لةپثش كتثبخانة نةبث ديمانة ناكا..ديمانةي جةلال لةگةص هةر كةسثكدا بث، دث لة پثش كتثبخانةيةك دادةنيشث و هةزار كتثب لة پشت خؤي دادةنث بؤ ئةوةي وا نيشان بدا رؤشنبيرة و ، شانازي بةو كتثبانةوة دةكا. مةبةستيشي تةنيا چةواشةي گةنجةكانة"[46]. فرةنسؤ هةريري، ئامؤژگاري جةلال تاصةباني دةكات و دةصثت:"من يةك ئامؤژگاريي جةلال دةكةم ئةويش ئةوةية با لةمةودوا بچث لةناو كتثبخانةي گشتيدا ديمانة بكات چونكة ئةوث لة هةموو شوثنثك كتثبي زياتر لثية"[47]. ذةنگة ئةوة چارةسةرثكي باش بثت، بؤ پثشانداني زؤريي كتثب و كاغةز، كة ئةوان بة پثوةري ذؤشنبيريي دادةنثن. دةكرث كةسانثك، كة دةرچووي فثرگة و خوثندنگة و زانستگة بن و خاوةن بةصگةنامة و بذوانامة و شةهادة و مةدرةك و تثز و ئةو جؤرة شتانة بن، يا كاري هؤشةكي و مثشكيي بكةن، ئةوانة بة خوثندوو و خاوةن بةصگةنامة و بة كاري مثشكييةوة خةريكبوو(ئينتثلةكتوثل) دابنرثن، كة ذةنگة ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةبانييش، ئةگةر بة چاوي پارثزةر و شاعير و نووسةر و ذؤژنامةنووس و ئةو جؤرة شتانةوة تةماشايان بكةين، بگرثتةوة، بةلآم هةرگيز بة بةصگةنامة و خوثندنگة و زانستگة و ئةو كارانة، مرؤض نابثتة ذةوشةنبير. ذةوشةنبير "شثوةي بيركردنةوةي مرؤضثكة، بةلآم ئينتثلةكتوثل شثوةي كاري مرؤضثكة و بة پثي ئةم قانوونة، هةندث ذؤشنبير ئينتثلةكتوثلن و هةندثكيش نة، و بة پثچةوانةشةوة، هةندثك لة ئينتثلةكتوثلةكان ذؤشنبيرن و هةندثكيشيان نة"[48]. بةپثي بيرياري مةزن عةلي شةريعةتي، ذووناكبير يا ذةوشةنبير، كةسثكة، كة "خاوةني ديتنثكي ذةخنةگرانةية. ذؤشنبير نة فةيلةسووفة، نة زاناية، نة نووسةرة و نة هونةرمةند. ذؤشنبير توندذؤيةكي ئاگاية، كة ذؤحي سةردةم و پثويستيي كؤمةصگةي خؤي، هةست پث دةكات و خاوةني ديتنثكي هؤدؤزةرةوانةية و ذثبةرثكي هزريية. ئةم ئاگايي و ديتنة، ئاگايي و ديتنثكي تايبةتة، كة پتر لة ذثگةي ئةزمووني جضاكي و كاري شؤذشگثذييةوة، دثتة دي و دةذةسثت، نةك لة ذثگةي تةنث بيركردنةوةي هؤشةكي و خوثندنةوة و خوثندني فثرگةفةلسةفةييةكان و ذشتةزانستييةكانةوة، "[49]. ذؤشنبير كةسثكة، پةرؤش و پثويستيي و خواست و ئاواتةكاني كؤمةصگةكةي، لة دصداية و هةستيان پث دةكات و هةوص دةدات، بؤ چاككردن و هثنانةدييان و هةوص دةدات بؤ، نةهثشتني چةوساندنةوةي چينايةتي و ستةمي ميللي و هةموو جؤرة ستةمثكي ديكةيش. ذؤشنبير مةرج نيية دةرچووي زانستگة و خاوةن بذوانامة بثت و مةرجيش نيية مرؤض بةوانة ببثتة ذؤشنبير. دةكرث مرؤض نةخوثندةواريش بثت و وةك "گؤران"ي مةزنيش دةصث:"نة حةرفي مةكتةبثكت خوثند نة ئوستادث پةلي گرتيي"، بةلآم ذؤشنبير بثت. پةيامبةري ئيسلام موحةممةد و ئةبووزةر ئةلغةفاري(اٌبوذرالغفاري)ي، بة گوثرةي عةلي شةريعةتي، دوو نموونةي ئةو ذاستييةن لة مثژووي مرؤضايةتيدا، كة هةردووكيان نةخوثندوو بوونة. ذؤشنبير، دةوروبةر و كؤمةصگة و خةصكي خؤي، باش دةناسثت و باش لثيان تثدةگات و لاسايي ناكاتةوة و بة وةرگثذان و كتثب و سةرچاوة، شت فثر نةبووة و "سةرچاوةي زانستيي ئةو كؤلآن و بازاذ و كارگة و كثصگة و گوند و ذووداو و نةريت و ذةوتار و زمان و شثوةي ژياني خةصكة"[50]. ذؤشنبير، پةيامبةرة و شةيداي گؤذان و ئازاديية. ماركس، نموونةيةكي تةواوي ذؤشنبيرة. ئيمام عةلي، لة ئيسلامدا، نموونةي ذؤشنبيرة. ژان پؤص سارتر، ئثدوارد سةعيد، نووام چؤمسكي، نموونةگةلثكي ئةم سةردةمة نوثيةي ذةوشةنبيرن. ذؤشنبير، كةسثكة ئازادانة دةهزرثت و شؤذشگثذ و ئةناركيستة و هةميشة ذةخنةگرانة سةيري ذووداوةكان دةكات و هةرگيز، سازش لةگةص گوتار و ذةوتاري خاوةن هثزةكاندا ناكات و بة ئاشكرا و ذاشكاوانة و بوثرانة، دةنگي خؤي دژ بة ستةم و ناذةوايةتي و بؤ داد و ذةوايةتي بصند دةكاتةوة. ذةوشةنبير، هةموودةم لة بةرةي بةرهةصستكاراني دةسةلآتة، هةر دةسةلآتثك بثت، دةسةلآتي هثزداران، يا هي لاوازان، چونكة دةبث هةميشة هةصوثستي ذةخنةگرانةي هةبثت و لة ستةم و ناداديي هثزداران بثدةنگ نةبثت و ذثگةيش بة لاوازان نةدات، ببنة ستةمكار و زؤردار. بة وردبوونةوة لة كةسايةتيي ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني، ئةوةمان بؤ ساغ دةبثتةوة، كة ئةوان هةرچةندة، خؤ بة ذؤشنبير دةدةنة قةصةم، وةلث ئةوان و زؤري ديكةش لة هاوبيرانيان، گةلةك لةو چةمك و پثناسةيةوة دوورن. ئةوان تا ئثستاش، نة زماني خةصكي خؤيان دةزانن و نة هاوئازار و هاودةردي خةصكيشن. ئةوان لةبري سياسةت و ذثبةريةتي خةصك، چاكتر وابوو، پارثزةري، ذؤژنامةنووسي، كتثبفرؤشي، بةذثوةبةريي هوتثل و چثشتخانة، كارمةندي بانك، كارمةندي دةسگاي گةشت و سةفةر، فرؤشياري ئؤتؤمبيل، دةلآص، جامباز و بزگير، يا هةر كارثكي ديكةي لةو جؤرةيان بگرتايةتة دةست.  نةوشيروان مستةفا، كة ئةويش لة تانة و تةشةر و قسةي دزثو گوتن بة بنةماصةي بارزاني و وةك خثص و خثصةكي پثشاندانيان، لة سةراني ديكةي حيزبةكةي، ئةگةر زياتري نةكردبثت و  نةگوتبثت، كةمتري نةكردووة و نةگوتووة و ئةو باسكردني خثص و خثصةكيةتييةش، لة لايةن جةلالييانةوة، ئةگةر چةند هؤيةكي ديكةيشي هةبثت، ئةوا بثگومان يةكثك لة هؤ بنةذةتييةكاني، گرثكوثرةي هةست بة كثماسيكردنة و هةست بة بثذةگوذثشةيي كردنة. هةستكردنة بة بثبناخةيي و بثكةسي، لة كؤمةصگةيةكدا، كة شيرازةي پثوةندداريةتي و بنةماي پثكهاتةي، بة خثزان و بنةماصة و خثص و هؤز و...گرث دراوة و دامةزراوة. نةوشيروان مستةفا، كة ويستوويةتي و ذةوشةكة خثصي دزثواندبثت، ئةوا ئةو دژ بة خثص بووة و گاصتةي بة لادثيي كردووة، لث كة پثويستي بووبثت، ئةوا ئةو لادثيي بووة و كوذي خثص بووة و داواي كؤمةكي لة خثص كردووة. نةوشيروان مستةفاي ئةميني مةلاخدر، بة ذةچةصةك خةصكي گوندي (ناوگردان)ي دةوروبةري سةيسايةقة لة شارةزوور. ئثستاش كةسوكاري و مام ذةزاي مامي هةر لةو گوندةن. نةوشيروان مستةفا "كة زؤرجار قسةي بة لادثي ئةوت بةلآم لة كاتي شةري سؤسياليست و يةكثتي لة كاتي مفةوةزاتي 1984 يةكثتي لةگةص حكومةتي عثراق كاك نةوشيروان لة گوندةكان دةگةذا دةيوت من لة عةشيرةتي شاتريم و لة عثل جافم بؤية داواتان لث ئةكةم كة هاوكاري يةكثتي بكةن و هاوكاري سؤسياليست و لايةنةكاني تر مةكةن"[51]. نةوشيروان مستةفا، هةر كة سةرداني گةرمياني كردبثت، يةكسةر سةرداني ماصي حاجي ئيبراهيم و حاجي قادري شاتري، لة كةلار كردووة، تةنث وةك پثشانداني ئةوةي، كة ئةو بؤ خؤي سةر بة هؤزي (شاتري)ية و هةست بةوة بكات، كة لة شاترييبوونةوة، سةرباري هثزثكي سياسيي، كة بؤ خؤي هةيةتي، هثزثكي ديكةيشي پث دةبةخشرثت. پثناسةي شؤذشگثذ لةگةص كةسايةتيي بارزانيدا پثكةص دةبثتةوة، نةك لةگةص ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةبانيدا. هيچ كةسثك، هةر لةبةر ئةوةي نووسةرة، يا شاعيرة، يا هونةركارة، ئيبراهيم ئةحمةد، جةلال تاصةباني و زؤر لة هاوبيرانيان خؤيان دةترنجثننة ئةو خانانةوة، نابثتة پسپؤر و لثزان و پيتؤص، لة سياسةت و چارةسةركردني گيروگرفت و جةنگكاري و ئابووريدا و ناشكرث، هةر لةخؤذا، نثوي شؤذشگثذي پث ببةخشرثت. لة ذووي شثوةي خؤپثشاندان و كارةوة، هيچ كام لةو دووانة (ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني)، خؤذسكي و سروشتي و دةسبةجثيي و ذاستةوخؤيي (العفويةوالتلقائية) يان، كة لة مرؤضي شؤذشگثذ و ذاستگؤدا هةية، تثدا نيية و زؤربةي ذةوتار و جؤري ئاخافتن و كارةكانيان، تةنگاوبوون و زؤرلةخؤكردن(تكلف)يان پثوة ديارة. يةكثك لةو كةسانةي،كة  زؤر بة وردي كةسثتي جةلال تاصةباني خوثندووةتةوة، تةلال سةلمان(طلال سلمان)ي، سةرنووسةري ذؤژنامةي ئةسسةفير(السفير)ي لوبنانيية. سةلمان، كة نووسةرثكي زؤر چاكة و زؤريش بوثر و بة بذشتة، لة ژثر سةردثذي (كوردي وثص- الكردي التائه)دا، لة سةرگوتاري  ئةو ذؤژنامةيةدا، دةنووسثت:"دةشث وةك نموونةي سياسييةكي خؤگةهثن و هةلپةرست، كة تؤزيان ناشكثندرثت، لة كةسثتي جةلال تاصةباني بكؤلدرثتةوة. ئةو پياوي گشت وةرز و گشت سةردةمثكة، ئةگةر بة كاريكاتثريش بثت. ئةو كوردثكي، عةرةب، ئثراني، تورك، ئةمةريكي، ئينگليز، ئةصمانيية. لة نثو كورددا،  ساتثك بارزانيستة و ساتثكي ديكة ديموكراتة و ئةگةر بةرژةوةندةكان و هةلي ذةخساوييش پثويست بكةن، فةيليية. ئةو لة دةستة چوار كةسيية چينييةكة چةپذؤترة. ئةو بة جؤرثك ذاستذؤية، كة دةكرث ببثتة مامؤستاي بنةماصةي ميراني سعوودي و شثخةكاني كةنداو. ئةو بثشاردنةوة و پارثز عةلمانيية و بة جؤرثك ئاييندارة، تا ذادةي خؤبةدةستةوةدان، بة تيؤرييةكةي ئيمام خومةيني لةمةذ ويلايةتي فةقيه و بازدان و تثپةذاندني ذثذةوة سوننييةكةي خؤي..هةر شتثكيش بدرةوشثتةوة زثذ نيية. ئةو لةگةص جةمال عةبدونناسردا نةتةوةييةكي عةرةب و يةكيةتيي خوازة، لث لةگةص موعةممةر ئةلقةززافيدا، ئةو شؤذشگثذة و شةذي چةكداري بةكار دةبات بؤ بةجثهثناني (تيؤري جيهاني سثيةمي) و جثبةجثكردني گوتةكاني كتثبي كةسك، لة هةموو جيهاندا. لة كؤنگرةي ئؤپؤزيسيؤناني عيراقدا لة بةيرووت، ئةو نوثنةري ژةنةراص شوارزكؤف بوو و لة ديمةشقيش وةك ميرثكي نةجدي، عةبا و عةگاصي لة سةر نا. كة گةيشتة زاخؤ جلي مةلاي پؤشيي و هاواري ذزگاري كرد و ئةو هاوارةي گةيانديية حةشارگةي سةددام حوسةين و لة سةر نةوتي كةركووك، لةگةصيدا كةوتة گوتوبثژةوة، وةك پثشةكييةك بؤ باسي مافي كورد، لة سلثماني، هةولثر، دهؤك، شةقلآوة و گلآصة تا دةگاتة سةرسةنگ. لة بةغدا ئةوةي موصكي وي نةبوو فرؤشتي و ئةوةيشي، كة سةددام حوسةين نةيبوو، ئةو كذيي. ئةوجا بازي دا و گةيشتة ئةنقةرة، بؤ ئةوةي هةرچييةكي لة عيراقييةكان سةندبوو، بفرؤشثتة توركةكان، بؤ ئةوةي، پثشي مةسعوود بارزاني بكةوثت، لةو ئةنجامانةي، كة ذةنگة بيانگاتث. لة كؤنگرةي سؤسياليستي نثونةتةوةييدا، كة لة ئيستةنبوول، لة حةفتةي دووةمي مانگي حوزةراني 1991دا گيرا، تاصةباني هةلي ئامادةبووني نوثنةرثكي ناسراوي ئيسرائيلي(شةمعوون پيرثز) قؤستةوة و لة نثوان كؤمةصة خةلكثكي ئةوروپاييدا، كةوتة گاصتةكردن بة عةرةبة دؤذاوةكان، بة ئثستا و داهاتوويان، بة جؤرثكي زياتر لةوةي، كة خانةخوث توركةكة دةيويست، دوا پثشانداني خؤي،  پثشان دا. تاصةباني لة بةردةم سؤسياليستاني(نثونةتةوةيي يةكةم)دا، كة بؤ خؤيان وا نثوي خؤيان دةبةن، بة جؤرثك باسي عةرةبي كرد، كة عةرةب خراپترين مرؤضن و لة هةموو مرؤضثكي ديكةش ذةگةزپةرستترن و لة هةمووان زياتريش نةتةوةكاني ديكة دةچةوسثننةوة و بةو كؤمةصة زمانةي، كة دةيانزانثت و دةتوانثت لة هةر هةلومةرجثكدا، كة چؤني گةرةكبثت بةكاريان ببات، هةر گوتي و هةر گوتي و زؤري گوت...پاشان كتوپذ، تاصةباني هةستي كرد، كة لة نثو ئامادةبوواندا عةرةب هةن، بةلآم دواي چي، دواي ئةوةي، كة تازة تثپةذيبوو.. و كاتثكيش، كة جثگري سةرؤكي حيزبي پثشكةوتنخوازي سؤسياليست (دورثد ياغي)، وةلآمي تاصةباني دايةوة، تاصةباني شثوةي قسةكردنةكةي و ئةو كةسانةيشي، كة لةگةصياندا ذوونيشتبوو، گؤذي و خثرا و بة زماني عةرةبي، داواي لثبوردني كرد! پاشان، بة نثو هؤصةكاندا دةگةذا، بةو هيوايةي (وةليد جونبولآت) بدؤزثتةوة، پثش ئةوةي جونبولآت بچثتة نثو هؤصةكةوة و هةموو ئةو كارة دةركةوثت و ئاشكرا ببثت و ببثتة هةرا. تةواوي ئةو شتانة نابنة هؤي چاكبووني ذةوشي جةلال تاصةباني لة عيراقدا، نة لة باكوور و نة لة ناوةند و خواروويشدا. كوردةكان، بذوايان بة هةصوثستةكاني نيية و لة ذاستگؤيي و پابةندبووني بة هةرچي ئاشكراي دةكات، دصنيا نين. كوردةكان، زؤرجاران، لة تاصةبانييان بيستووة، كة چؤن قسة بة كةونة هاوپةيمانثكي خؤي، بة برايةكي  و بة هاوذثيةكي، كة تةنگانة ذؤژثك لة ذؤژان لثي دوورخستووةتةوة، دةصثت. جةلال تاصةباني، هةميشة وةك نموونةي هةلپةرستثك، كة هةصوثستي خؤي بة بةهثزترين دةفرؤشثت و بةوةش دؤست و ناوبانگ دةدؤذثنثت و هيچ جثگة و پايةيةكي بةرزيشي دةست ناكةوثت، داناسرثت. وةك هةندثك لة برادةراني دةصثن، جةلال تاصةباني، هةموو هةصوثستةكان دةفرؤشثت و لة بيري دةچثت يةك دانةيان بؤ خؤي هةصگرثت. هةر لةبةر ئةوةش، ئةو وةك نموونةي كوردثكي وثص، بة پلةي يةكةم، لة نثو كورداندا و دواييش لة نثو عةرةبدا، دادةنرثت "[52]. لة گوتارثكيدا، لة ژثر سةردثذي (ماموستا)دا، كة هةر مامؤستا كوردييةكةية و ئةويش هةر ئةو وشةيةي بةكار بردووة،، لة بلآوكراوةي ئةلمةجرةشة(المجرشة)دا، عةبد عةلي ئةلكةتبي(عبد علي الكتبي)، باس لة هةلپةرستي و ناذاستي و زووگؤذاني گوتار و كردةوةكاني جةلال تاصةباني دةكات و  لة كةسثتي ئةو دةكؤصثتةوة و دةصثت:"مثژوونووسان سةريان سووذ دةمثنثت، لةوةي سةيدا جةلال تاصةباني(مامؤستا) لة كوث دانثن و چؤن پؤلثني بكةن. ئةگةر بگوترثت، تاصةباني، وةك خةباتكارثكي كورد، لة پثناوي مافة نةتةوةييةكاني كورد و كثشةي نيشتمانيي عيراقدا، دةستي بة ژياني سياسي خؤي كرد، كةسانثك دةردةپةذن (هةندثكيان هاوذث زيندووةكاني تاصةبانين)، كة دةصثن، جةلال تاصةباني هةموودةم ذثگةي خؤشاردنةوةي لة ماصي (سةعيد قةززاز)دا، كة وةزيري نثوخؤي سةردةمي پاشايةتي بوو، لة كاتي پةيماني بةغدادا، دةدؤزييةوة. ئةگةر كةسانثك دةمةتةقة لة سةر ئةوة بكةن، كة تاصةباني، ذؤژثك لة ذؤژان، نوثنةرايةتيي تةوژمي پثشكةوتنخوازي، ماركسايةتي، لة نثو بزاضي نةتةوةيي كورددا كردووة، بة گوثرةي ئةوةي، كة دةيةويست حيزبي كؤمؤنيستي عيراق، لة ناوةندي سالآني پةنجاكاندا، كةرت بكات و حيزبثكي كؤمؤنيستي كوردي دابمةزرثنثت، خةلكانثكي ديكة، گاصتةيان بةو قسةية دثت و وةك نموونة، ئاماژة بة ذؤصي تاصةباني دةكةن، لةو كوودثتا سپييةي، كة بارزاني ذثبةريةتيي كرد، دژي مةكتةبي سياسيي پارتيي ديموكراتيي كردستان و دةستةي بةذثوةبةري ذؤژنامةي خةبات، بؤ پاكسازيكردني حيزب و ذؤژنامةكة لة خةصكاني چةپ و ماركسييةكان. ئةوث ذؤژث تاصةباني، بةو شثوةية دةينؤذيية ئةو پاكتاوكاريية، كة دةيگوت، ماركسييان لة نثو پارتيي ديموكراتيي كوردستاندا، و بة تايبةت لة سةركردةيةتييدا، جثيان نابثتةوة، چونكة پارتيي بزاضثكي نةتةوةيي پاكة و ماركسيية كوردةكان، دةبث بچنة نثو حيزبي خؤيانةوة، حيزبي كؤمؤنيستي عيراق و كةسيش لة مةلا زياتر، سةرؤك نيية، ديارة سةرؤك عةبدولكةريميش، بة تايبةت كاتثك، كة عةبدولكةريم، پثوةندي لةگةص كؤمؤنيستة عيراقييةكاندا تثكچووبوو. بةلآم دةبوو تاصةباني، لة نثوان هةردوو سةركردةيةتيدا، يةكثكيان هةصبژثريت، كاتثك كة نثوان فةرمانذةوايي و بزاضي كورد تثكچوو. تاصةباني چووة چيا. لث ئةمة ذثگةي ئةوةي لث نةگرت، كة لةگةص دؤصدا دصداري بكات، لة ذثگةي نامةكانييةوة، كة بة گةواهي يةكثك، لةوانةي لة سةرؤكي كؤچكردوو عةبدولكةريم قاسمةوة نثزيكبوون، پذبوون لة داواي بةخشين و پاذانةوة. هةندث كةس پثيانواية، تاصةباني، لةو كةسانة بوو، كة زؤر سوور بوو لةسةر ئةو مانگةهةنگوينة تاصةي نثوان سةركردةيةتيي بزاضي كورد و كوودثتاكاراني 1963. بةلآم ئيدي تاصةباني درثژةي بة ناكؤكي و ناتةبايي خؤي لةگةص سةركردةيةتيي كورددا دا و بةردةوام بة پثچةوانةي سةركردةيةتي كوردةوة دةجوولآيةوة. كةسةركردةيةتيي كورد لة سةردةمي هةردوو عارفدا و كوودثتاي 1968، لة بةغدا نثزيك دةبوونةوة، مامؤستا بازي دةدا و ذووي دةكردة تاران و سةركردةيةتيي كوردي بةوة تاوانبار دةكرد، كة بةرژةوةندي گةلي كورديي بة ئاوا داوة و لةگةص حوكوومةتي نثوةندةكيي بةغدادا، سازشي لة سةر دةكةن. كة سةركردةيةتيي كورديش ذووي لة تاران دةكرد، تاصةباني بازي دةداية ئامثزي حوكوومةتي نثوةندةكيي بةغدا و سةركردةيةتيي كوردي بةوة تاوانبار دةكرد، كة بةرژةوةندة نيشتمانييةكاني عيراق بة فيذؤ دةدات و بة بةكرثگيراوي بؤ نةيارة مثژووييةكاني عيراق تاوانباري دةكرد..تا پثكهاتني مارس، كة يةكثك لة بةندة نةنووسراوةكاني، بةدةستةوةداني مامؤستا و حةميد عوسمان (سةليم سوصتان)، بوو، كة لةكن سةددام حوسةين بووبوو بة ذاوثژكار، لةمةذ كاروباري كورد و بةرةي نيشتمانيي، بة سةركردةيةتيي بزاضي كورد. حةميد عوسمان، هةرچةندي توانستي بادانةوة و وةرچةرخاني هةبوو، بةلآم زيرةكي مامؤستا و پايةي خثصةكيةتيي ئةوي نةبوو، بؤية لة ماصي خؤيدا، بة دةستبةسةري مايةوة و ذدثني بةردايةوة و خةريكي تةزبثحات و دةروثشي بوو و دواييش بزر بوو. لث تاصةباني، چةند زوو پةشيماني پثشاندا و پةناي بردة بةر ئارامي و وةك دةستبةسةريي بة تؤبزي، لة نثزيك بارةگاي سةركردةيةتيي كوردةوة جثگير بوو، تا دواتر، تواني لة سةرةتاي حةفتاكاندا، ئةو سةركردةيةتيية قايل بكات بة سةفةركردن بؤ بةيرووت، بة ناوي ئةوةي، لةوث باسثك لةمةذ پرسي كوردةوة دةنووسثت. مامؤستا، لة بةيرووت، دةستي بة باسثكي لة جؤرثكي ديكة كرد، بؤ لثداني سةركردةيةتيي مثژوويي بزاضي كورد و سةرلةبةيانيان دةچوو و زةنگي باصيؤزخانةي چيني، لة بيئر مةسةن (بئر مسن) لثدةدا، بؤ ئةوةي ئثواران بچثتة ئاهةنگةكاني باصيؤزخانةي سؤضيثت لة وةتي ئةلمةستةبة(وطي المصطبة) و گوثذايةصي و بچووكي و دصسؤزيي خؤي، بة شاندةكاني سةركردةيةتيي كورد بؤ بةيرووت، لة عةشميية(العشمية)، پثشان بدات. لة نثوان ئةمة و ئةوي ديكةدا، كاتي ئةوةيشي دةدؤزييةوة، كة ئامادةي بؤنةنةتةوةييةكاني، باصيؤزخانةي عيراق بثت لة بةيرووت، وةك 17-30ي تةممووز و چاوبذكثيش، لةگةص تاراني شا دا، لة ذثگةي سةفيرةكةيةوة لة بةيرووت بكات و هاتوچؤي باصيؤزخانةي مسريش بكات و جارجاريش سةرداني ديمةشق بكات..پاشان بزاضي كورد لة 1975دا، بة هؤي پثكهاتني ئةلجةزائيرةوة، هةرةسي هثنا و مةلا مستةفا بارزانييش كؤچي دوايي كرد و دةصثن، كة مرد لة دصيدا پةژارة و خةم و داخثك هةبوو، كة هةندثكي لة سةددام و كيسينجةر و شاوة بوو، زؤرثكيشي لة تاصةبانييةوة بوو. ئةو كةسةي، كة لة كن سةركردةيةتيي ليبيا، سةرةتاي هةشتاكان ميانچثتي بؤ تاصةباني كرد، بؤ ئةوةي هاوپةيمانييةكي مثژوويي، لة نثوان بزاضي نةتةوةيي كورد و بزاضي نةتةوةيي عةرةبدا، بة سةركردةيةتيي عةقيدي برا،  ساز بكرثت، دةگثذثتةوة، كة كاتثك مامؤستا گةيشتووةتة عةقيد، خؤي فذث داوةتة بةر پثيةكاني و سوثنديشي خواردووة، كة هةصناسثتة سةر پث، تا عةقيدي برا ئةو ئومثد و ئاواتةي ژياني بؤ نةهثنثتة دي، بةو كارةش ياوةرة عيراقييةكاني تووشي پةشؤكان كردبوو. عةقيد، نةفرةت لة شةيتان دةكات و دواي بيركردنةوةيةكي قووص، وةك ئاسايي، گوتي، برام جةلال، من لةگةص سؤضيثتدا ذثككةوتنثكم هةية، كة مووشةكي سام، بث قايلبووني ئةوان، بة لايةنثكي سثيةم نةدةم. مامؤستايش دةسبةجث گوتي(چ سامثك مام، من لةوة بةهثزتر و كاراترم دةوثت!) عةقيديش سةري سووذ ما و دواي بيركردنةوةيةكي قووصتر، گوتي(بةلآم سؤضيثتييةكان تا ئثستا مووشةكي كيشوةربةزثنيان بة ئثمة نةداوة) ئةوجا مامؤستا ذاپةذي و گوتي(ئثوة لةوة كاريگةرترتان هةية! ئثوة كتثبي كةسكتان هةية! تكا دةكةم ذثگةم بدةي وةريگثذمة سةر زماني كوردي، ئةوة چةكي هةرة كاريگةري كوردة، ئةو چةكة، نابةزثنرثت!) وةك دةگثذنةوة، مامؤستا لةوث دثتة دةرث و كتثبي كةسكي لة بنهةنگصثكداية و لةو بنهةنگصةكةي ديكةيشيدا، لةوة كةسكتر و كاراتري هةصگرتووة! دواتر نووسينگةي عةقيدي برا 5 دانةي لة وةرگثذانة كوردييةكةي كتثبي كةسك، گةيشتث، و دةركةوت ئةوانة تاكة ئةو نموونانةن، كة چاپ كراون و پةخش كراونةوة و مافي وةرگثذانيشي پارثزراوة، بؤ پةخشكاري، يا وةرگري پارةكةي، چ جياوازييةكي نيية! كؤتايي 1983، چاوي بة سةددام حوسةين كةوت، بؤ جةنگكردن دژي بةكرثگيراواني تاران! لث دواتر لةگةصيدا تثكچوو، لةبةر ئةوةي سةددام حوسةين داواي لة هاوپةيمانة نوثيةكةي كرد، لة ذيزي جاشةكاندا لة دواي دواوة ذاوةستث، بةلآم جةلال دةيويست پثشةنگي ئةوان بثت. ئةوجا مثزةري لةسةر نا و فذي بةرةو تاران و بةوةش، لة بةر دةرگاكانيدا، ملانث و پثشبذكثي لةگةص خةصكاني ديكةدا دةكرد و تيؤريي، بؤ ژواني مثژوويي، نثوان بزاضي نةتةوةيي كورد و بزاضي ئيسلامي، بة ذثبةريةتيي ئيمام، دةدؤزييةوة..! دةستةكاني خستنة نثو دةستاني سةراني بزاضي ئيسلامي و حيزبي كؤمؤنيستي عيراق، لة كؤنگرةي ئؤپؤزيسيؤني عيراقيدا لة بةيرووت. لة مةككة بةياوةريي يةكثك، لة ذثبةراني حيزبي كؤمؤنيستي عيراق و يةكثك لة ذثبةراني حيزبي بةعس(سةركردةيةتيي ولآتي عيراق)، كة نوثنةري كؤميتةي هاوبةش بوون،  پؤشاكي ئيحرامي لةبةر كرد و لة ذثگةي خؤيدا بؤ واشنتن، هةم پؤشاكي ئيحرامةكةي و هةميش  هاوپةيمانة بةعسييةكةي داكةند و لةخؤ كردةوة. دواتريش هاوپةيمانة كؤمؤنيستةكةي و كؤميتةي كاري هاوبةشةكةيشي، بة گوثرةي مؤچيارييةك لة واشنتنةوة، كة خوا و مامؤستا بؤ خؤيان دةزانن، لة ذثگةي خؤيدا بؤ ضيةننا، ئةوانيشي تووذ دا. سةركردةيةتيي شاندي كوردي كرد، بؤ بةغدا، بؤ ئةوةي، فرمثسكي گةرم، بة سةر شانةكاني ذثبةري پثويستيدا، هةصذثژثت، چونكة يةك ميليؤن كورد و دوو ميليؤن عةرةب و ئثراني لةبةين بردووة. پاشان، بةرةو چيا كشايةوة و هاوذثيةكاني، كة ئةو بؤ خؤي دةرگاي گفتوگؤي بؤ كردنةوة، بة پةشيمانبوونةوة و لاوازيي، تاوانباري كردن. لة ذثگةي هاريكارييةوة لةگةص سةددام حوسةيندا، كؤمةكي بة هاوذثيةكاني پارتيي-ئثرانييةوة كرد، لة جةنگياندا دژي تاران، دواييش گةلثك خثرا، لةگةص پاسداردا، كةوتة جةنگيانةوة. دواي وةرچةخاني لة تاران، هةمان كاري لةگةص پارتيي كارگةراني كوردستان-توركيا(پ.ك.ك)دا، ئةنجام دا و هةر زؤر گةرم بوو، لة سةر ئةوةي سةربازگةيان بؤ بكاتةوة و مةشقيان پث بكات و چةك و ئايديؤلؤژياي ماويستييان بداتث و لة هةمووانيش توندوتيژتر بوو بةرانبةريان، كاتثك، بةو دوايية بؤي دةركةوت، كة ئةمجارةيان، ذثگةي كوردستان، بة ئةنقةرةدا تثپةذ دةبثت! هثشتا تةمةن بة بةرييةوة ماوة و پةتيش.. تةنانةت تا ئيسرائيل بذ دةكات! كاتثك، كة قارةمان، يا پاصةوان، لة دةضةرثكي جوگرافيايي يةكجار ئاصؤز و تثكةصدا و لة نثوان پةتي سثدارة و پةتةكاني يارييدا و لة ساتثكي مثژوويي يةكجار تثكهةصكثش و بةيةكداچوودا، لة نثوان دةهؤصي مردن و دةهؤصي زةماوةنددا، لة نثوان تراژيديا و كؤمثديادا، لة نثوان شةهيدان و خائيناندا، لة نثوان قارةمانان و فشةكةران و گاصتةجاذاندا، باز دةدات، تةماشاكاران، هةناسة لة خؤيان دةبذن و چاوةنؤذي جوولآنةوةي داهاتوو دةكةن. كاتثكيش تةماشاكاران، لةوة دصنيا دةبن، كة ئةوة دوا هةصبةزينةوة-كةوتني كؤتايية ئةمجارة، ئيدي كاتي گريان تثپةذ بووة و كاتي پثكةنينيش بة سةر چووة..ئيدي چةپصةيةكي كةميش دةبيسيت!"[53]. ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني، كة بؤ خؤيان لة كةسانثكي حيزبي زثتر، شتثكي ديكة نةبوون، دةيانةويست مةلا مستةفا، لة چوارچثوةي پارتييةكدا، بةند بكرثت و بةرنامة و پرؤگرامي بؤ دابنرثت، بةلآم بارزاني گةلثك لةوة مةزنتر بوو، ئةو ذثبةري هةموو كورد بوو و بيري لة هةموو كوردستان دةكردةوة و مةسةلةكةي، هثندة بة تةسكيي نةدةبيني وةك ئةوةي، ئةوان دةيانبيني و دةيبينن. موزةففةر ئةننةوواب(مظفرالنواب)، لة شيعري پاكانة(البرائة)كةيدا، بة نثوث كوذة قارةمانة گيراوة زيندانييةكةوة، كة دةسةلآت و بةعس دةيانةوثت بيذووخثنن و پاكانةي پث بكةن و لة حيزب و بيروباوةذةكةي دابذن و دوورخةنةوة، ئةويش بةصثن بة دايكي دةدات و دةصثت:"انا ما اهدم حزب بيدي بنيته"، واتة: من حيزبثك، كة بة دةستي خؤم دروستم كردووة، ناذووخثنم. بارزاني، كة ئيبراهيم ئةحمةد و تاقمةكةي، بة ذووخاندن و تثكداني پارتيي تاوانباريان دةكرد، بؤ خؤي دةصثت:"پارتيي من خؤم داممةزراندووة، چؤن ئةوةي، كة بة دةستي خؤم دروستم كردووة، دةذووخثنم؟ من كاتثك لة ئثران بووم، كاغةزي سپيم ئيمزا كرد و بؤ هةمزة عةبدوصلآ و ئيبراهيم ئةحمةدم ناردةوة، بؤ ئةوةي بة زماني منةوة هةر شتثك، كة بةرژةوةندي پارتيي تثدا بثت، بينووسن"[54]. بارزاني، ئةوةي بؤ كورد بة باش زانيبثت و لةو بذوايةدا بووبثت، كة خزمةت بة بزاضي كورد و ئازادي كوردستان دةكات، ئةگةر بذثك لادانيشي لة بذوا و ديتنةكاني خؤي، تثدا بووبثت، بؤ بةرژةوةند و وةپثشبردني پرسي ذزاگاري و ئازادي كوردستان و كورد، كردوويةتي. ئةودةمة، حيزب بة ئامراز و ذثگةي كاركردني سياسيي، زانراوة و لة هةموو جيهانيشدا، برةو بة تثزي سياسةتكردن لة ذثگةي حيزبةوة دراوة، هةر بؤية بارزانييش، چ لارييةكي لةو مةسةلةية نةبووة و مادام پثيوابووبثت، كة بة جؤرثك لة جؤرةكان، خزمةت بة كثشة و پرسي كوردستان دةكات. ئةو ذؤحي ناوچةگةرييةي، كة هةميشة لة ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني و پثذؤيانياندا زيندوو بووة، لاي بارزاني نةبووة. ململانثي بارزاني و جوثبوونةوة لثي، لة لايةن ئيبراهيم ئةحمةد و تاصةبانييةوة، تةنث بؤ سذينةوةي ناوي ئةو و دةسةلآت گرتنةدةست بوو، بةلآم ئةوان ئةوةيان لةبير چووبوو، كة بارزاني زمان و ويژداني يةك ميللةتي تةواو بوو و ئاوات و هةوصدانيي وي، لة كابرايةكي حيزبي مةزنتر بوو. ئةو بيري لة هةموو گةلةكةي دةكردةوة و نوثنةري هةموو پارچةكاني كوردستان و تةواوي خةصكي كوردستان بوو. نوثنةري هةموو لوذ و كرمانج و زازا و سؤران و هةورامي و شيعة و سوننة و عةلةوي و يارسان و ئثزدي و حةقة و حةمةسووري و ديان و جوو و ئاشووري و ئةرمةني و شاري و گوندي و كؤچةري و تةنانةت توركمان و عةرةبي كوردستانيش بوو. گةلةك جاران، خةصكاني بياني و ناكورد و زؤر دووريش لة كوردةوة، بة هؤي نثوي بارزانييةوة كورد و كوردستانيان ناسيوة و بارزاني، وةك ئالآيةك، ئارمثك، نيشانةيةكي نةتةوةيي كورد، كوردي بة خةصكاني ديكةي جيهان ناساندووة. مانگي ئةپريلي 1986، لةگةص كؤمةصة كوردثكي سوثددا، سةردانثكي سؤضيثتي ئةو سةردةمةمان كرد. لة گوندثكي كوردنشيني دةوروبةري يةريضان، لة خؤشةويستيي مةلا مستةفادا، شازدة كوذ نثوي "بارزاني"يان لث نرابوون. بثجگة لةوةش ئةو كوردانةي ئةوث هةر، كة دةيانخواردةوة و پثكةكةيان فذ دةكرد، يةكةم پثكة ضؤدكايان، وةك ذثز و بيرهثنانةوة، بؤ بارزاني هةصدةدا و بة سةرؤك بارزانيشيان، نثو دةبرد. بةهائةددين نووري، كة يةكثكة لة هةرةكةونةكؤمؤنيستةكاني كوردستان، لة بارةي  سةفةرثكييةوة بؤ باكووري كوردستان(دياربةكر) دةصثت:"شةو لة ماصي پيرةپياوثك نووستم، دوكانثكي شيريني فرؤشتني هةبوو. وثنةيةكي لة چوارچثوةگيراوي مةلا مستةفا بارزاني لة دوكانةكةيدا هةبوو. پياوةكة كة بينيمي تةماشاي وثنةكة دةكةم، گوتي: ئةو باوكي هةمووانة"[55]. ساصي 1986، بة شةمةندةفةر بؤ ئةصمانيا دةچووين(سوعادي خثزانم، نازي كچم و خؤم)، شةوث لة ژوورثكي بچووكدا، كة خةصكي ديكةشي تثدابوون، نووستين. بةيانيي، كة لةخةو هةستاين، ئثمة لة بةيني خؤماندا قسةمان دةكرد، كابرايةكي بذثك بة تةمةن، كة بةرانبةر من نووستبوو، ئةويش لةخةو هةستابوو، گوتي: ئثوة بة چ زمانثك دةپةيضن؟ گوتم: كوردي. گوتي: "پياوثكي زؤر گةورةتان هةبوو، ژةنةراص بارزاني، ئةوة چي بةسةر هات؟"، ئيدي منيش هةندثكم بؤ باس كرد. كابرا بؤ خؤي يؤگوسلاضيايي بوو و لة ئةصمانيا دةژيا. جارثكي لةگةص ناز و ذاز و پةري (كچةكانم) و سوعاد(خثزانم)دا، لة ئوپلاندس ضثسبوي(Upplands Väsby)، كة گةذةكثكي شاري ستؤكهؤصمة، چووبووينة جثگةيةك، كة منداصةكان دةيانويست سكي (پثلآوثكي تايبةت لةپث دةكرث و بةسةر سةهؤصدا دثن و دةچن) بكةن. كابرايةكي ذووسيش لةوث بوو، شةش حةفت كوذي هثنابوون،  مةشقي پث دةكردن. گوتي: ئثوة خةصكي كوثن؟ كة گوتمان كوردستان، دةسبةجث گوتي: "ئثوة سةرؤكثكتان هةبوو نثوي بارزاني بوو، زؤر پياوثكي ناسراو و بةناوبانگ بوو، ئةو كوردي بة هةموو دنيا ناساند". چةند دؤستثك لة كورداني عيراق، كة لة زانستگةي كةراچي(پاكستان) دةيانخوثند، چووبووونة سةرداني خةصكانثك، كة خؤ بة كورد دةزانن و بة بنةچة كوردن، لة ناوچةي بةلووچستاني پاكستان. ئةو دؤستانة دةيانگوت، هةر ماصثكي، كة چووبوونث و هةر دوكان و فرؤشگة و چايخانة و چثشتخانةيةكي كة ديتبوويان، وثنةيةكي بارزاني تثدا هةصواسرابوو.  ذةفيق پشدةري، هةرچةندة كؤمةصثك ساص پياوي بةعس بووة و دژايةتيي بزاضي كوردي كردووة، لةمةذ بارزانييةوة دةصثت:"لة ساصي 1969دا لة هةنگاريا بووم بة يةكثكيانم وت: كوردستان نةيزاني، كةركوك هةر نةيزاني وتم: بارزاني، ئينجا سةري بؤ راوةشاندم و پثكةني و تةوقةي لةگةص كردم. زؤرثك لة خةصك لة سةر ئازايةتي پةذينةوةي بارزاني و 500 كةس بة سةر روباري ئاراسدا بؤ روسيا مناصةكانيان ناو دةنا ئاراس. تةرمةكةي بارزاني كة بة هةر شارو شارؤچكةو ناوچةيةكدا تثدةپةذي لة كوردستاندا گةورة و بچووك و ژن و پياو و پةككةوتة هةر هةموويان دةهاتنة سةر جادةكان بؤ پثشوازي كردن لة تةرمي بارزاني هةزارةها كةس خؤي بة قوربان دةكرد، من خؤم ئةو رؤژة پارةم قةرز كرد بؤ بةشداري كردن لة سپاردةكردنةكةيدا لة بارزان"[56]. هةرچي ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني و پارتييةكةيانة، ئايديؤلؤژياكةيان، بؤ تاكة يةك ناوچة و يةك زاراوةية، نةك بؤ هةموو كورد. ساصي1986 لة ئةصمانيا، ميواني خزمثك بووم، فازيل كةريم ئةحمةديش ، كة بة هةموو قؤناغةكاني جةلاليدا، لة 66يةوة تا ئاش، تثپةذيبوو و گةيشتبووة پلةي دؤذاني سياسي، لةوث بوو. ئةو بةراوردي لة نثوان بارزاني و مةلا بةختياردا دةكرد و پثيوابوو، مةلا بةختيار زؤر گةلثرة و لة نثو خةصكدا خؤشةويستة و ئةو گرنگيدانةش بة بارزاني و باسكردني بةو مةزنيية، ذاست نيية. من دةمزاني، ئةو هةضاصة بؤ خؤي دةگري و شين بؤ "هةريسةكة" ، واتة: بؤ خؤي، دةكات و دةيةوث بصثت، كة خؤيشي شتة و گةلثرة و...لةگةصيدا تووشي مشتومذثكي زؤر و دوورودرثژ هاتم. من ئةو كاتة بةويشم گوت و ئثستاش پثمواية، كة مةلا بةختيار ئةگةر بثت و لة ناوچةي خانةقين و گةرميان دوور بخرثتةوة، ذةنگة تؤزثك لة سلثمانييش خةصك بيناسن، بةلآم ئةوة هيچ، كة لة بةشةكاني ديكةي كوردستان، كةس هةر ناويشي نةبيستووة و نايناسثت، لة ناوچةكاني ديكةي باشووري كوردستانيش كةس نايناسثت. مةلا بةختيار، ذةنگة تةنث لة نثو ذثكخراوةكةي خؤيدا بناسرثت. ئةو مامؤستاية(فازيل كةريم ئةحمةد)، مةلا بةختياري، لة ذيزي مةلا مستةفادا دادةنا، من پثمواية تةنث وشةي "مةلا"، هةرچةندة ئةوةي مةلا بةختيار ساختة و قوللابيية، لة هةردوو نثوةكةدا هاوبةش بووة، دةنا ئةو لثكچوواندنة هثندةي ذثزةيةكيش بة لاي ذاستيدا ناشكثتةوة و  كةسثكيش، وا بير بكاتةوة، ئةلفبثي سياسةت نازانثت، ئةگةر باري چل هثستريش كتثبي خوثندبثتةوة و هةر لةخؤذا، خؤ بة ذووناكبير و خؤ بة شتيش بزانثت. ئةو هةضاصة بةم دواييةش لةبنةوة گةذايةوة كن كةونةهاوبيراني و بةوةش لةگةص مةلا بةختياري، ئةودةم زيندانيي جةلاليدا، يةكيان گرتةوة. هةوصدان بؤ بة سيمبؤصكردن و نيشانةكردني مةلابةختيار و مةلابةختيارئاساكان و ئةو هةضاصة و كةساني وةك وان، هةموودةم دؤذان و سةودايةكي سياسيي هةصة و كارثكي نابةجث و ناذاست بووة و مةسةلةيةك نيية، بة بذيار و كؤبوونةوة و بةيان و بلآوكراوة، بذياري لة سةر بدرثت، بةصكة ئةوة شتثكة، بةندة بة ويژدان  و هةصسةنگاندن و عيشق و ديتني خةصكةوة. كاتثك مةلابةختيار لة كن جةلالييان زيندانيي بوو، جةلال تاصةباني، بة خؤفرؤش و بةكرثگيراو و خيانةتكاري نثو دةبرد. كاتثكيش، كة مةلا بةختيار و هاوذثياني، لة بيري جيابوونةوةدا بوون لة يةكيةتيي نيشتمانيي كوردستان و بة تةماي دامةزراندني ئالآي شؤذش(ئاش) بوون، مةلا بةختيار گوتبووي:"من دةچمة وثصةيةر و هةموو گةنجاني سلثماني وةدووم دةكةون". جةلال تاصةبانيش گوتبووي:"مةگةر گونم شوثنت بكةوث، تؤ هةر ئةو حوكييةي، كة من كردتم بة مةلابةختيار و ئثستاش دةتوانم بةيةك قسة بتكةمةوة بة حوكييةكةي جاران"[57].  ئيبراهيم ئةحمةد-تاصةباني و پثذةوانيان، هةميشة لة ذوانگةيةكي تةسكي ناوچةييةوة، بؤ مةسةلةي كورد چوون.  ئةوان جياوازيي زاراوة و پؤشاكيشيان، بؤ دژايةتيي بارزاني بةكار بردووة. زؤرجاران وشةي "جامانةسوور"،  يا "جةمةداني سوور"يان، كة بارزانييان لة سةري دةنثن و نيشانةي ئةوانة،  وةك نيشانةي دزثويي، بؤ خراپ باسكردني بارزاني بةكار بردووة. هةرچةندة هاوبيراني ئيبراهيم ئةحمةد جامةداني سووريان، وةك نيشانةي بارزانييةتي بةكار بردووة، بةلآم زؤر خةصكي ديكةي كورد و ناكورديش هةن، كة بارزانيي نين و جامةداني سووريش لةسةر دةنثن، هةر بؤ نموونة: بةدوو، ئوردوني، سعوودي و عةرةبگةلي كةنداو. لة كاتي كؤنفرانسي ماوةتي 4ي نيساني 1964دا، كة ئيدي جةلالييان، جيابوونةوةي خؤيان لة پارتيي و بارزاني ئاشكرا كرد، ئيبراهيم ئةحمةد، لة وةلآمي عةلي سنجاريدا دةصثت:"بارزانيمان لة ترسي ئةوة بؤ كؤنفرانسةكة بانگ نةكرد، نةوةكا بة هةزار يا دووهةزار جةمةداني سوورةوة بثتة سةرمان و ئيدي ئازاديي قسةكردنيشمان نةمثنثت"[58]. لة نووري شاوةيس، كة لة كؤنفرانسي ماوةتي لاداني جةلاليياندا لةگةص وان بوو، دةگثذنةوة، كة گوتوويةتي:" لةسةر پردةكةي قةشان ذةشاش دائةبةستم و شةذيان لةگةص ئةكةم، مةگةر جامانةسوور بة سةر لاشةكةمدا تثپةذن". ئةوان هةردةم لة ذوانگةي ناوچةگةري و زاراوةگةرييةوة، تةماشاي مةسةلةي كورديان كردووة. كة باسي جامةداني سووريان كردووة، يا گاصتةيان بة شاصوشةپك كردووة، لة ديتنثكي تةسكي شارچثتييةوة كردوويانة. زؤرجاران كار و ذةوتاري دوور لة ذةوشت و ئاكاري كوردةواريشيان، هةر بؤ سووكايةتيكردن بة بارزاني، ئةنجام داوة. هةژاري موكرياني باسي گفتوگؤيةكي نثوان خؤي و ئيبراهيم ئةحمةد دةكات و دةصثت:"گوتم برا حةيفة ئثوة دصي بارزاني بشكثنن. هثز و فةرماندةيي ئةو نابث بةكاري هيچ و پوچ لةدةست خؤتان بدةن.                                                                                           

  - وةك چي؟                                                                                                                  

 وةك ئةوة: ئثوة لة بنةوة پوص دةدةن بة((عةبدول واحيدي حاجي مةلؤ)) كة دةگةص خؤمان بة و لة بارزاني بتةكةوة. قوماربازي كؤية هةر ئةو شةوة پوصةكةي ئثوةي لث دةبةنةوة و ئاشكرا دةبثت. وةك ئةوة((كةكؤ))ي بارزاني كة مريدثكي گيان فيداي بارزانة بانگ دةكةن، پثنج سةد ديناري دةدةنث كة واز لة بارزاني بثنث. كةكؤ پوصةكة لةناو دةسذةكةدا لة پثش بارزاني دادةنث دةصث:>ئةزبةني ئةضث دانة من، نزانم چةندة، دبثژن تة بمةذا بة، بارزاني دةصث بؤ خؤتي هةصگرة..<لةوةش پيستر: شةللاتي سولةيماني چةكداري ئثوة دةصثن منداصثكي مثزةر سوري عةقراويمان بردؤتة حةمام، هةر چونكة وةك بارزانيان دةچث... برايم حاشاي لةوانة كرد..بةلآم گوتي: بارزاني بؤتة چقصي چاوي حيزب، كوثري كردوة. ئةگةر چقصةكةيش دةربخةين هةر كوثر دةبين"[59]. ئةوان وايان دةزاني، بةو قسة دزثو و نابةجثيانة، ئيدي بارزاني لة بةرچاوي خةصك دةكةوثت و خةصك لثي دةتةكنةوة. وةنةبث جةلالييان، دواي بوونيان بة كؤمةصة و يةكيةتيي نيشتمانيي، دةستبةرداري ئةو دةردة ناوچةيية بووبثتن، نةخثر ئةوان لةو بوارةدا گةلثك توندذؤتر بوون و تا دةهات خراپتر دةبوون. نةوشيروان مستةفا، كة خةصكاني سةر بة هثصي ئيبراهيم ئةحمةد-جةلال تاصةباني و يةكيةتيي نيشتمانيي كوردستان، بة بيرمةند و تيؤريزاني خؤياني دادةنثن، هةر بؤ سووكايةتيكردن بة بارزاني، لة ژثر سةردثذي"مةلايي و جةلالي لة تةرازودا"، 81 ذووپةلي كتثبثكي خؤي، بة نثوي "پةنجةكان يةكتري ئةشكثنن"، تةرخان كردووة، بؤ سذينةوةي خةباتي بارزاني و قسةي ناشيرين و دزيواندني نثوي بارزاني[60]. نةوشيروان مستةفايش، وةك ئيبراهيم ئةحمةدي مامؤستاي و خةصكاني ديكةي ئةو فثرگةية، لة چةند شوثنثكدا، پثيخؤشة وشةي جاماني سوور، هةر بؤ گاصتة و سووكايةتي بةكار ببات. لة بارةي خذبوونةوةي كؤمةصثك پثشمةرگةي حيزبةكةي خؤيانةوة، لة مانگي نيساني 1977دا، لة هةصگورد و ناوچةي برادؤست، نةوشيروان مستةفا، هةر تةنث بؤ بةكاربردني وشةي جامانةسوور، دةصثت:"لةگةل ئةوان دا بو شارةزايي و هاودةنگي پيشمةرگةيةكي جامانةسوريان لة گةص بو بةناوي رةشيد گةردي.."[61]. لة جثگةيةكي ديكةي هةر ئةو كتثبةيدا، نةوشيروان مستةفا، باسي گةذانةوةي چةند كادرثكي يةكيةتيي نيشتمانيي دةكات، كة لة سوورياوة و بة نثو باكووري كوردستاندا، بةرةو باشووري كوردستان، گةذاونةتةوة و لة ذثگة تووشي چةند پثشمةرگةيةكي سةر بة پارتيي ديموكراتيي كوردستان(قيادةي موةققةتة)، دةبن و لةنثوان هةردوو لادا، هةندثك دةماقاصة و شةذةقسة ذوودةدات. نةوشيروان مستةفا، لة زماني يةكثك لة پثشمةرگةكاني پارتييةوة، دةصثت:"بة كويرايي جةلال و ئيوة هةتا مةلا مستةفا مابي سةرؤكمانة. دواي ئةو ئيدريس، دواي ئةو مةسعود، دواي ئةو نيهاد...ئةگةر هيچ كةس لة مالي مةلا مستةفا نةما، كةريك لة مالي بارزاني ئةهينين، جامانةيةكي سوري لة سةر ئةكةين و ئةيكةين بة سةروكي خؤمان"[62]. من بؤ خؤم باوةذ ناكةم و پثشمواية هيچ خوثنةرثكي بة وثژدان و ذاستگؤ، كة بذثك بارزاني و خانةوادةي بارزاني و خةصكاني سةر بة هثصي بارزاني و بارزانييان بناسثت و شارةزاييةكي لةمةذ چؤنيةتيي ذةوشت و ذةوتار و گوتار و هةصسوكةوتي ئةوانةوة هةبثت، باوةذ بةو قسةيةي نةوشيروان مستةفا، ناكات و بة درؤ و هةصبةستراو و بوختاني دةزانثت و دةزانثت، هةرگيز پثشمةرگةيةكي ذثبازي بارزاني، كة وةك ئاسايي تا  ذادةي پةرستن لةگةص بارزانيداية ، هةرگيز بةو جؤرة، قسة ناكات و وشةي وةها سووك، بؤ نثوهثناني نثوي بارزاني و ماصي بارزاني، بةكار نابات، چونكة ئةو بة پيرؤزيان دةزانثت. هثشتا خؤيان (جةلالييان) بة "هةر سوورةت            

(صوره ت)"[63] كةچي خةصكانثكيش، كة هةر دةروثشي ئةوانن و لة بازنةي ئةواندا دةسووذثنةوة، لةوان زثدةذؤتر و توندترن و دةبث مرؤض بصث سةد ذةحمةت لة كفن دز. لة كؤذثكي نةوشيروان مستةفادا، لة لةندةن، سامي شؤذش، لة تةنيشت نةوشيروان مستةفاوة، دانيشتووة  و ئةو سةرپةرشتيي كؤذةكةي دةكات. لة ذؤژي 16-9-1996 دا،  واتة: دواي گرتنةوةي هةولثر، لة لايةن پارتييةوة، دواي ئةوةي نةوشيروان، بذثك قسة دةكات، ئةوجا ذثگةي خةصكي ديكة دةدرثت، كة قسان بكةن. يةكثك لةوانةي، كة دةچثتة سةر شانؤ، موحةممةد ذةسووص هاوار، دةبثت، كة بةو هةموو تةمةنةي خؤيةوة، شيعرثك دةخوثنثتةوة، سيخناخة بة قين و لة بؤني ناوچةگةريةتي، شارگةريةتي، زاراواگةريةتي و ذق و كينة زياتر، شتثكي ديكةي تثدا هةصناكذثنرثت. هاوار دةصثت:                                        لاشةي خنكاوي فيدراصي ساوا       بة جامانةي سوور لة ئاو خنكاوا                                                       (دانيشتووان و گوثگران، دةستدةكةن بة چةپصةذثزان، شيعرةكة بة هاوار دةبذدرثت و پاشان بةردةوام دةبثت):     باش بيپثچنةوة ئةو ئالآ زةردة          كة بؤ ذاووذووت كرابوة پةردة                                                  ئةوةية بيركردنةوةي سةليم و هؤشي وردبين و "كوردايةتي"، بة پثي ديدي گةذةكچثتي و شارچثتي و جةلاليةتي. واپثدةچثت موحةممةد ذةسووص هاوار، پثشتريش، ئيبراهيم ئةحمةد و نووري شاوةيس، و خةصكاني ديكةش، كة بة جامةداني سوور، تثكدةچن و سةر و دصيان دةگيرثت ، بذثك لة سروشتي "گا" زؤرانبازة ئيسپانييةكانيان تثدا بثت، كة بة ذةنگي سووري پةذؤ و چارؤكة سؤرةكان، كة پثشانيان دةدرثن، كةللةيي و هار دةبن و تثكدةچن. ذةشيد عالي ئةلگةيلاني(رشيدعالي الگيلاني)، كة لة عيراقي پاشايةتيدا، سةردةمثك دةسةلآتدار بووة ، ئةويش زؤري ذق لة جامةداني سوور دةبووةوة، و سةرچاوةي هثزي بارزانيية شؤذشگثذةكاني، لة جامانةسوورةكانياندا دةبيني، بؤية بؤ خؤبةدةستةوةدانيان، بة حوكوومةت و چةكدانانيان، كاتي ذابوونيان دژي حوكوومةت، فذثداني جامةدانيي سوور و هةصگرتني جامةدانيي شين دةكاتة مةرج[64]. ذق و قيني خةصكاني سةر بة هثصث ئيبراهيم ئةحمةد-جةلال تاصةباني (جةلالييان)، لة بارزاني و ئةوةش، كة پثوةندي بةو ناوةوة هةية، هةردةم گةيشتووةتة، ذادةي ئةوةي، كة سووكايةتيي، بة هةموو شتثكي ئةوان بكةن. سووكايةتي و نزمتةماشاكردنثك، تةنانةت بايةخ و بةهاي باصندة و ئاژةصيشيان نةدةنث و لةوانة نةويتر سةيريان بكةن. ئةگةر ئةو كةسانة خةصكانثكي ئاسايي بووايةن، هةرنةيسة، لث ئةوانةي، كة جةلالييان، وةك مةل و ئاژةصيش حيسابيان بؤ نةدةكردن، هةموو پثشمةرگةي دةستةبژار و خاوةن ئةزموون بوون و لةوانة بوون، كة قاصبووي جةنگ و پثشمةرگايةتي بوون. لة مانگي سثپتةمبةري 1983دا و دواي هثرشةكاني پشتاشان و قذناقا، هثشتا يةكيةتيي نيشتمانيي كوردستان و ذثبةري شةذي براكوژي، نةوشيروان مستةفا، هةر بةردةوامن لة پةلامارداني، تةواوي حيزبة كوردستانييةكاني ديكة. موحةممةدي حاجي مةحموود، كة بؤ خؤي لة حيزبي سؤسياليست بووة و يةكيةتيي پةلاماري ئةوانيشي داوة، لة بارةي نامرؤضايةتي و دصذةقي و دذندةيي خةصكاني سةر بة يةكيةتيي نيشتمانييةوة، دةصثت:"ئةوةي لةو ئثوارةية لاي كؤنةلاجان سةرنجي راكثشاوم راديوي يةكثتي ناوي (47) كةسي بارزاني خوثندةوة زؤر بة سوك ناوي دةبردن، (47) مرؤضي كورد كوژرابو بة شانازيةوة و بة مؤسيقاوة دةيخوثندةوة بة مژدة بؤ جةماوةري كوردستان هةر دوو دةقيقة دواي ئةوة ئاگاداري بؤ خةصكي بناري قةنديل و دؤصي باصةكايةتي، هةركةس كةوثك بكوژثت تاپرةكةي موسادةرة و (50) دينار جةزاو دوو حةفتة سجن دةكرثت چونكة كوردستان بة كةوةوة جوانة و بة تةيرو حةيوانةوة جوانة، وةرة (47) مرؤضي كوردي چةند ساص پثشمةرگةي حةسؤ و عبدالرحيم جةسيم لة كؤماري مهاباد و لة روسياش بون ئةوانةيان كوشت بة سوكي دةيانخوثندةوة بةلآم بانگةواز دةكات هةركةسثك كةوثك بكوژث ئةو موعامةلةي لةگةص دةكرثت مرؤض بكوژة و كةو رابگرة لة مرؤض باشترة"[65]. نةوشيروان مستةفا، كة پاش تاصةباني، كةسي دووةمة لة يةكيةتيي نيشتمانيي كوردستاندا، هةموودةم جةختي لة سةر پاوانخوازي و جوثكردنةوةي سؤران و كرمانج كردووة. سالآني 1976-1981 و دواتر دةيان جار جةختي لة سةر ئةوة كردووة، كة پارتيي نابث بثتة ناوچةكاني ئةوان و دةبث بچثتة ناوچةي بادينان و لةوث شةذي حوكوومةتي عيراق بكات[66]، وةك ئةوةي، كة پارتيي تايبةت بثت، بة بادينان و تةنث لةوث هةبثت. نةوشيروان مستةفا، لةم سالآنةي دواييةدا، كة لةگةص پارتيي لة شةذدا بوون، جارثك گوتبووي، بة دةوري سلثمانيدا شوورةيةك دةكةين، خةصك ناوي ئيمارةتي سؤران، جةلالي، بابان يا هةرچي لث ئةنثن با بنثن. هةر لة نةوشيروان دةگثذنةوة، كة بؤ سةلماندني جياوازي و دووريي باديني يا كرمانجي لة سؤراني و پثشاندانيان، وةك دوو ميللةتي جياواز، مةسةلةي جياوازيي نثر و مثي لة ذووي ذثزمانةوة، هثناوةتة گؤذث، كة لة كرمانجيدا هةية و لة سؤرانيدا نيية. ئيبراهيم ئةحمةد و تاقمةكةي، هةرچةندة زؤر باش لة سةنگ و پاية و كاريگةريي بارزاني، لة بزاضي كورد و شؤذشةكةيدا،گةيشتبوون، هةموودةم پثيانوابووة، ئةوان بارزانييان دروست كردووة و مةلا مستةفايان كردووة بة مةلا مستةفا و گةورةيان كردووة و كردوويانة بة سةركردة و ئيدي دةبث ئةو ذؤصة لة بارزاني بسثننةوة و نؤرةي خؤيانة، كة ببن بة سةركردة.  ئيبراهيم ئةحمةد لاي وابوو، كة دةبث مستةفا بارزاني، هةرچةندة، سةرؤكي پارتيية و هةرچةندة بة هثزي تايبةتي بارزانييةكاني پثذؤي خؤي، زؤربةي كارةكاني خؤي ئةنجام داوة"وةك ئةندامثكي گوث لة مست دةستةنةزةري راوةستث و بة مو چي ية؟ لة فةرماني جةنابي ئةو كة رازدارة لاري نةكات. كة ئةمةش هةر رثكنة دةهات. پياوي ترسةنؤك و شكاو تةواو حوكمي بةسةر ئازاي سةركةوتودا هةبث. برايم كة بة ئاوات بو بارزاني لةسةر رث لابا، نةدةوثراش ئاواتةكةي ئاشكرا كا؟ لةبنةوةو بة دزي و فزيةتي دژي بارزاني دةيورتاند و دةيةويست بةدناوي بكا"[67].هاوذثيةكم گثذايةوة، كة لة خاليدي حيسامي(هثدي)، بيستووة گوتوويةتي:"ساصي 1964 كة دةستةي ئيبراهيم ئةحمةد-تاصةباني هةصدثن و ذوودةكةنة ئثران. ئيبراهيم ئةحمةد لة گوندثكي ذؤژهةلآتي كوردستان، لة ماصثك دةبثت و قسة بؤ خةصكي ماصةكة دةكات و دةصثت: كابرايةك هةبوو پشيلةيةكي هةبوو. ذؤژث كة كابرا نان دةخوات و پشيلةكة بةرانبةري دةبثت و دةصث: مياو. كابرا پلةگؤشتثكي دةداتث. پاشان پشيلة ديسان دةصث: مياو. ئةوجا كابرا لةتث ناني دةداتث. بةو جؤرة پشيلة هةر دةصث  مياو و كابراش شتثكي دةداتث، تا هيچ لة سةر خوانةكة نامثنثت. ئةوجا كابرا ذوو دةكاتة پشيلة و دةصث: دة ئةوجا من مياو.  ئثمةش تا ئثستا مةلا مستةفا هةرچي ويستووة، هةر گوتوومانة باشة، بةلآم ئثستا ئيتر نؤرةي ئثمةية و پثي دةصثين: مياو!". ئيبراهيم ئةحمةد لةو كؤنفرانسةي ماوةتي نيساني 1964دا ،كة دووبةرةكييان ساز كرد،دةصثت:"من مةلا مستةفام بة بةيانثك كردؤتة مةلا مستةفا و بة بةيانثكيش دةيكةمةوة بة هيچ"[68]. ئةوان وايان دةزاني ئيدي بةو بةيانةي ئيبراهيم ئةحمةد، بارزاني خؤي بة تةنث دةمثنثتةوة و تةواوي كورد وةدووي ئةوان دةكةوثت و ئةوةيان لة ياد نةمابوو، كة هةر بؤ خؤيان و تةنث بؤ ئةوةي جثي خؤيان بكةنةوة و خةصكي كورد وةدووي پارتيي بخةن و ذثكخستن بكةن"برايم ئةحمةد و جةلال تاصةباني و هةموو مةكتةبي سياسي لة ساصي 1946ةوة تا 1964 هةميشة ناوي بارزانييان بة ((قارةمان و سةرؤكي كوردان و ژةنراص و زةعيمي ميللةتي كورد و رزگاركةري كوردستان)) دةبرد. لةو كؤنفرانسةدا<مةبةست كؤنفرانسي ماوةتي 1964ة، كة ئيدي تاقمي ئيبراهيم ئةحمةد خؤيان لة پارتيي و بارزاني جوث كردةوة-شاكةلي>بذياريان دا لة هةموو دةستةلآتثك ذووتي بكةنةوة .. ئةوان 18ساص بوو پروپاگةندةيان بؤ بارزاني دةكرد، 18ساصي رةبةق بوو بة ناوي بارزانييةوة رثكخستنيان دةكرد، 18 ساص بوو هةرچي سيفةتي باش بوو دةيانداية پاص مةلا مستةفا بةلآم لةو كؤنفرانسةدا ويستيان بة دوو سةعات هةموو ئةو شانازييانةي كة هةيبوو لثي رووت بكرثتةوة و دةسةلآتي لث بسثننةوة"[69]. سةركردةيةتيي پارتيي، ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني و هاوبيرانيان، پثيوابوو كة"ئةو خاوةني يةكةم و دوا مافة لة نةخشةكثشاني سياسةتي شؤذش و ئاخافتن بة نثوي شؤذش و گةلي كوردةوة و سةرؤكي پارتيي(بارزاني)تةنث نوثنةرايةتيي يةك كةس لة كةساني ئةو سةركردةيةتيية دةكات و هةموودةميش داواي دةكرد، كة سةركردةيةتيية سوپاييةكان بخرثنة ژثر دةسةلآتييةوة و خؤي سةرپةرشتيي كاري جةنگي بكات. سةركردةيةتيي پارتيي ئةوةي لةبير چووبوو، كة ئةو هؤيانةي پثش پازدة سالآن و كاتي دامةزراندني پارتيي پاصيي بة خؤيةوة نا، كة بارزاني بة سةرؤك هةصبژثرثت، هثشتا هةر ماوة و هةر ئةويشة، كة دةتوانثت هةموو جؤرة نثزيكبوونةوةيةك لةگةص جيهاني دةرةوةدا و بة تايبةت لةگةص جيهاني خؤراوادا، وةدي بهثنثت، هةر ئةوةش بوو، كة خةباتي چةكداريي كورد دواتر پشتي پث بةست"[70]. ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني، دةيانةويست، تةواوي ئةو مةزني و گةلثري و توانست و شارةزاييةي بارزاني، بچووك و بةرتةسك بكةنةوة و  لة دةنگي گةل و نةتةوة و خاك و ولآتةوة، بيكةنة يةك ئةندامي حيزبيي، گوثذايةص و بث ويست و بث هةصوثست و بث بيركردنةوة و واي لث بكةن ئةوان خؤيان، لةبري بارزاني، بيربكةنةوة و بؤ وةديهثناني ئةو مةبةستةش، هةموو شثوازثكي دژايةتييان، لةهةمبةر بارزاني بةكار بردووة. جةلال تاصةباني دةصثت:"بارزاني نةخوثندةوارثكة، روحي عةشيرةتي هةية، لة حيزبايةتي نازانث، گوث بة فةرمان و ديسپلين نادا. ئثمة دةمانةوث دةستةلآت بة حيزب بث، ئةو هةر فةرمان ئيجرا بكا، وةك فةرماندةيةكي لةشكري دةوصةتان. ئاوابث بؤمان تةحةممول ناكرث"[71]. سةراني پارتيي دةيانةويست، شثر بخةنة كؤزةي بةرخةوة و هةصؤ لة كولانةي مامردا دانثن. بارزاني، هةرچةندة سةرؤكي پارتييش بوو، وةلث بةتةواوي بذواي بة حيزب و ژياني حيزبايةتيي نةبوو، و ئةو خؤي بة نوثنةري تةواوي گةلي كورد دةزاني، و گةليشي بة بةرينتر لةوة دةزاني،كة لة نثو چوارچثوة و پانايي سنووري حيزبثكدا، جثي ببثتةوة و ملكةچي فةرمان و پثذةوي حيزب بثت[72].  گةلي كورديش، بةرانبةر بةوة هةرگيز وةك سةرؤك حيزبثك، لة بارزانييان نةنؤذيوة، بةصكة بارزانييان پث لة حيزب گةلثك گةورةتر بووة. سةيركردني بارزاني وةك سةرؤك حيزب، بچووككردنةوةي بارزانيية و دابذيني بارزانيية لة نةتةوة و خاكثكي مةزن. بثگومان بارزانييش، باش لةوة گةيشتبوو، كة حيزب دةكاتة قوماتكردن و شةتةكدان و داگيركردن و لةمةنگةنةداني بير و ئازادي مرؤض. ئةوان دةيانةويست بارزانييةكي ياخي، كةوي و دةستةمؤ، بكةن. پاش نيوةذؤيةكي بةهاري 1975 لة يةكثك لة شةقامةكاني باژثذي كةركووكدا، تووشم بوو بة تووشي، كةونة دؤستثكمةوة، كة لة سالآني 1971 و 1972دا، سووكة پثوةند و دؤستايةتييةكي، لةتةك ذثكخراوةكاني حيزبي كؤمؤنيست عيراق-سةركردةيةتيي نثوةندي(القيادةالمركزية)دا هةبوو. هةردووكمان دةستمان گيرابوو و پثمان نةكرا زياتر قسان بكةين، لث كاتثكمان بؤ ئثوارة دانا و يةكديمان ديتةوة و بذثك بة درثژاتر، كةوتينة قسة و باس و گثذانةوي يادگارة كؤنةكاني سةردةمي بةغدا و ئةوانة. پرسياري ئةوةم لثكرد، كة چ پثوةندثكي بةو ذثكخراوة و هاوذثيانةي جارانةوة ماوة. لة وةرامدا گوتي:"نا بة خوا، دةزاني بؤ! بةذاستي زؤرم پث سةختة و زؤريش بة بثعةقصي و كةمهؤشيي دةزانم، دةسةلآت و بةعس و ئاساييش و موخابةراتي عيراق، بة بلآضؤك و نووسينثكي لاوازي حيزبثكةوة، كة ئةگةر بؤ خؤم دانيشم، لة شةوثكدا سةد بلآضؤكي لةوة چاكتر و ذثكوپثكتر و بةهثزتر دةنووسم، بمگرن و زيندانييم بكةن و دواييش هةصمواسن و بمكوژن". ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةبانييان، كة پثيانوابوو، بارزاني لة حيزب و حيزبايةتي تثناگات و نازانثت و پثبةندي، هيچ پثذؤ و پرؤگرامثكي حيزبي نابثت و ئةوان، كة حيزبييان بة سةرچاوةي كاري سياسيي و سةركردةيةتيي بزاضي كورد دادةنا، ديارة تةنث وةك ساختةكاري و بؤ دژايةتي بارزاني، هةرگيز لةو بؤچوونةياندا ذاست نةبوون و مةبةستيان نةئةنگاوتبوو. سالآنثكي دووروودرثژي كاري سياسي هةردوو هثصي، بارزانيزم و جةلاليزم، ئةو بانگاشةيةي جةلاليياني پووچةص كردةوة و ئةو تيؤرييةي، كة پثيواية شؤذش و هيچ بزاضثكي سياسيي، بث حيزب هةصةية و ئةنجام نادرثت و سةركةوتوو نابثت، خستة درؤوة و چ بةها و ذاستييةكي بؤ نةهثشتةوة. سةركةوتن و پثشكةوتن و جثگيرييةكي لة نثو خةصكدا، كة هثصي بارزاني و بارزانييايةتي، وةدةستي هثناوة و پثي گةيشتووة، هثصي جةلالي هةرگيز، نةيگةيشوويةتث و پثي نةكراوة، كةواتة بوون و نةبووني حيزب و پثبةندبوون، بة چةند دثذثكي لاوازي پثذؤ و پرؤگرامي حيزبثكةوة، هيچ مةرج نيين، بؤ خةباتي ذزگاريخوازي و بزاضي شؤذشگثذيي. مرؤض بؤ خؤي، وةك خودان هؤش و هزر و توانستثك، لة بيركردنةوة و شيكردنةوة، هةر كة خراية، يا كةوتة نثو شانةيةكي حيزب و بة كؤمةصثك كؤت و بةندي، بذيار و قانوون و دةبث و نابثوة، گرث درا، ئيدي ئازادي بيروبؤچوون و ئازادي بيركردنةوة و تايبةتمةنديي تاكايةتيي خؤي، لة دةست دةدات و مثشك و هؤشي خؤي دةداتة دةست كةسانثكةوة، كة لة سةرووي ئةوةوةن و لةبري ئةو بير دةكةنةوة. بارزاني، بارزانييايةتي و پثذؤياني ئةو هثصة و گشت مرؤضثكي ئازادبير و خودان هؤشي ديكةي ئةم جيهانةش، بةوة گرةويان بردووةتةوة و دةبةنةوة، كة نةكةوتوون و ناكةونة ژثر كاريگةريي، حيزب و حيزبايةتي و تةسكبيري و سنوورداركردني هزر و جيهانبيني. بارزاني لةپذثك نةبووبوو بة كوذثك و كةسايةتيي مرؤضيش بة درثژايي ژيان و كردةوةكاني، دروست دةبثت. گيضارا دةصثت:"مرؤض شؤذشگثذ نيية، لة ذثگةي جثبةجثكردني شؤذشةوة فثر دةبث ببثتة شؤذشگثذ". بارزاني وةك ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني و ئةفةندييةكاني ديكةيان، بة كتثب و حيزب نةبووبوو بة شؤذشگثذ، ئةو خؤي ئةنجامدةر و سازكاري شؤذش بوو و تةواوي ژياني ذةوتثكي شؤذشگثذانة بوو. بارزاني لة نثو خةصكدا بوو، گةلثر بوو و دةيگوت:"من لةشي شؤذش نيم، گةل لةش و خوثني شؤذشة، چونكة خوثني ئةوة بة سةر لاپاصي چياكاندا دةذژثت"[73] و خؤي بة سةروةر و گةورةي خةصك نةدةزاني، بةلآم تاقمي ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني خؤيان بة خوثندةوار و زل دةزاني و لة خةصكةوة دوور بوون. ئيبراهيم ئةحمةد و جةلال تاصةباني و هاوبيرانيشيان، باش لةوة گةيشتبوون، كة سةرؤكة خثصةكيية دوژمنةكةيان، خاوةن بةهرة و لثوةشاوةييةكي سةركردةيةتيية، كة ئةمان بؤ خؤيان نييانة[74] . جياوازييةكي زؤر گرنگ لة نثوان ئيبراهيم ئةحمةد و هاوبيراني و بارزانيدا، كة ئيبراهيم ئةحمةد و پثذةواني، هيچ كاتثك، هةستيان پث نةكردووة، يا نةيانويستووة بيزانن ئةوةية، كة لة نثوان مرؤضثكي جةربةزة و ياخي و بوثر و كارا و سةرةذؤ، لةگةص كارگثذي حيزبثك، يا كارمةند و سةربازثكدا هةية، كارگثذي حيزب و كارمةند و سةربازةكة، كةسايةتييةكي تاكيي خؤيان نيية، ئةوان مرؤضگةلثكن سةر بة دةسگايةك، كة بةرگؤذانة و بةشثكن لةو دةسگاية، هةرچي جةربةزة و ياخي و كارا و سةرةذؤكةيشة، مرؤضثكة، ناياب و دةگمةن و سةير و كةموثنة و بة ئارةزوو و خواستةوة كار دةكات. بارزانييش، وةك گيضارا و زؤر شؤذشگثذي ديكة، خؤي لة دةستةي جةربةزة و ياخي و كارا و سةرةذؤكاندا دةبينييةوة و يةكثك بوو لةوان و خةصكيش، هةر بةو چاوةوة، تثيان دةنؤذي. بارزانييش، گيضارائاسا جياوازيي لة نثوان سةرباز و سةرةذؤدا نةهثشت و لة شؤذشدا هةردووكياني يةك خست و كار و كرداري تاك و هةوص و كؤششي ئاكاريي وي، هةوص و كؤشش بوو، بؤ ئامانجي گةلةكةي. بارزاني سنووري نثوان سةركردةي سياسي و پثشمةرگةي هةصگرتبوو، لاي وي سياسي پثشمةرگة بوو و  پثشمةرگةيش سياسيي بوو، جياوازي لة نثوانياندا نةبوو و هةردووكيان يةك شت بوون و تاكيش لة كار و مةبةستي شؤذشگثذيدا، بثهاوتا و بثوثنة بوو. ذثنث مؤريس، دةصث:"مةلا مستةفاي بارزاني سةركردةي لةشكري و سياسي، ئةو پياوةي كةس قسةيةكي لةمةذ ذثبةرثتييةوة نيية و بث ئةويش ناكرثت. لة كاتي پيويستدا، لةبري سياسةت و ديپلؤماسي، چةك بةكار دثنثت"[75]. بثجگة لةوانةش ئاكار و ذةوشتبةرزيي پثشمةرگة و سةركردةي سياسي و كارگثذي حيزبي و هةموو بةرپرس و تاكثك، بة لاي بارزانييةوة، مةسةلةيةكي زؤر گرنگ بوو، كة تاقمي ئيبراهيم ئةحمةد-تاصةباني، هةرگيز ئةو گرنگييةيان پث نةداوة. جةلالييان زؤرجاران، ئيدي لةگةص هةر دةسةلآتثكي ئةو ولآتانةي دةوروبةري كوردستاندا پثوةنديان بووبثت، كة هةميشةيش هةيانبووة، ذؤصي هةواصدةر و هةواصگةيثنةر و ذاپؤرتنووسيان بينيوة و هةر زانيارييةكيان، لةمةذ خةصكاني ديكةي كوردي نا جةلالي، زانيوة، ذثكوذةوان بةو ولآتانةيان گةياندووة، تةنانةت ئةگةر بووبثتة هؤي لةبةينبردن و ملپةذاندني ئةو خةصكانةيش. وةها كارثك، تةواو پثچةوانةي هةصوثست و ذةوتاري بارزاني بووة، كة ئةگةر دژايةتي خةصكيشي كردبثت، جوامثرانة و بة ئاشكرا كردوويةتي و پةناي نةبردووةتة بةر، كاري ژثربةژثري و ذاپؤرتنووسين، كة تةنث لة سيخوذ و بةكرثگيراو و جاسووسان دةوشثتةوة و تةنث ئةو جؤرة خةصكانة دةيكةن و ئةنجامي دةدةن. لة نامةيةكيدا بؤ ليوا حةسةن ئةننةقيب(اللواﺀ حسن النقيب)، كة ئةفسةرثكي عةرةبي عيراقي و سةر بة ذثژيمي سووريا بوو، جةلال تاصةباني، دووزماني لة سةر پاسؤك و خودالثخؤشبوو، ئازاد مستةفاي سكرتثري دةكات، بة شثوةيةكي وا، كة بيدا بة گرتني ذثژيمي بةعسي سووريا و لةنثوببرثت . تاصةباني لةو نامةيةيدا، كة مثژووي 17/5/1983و ژمارة 975/8ي لةسةرة، گةلثك لة عةرةبثكي بةعسي تثپةذاندووة و بة جؤرثك باس لة حافز ئةلئةسةد و سووريا دةكات، مةگةر هةر كةسثكي سةر بة دةسگا سيخوذييةكاني ئةو ولآتانة بؤ خؤيان، لة سةرؤك و حيزبة ديكتاتؤرييةكانيان بكةن. تاصةباني دةنووسثت:"جةماعةتي پاسؤك، كة لة بنچينةدا بةشثكي جياوةبوون لة كاژيكة رةگةزپةرستةكاني دژ بة نةتةوةي عارةب، لة نامة تايبةتييةكانياندا جنثوي ناشيرين بة سةرؤك(حافظ الاسد) دةدةن، كة ئةمذؤ لة ترؤپكي هثزي بةرهةصست و خؤراگرتني عارةبيداية و سةركردايةتيي شةذي نةتةوةي عارةبي سةربةرز دةكات دژي ئيمپرياليزم و زايؤنيزم، و پثي دةصثن(حافظ الواوي)<واتة: حافزي چةقةص-شاكةلي> و گواية مةترسييةكي گةورةترة لة سةددام بؤ سةر نةتةوةي كورد. ئةم هةموو جنثوانة لة نامةكاني ئازاددا هةن، كةچي ئثوة لة نامةكةتاندا لة 22/10/982 بة (براي بةنرخ و تثكؤشةري راست ئازادي بةذثز) ناوي دةبةن و لة نامةكةي 28/9/1982دا بة(براي خؤشةويست مامؤستا ئازادي بةذثز) ناوي دةبةن. ئةو نامانة لة لاي منن و ئامادةم وثنةي فؤتؤگرافيي نامةكاني ئازادت بؤ بنثرم كة تثيدا جنثو بة سةرؤك هةضاص ئةسةد و هثزي پثشكةوتنخوازي عارةب و سوپاي سوورياي قارةمان دةدات"[76]. جةلال تاصةباني، هةر بة پاسؤكةوة نةوةستاوة و گذي قين و ذقي دانةمركاوةتةوة و خامؤش نةبووةتةوة، بةصكة ويستوويةتي خةصكي ديكةيش، لةكن بةعسي سووريا، دزثو بكات و خةصكي ديكةيش بة فةتارات و گرتن و تثداچووندا بدات. تاصةباني، لة بذگةيةكي ديكةي هةمان نامةيدا بؤ حةسةن ئةننةقيب، كة ذثك وةك سيخوذثك قسان دةكات و دثتة گؤ، و هةر دةصثي نوثنةري عةرةب و پارثزةري سوورياية، دةنووسثت:"دةستةي ذةسووص مامةند و دةستةي پاسؤك، لةگةص كوذاني بارزاني و حيزبي كؤمؤنيستدا، خةريكي نةخشةدانانن بؤ دوورخستنةوةي عيراق لة هثزة پثشكةوتنخوازةكاني كوردي و عةرةبي و كةسايةتيية نيشتمانيية عيراقييةكان و نثوي هةمووان دةبةن و لةنثو ئةوانةشدا ئثوة، بة (بةكرثگيراواني سووريا) و هةوص دةدةن يا خةون دةبينن بةوةي، كة جاذي حوكوومةتثكي ديموكراتيي شؤذشگثذ لة كوردستان، بة سةركردةيةتيي جود، بدةن، لة كاتثكدا ئةگةر ئثران خوارووي عيراقي داگير كرد. جود، ئةو بةرة لادةرة دوژمنةي يةكيةتيي ذيزةكاني عيراقييةكانة. دةمةوثت لةوةش ئاگادارتان بكةمةوة، كة نامة نثردراوةكاني ئثوة بؤ ذةسووص و ئازاد، لةكن منيشن"[77].  بارزاني، نةك هةر لة ژيانيدا، بةصكة بة ئاوارةيي و بة هةرةس و تةنانةت بة مردووييش، هؤي يةكخستن و جثگةي ذثز و مايةي شانازي و خؤشةويستيي خةصكي كورد بووة. بارزاني بة مردووييش هةر گةورة بوو و هةر ذثزدار بوو. هةر بؤية ئةوانةي بة زيندوويةتي خؤشيان دةويست و بة سةرؤك و باوكثكي نةتةوةييان دةزاني، بة مردوويةتييش، هةر بة ذثبةر و پثشةوا و ذثنيشاندةري خؤيانيان زانيوة و بؤ ذوونكردنةوةي ذثگةي شؤذش و ئازادي كوردستانيش، بارزاني هةميشة، سرووشبةخش و سةرچاوةي هزر بووة. پاش هةرةسي 1975 و گةذانةوةي خةصكي كورد، بؤ نثو باژثذ و گوندةكاني خؤيان، ذؤژثك بة فةرماني حوكوومةتي بةعس، تةواوي وةرزثراني ناوچةكاني سةنگاو و ئةغجةلةر و چةمچةماص، لة شارؤچكةي چةمچةماص، كؤ دةكرثنةوة. بورهان عةبدوذذةحمان ئةلتكريتي(برهان عبدالرحمن التكريتي)، كة يةكثك بوو لة سةراني بةعس و بةرپرسيي حيزبي بةعس بوو لة كةركووك، دثت و بة عةرةبي قسةيان بؤ دةكات. بورهان شواني، قايمقامي چةمچةماص، كة كوردة، گوتةكاني ئةلتكريتي، بؤ ئةو خةصكة دةكاتة كوردي. ئةو عالةمةش تازة گةذاونةتةوة و هةموو تا ذادةيةك وةذس و كاس و هثذي، بارة قورسةكةي هةرةسن. هةموو سةريان نةوي كردووة و چاويان بذيوةتة زةوي و زؤريشيان بؤ خؤخصةفاندن، چيلكةدارثكيان بة دةستةوةية و لة عةردي دةدةن. بورهان ئةلتكريتي، چةند جارثك لة ميانةي قسةكانيدا، نثوي بارزاني دةهثنثت، بةلآم بة خراپة، وةك ئةوةي دةصث، بارزاني بةكرثگيراو، و بارزاني چةتة و ذثگر، و بارزاني خائين و لةو جؤرة شتانة. ئةو عالةمةش، لةگةص هةموو ناوهثنانثكي بارزانيدا، خذ دةست بة چةپصةلثدان دةكةن و قسة بة ئةلتكريتي دةبذن. لة ئةنجامدا بورهان ئةلتكريتي، لة بورهان شواني، دةپرسثت، كة ئةو بةزمة چيية! ئةويش بؤي ذوون دةكاتةوة، كة ئةوانة هثشتا هةر لة خةياصي جارانياندا دةژين و چةپصة بؤ بارزاني لثدةدةن. بارزاني، گةلثك مةزن بوو و  ذثك بة پثچةوانةي دةستةي ئيبراهيم ئةحمةد-جةلال تاصةباني و هاوبيرانيانةوة بووة. ئةو دةستةية، هةموودةم هؤي جوثكردنةوة و لثكدوورخستنةوة و شةذي كورد-كورد و بثزاريي خةصكي كورد بوونة، وةلث بارزاني، يةكخستني ذيزةكاني گةلي كوردي مةبةست بوو و گةلثك دصگةورة و دصفراوان بوو و خاوةني پشوويةكي درثژ و تةحةممولثكي گةورة بوو. دواي ذثككةوتنامةي 11ي مارسي 1970 و پاش ئةوةي ذثژيمي بةعس و لة سةر زماني سةرؤككؤماري ئةودةم ئةحمةد حةسةن ئةلبةكر(احمد حسن البكر) و بة ذاشكاوي لة سةر تةلةضزيؤن و ذاديؤوة، حيسابي هثزي نافةرمي و جاش و بةكرثگيراوي، بؤ حيزبي جةلالي كرد. بارزاني فةرماني لثخؤشبووني بؤ خؤيان و  چةكدارةكانيان دةركرد و لةگةص پارتيي ديموكراتيي كوردستاندا، تثكةصي كردنةوة. بارزاني بةو لثخؤشبوونةي لة جةلالييان، باوكايةتيي و مةزني و ذثبةرايةتيي خؤي پثشان دا، لث من بؤ خؤم پثمواية،  بةو لثخؤشبوونة، نةك هةر كارثكي باشي نةكرد، بةصكة هةصةيةكي گةورةيشي كرد، چونكة بةو كارةي جياوازيي لة نثوان نثشتمانپةروةر و نانيشتمانپةروةر، و دصسؤز و نادصسؤز، و دؤست و دوژمن، و شؤذشگثذ و كؤنتراشؤذشگثذ، و جاش و پثشمةرگةدا، نةهثشت. بةو كارةي، بارزاني،  نةريتثكي هثناية گؤذث و كردي بة قانوون و بوو بة باو، كة ئيدي هةموو كوردثك دةيتواني و دةتوانثت، تا پثي بكرثت، جاشايةتي و خيانةت لة كورد و كوردستان بكات و  پاشانيش بثتةوة ذيزي پثشمةرگة و شؤذش و بةرةي گةل و هيچ پرسيارثكيشي لةمةذ ذابوردوويةوة، لث نةكرثت، كة چ تاوانگةلثكي بةرانبةر ولآت و گةلةكةي كردووة. لة هةرچي شوثنثكي ئةم جيهانة بنؤذيت، هيچ بزاضثكي شؤذشگثذ، لة كةساني خيانةتكار و كؤنتراشؤذشگثذ، خؤش نابن، بةصكة لثيان دةپرسنةوة و بة گوثرةي تاوانةكاني خؤيشيان، سزايان دةدةن. ئثستاش جوولةكة، كة بؤ خؤيان دژايةتي شؤذش و بزاضي ئازاديخوازيي فلستيني دةكةن و فلستينييان دةچةوسثننةوة، بة شوثن قةرزي كؤن و تؤصةسةندنةوةدا دةگةذثن و لة هةموو كون و قوژبنثكي ئةم جيهانةوة، خةصكاني تاوانكاري سةردةمي نازيزم و فاشيزم، كة هي وايان تثداية، تةمةنيان خؤ لة 80 و 90 ساص دةدات، دةگرن و دةبةنةوة ئيسرائيل و دادگاييان دةكةن و تؤصةي ئازاردان و زيانپثگةياندني جوولةكةيان لث دةكةنةوة. ئةگةر بثتؤ ئةو لثپرسينةوةية و لثهةصپثچانةوةية نةبثت، ئةوا هيچ بنگة و چوارچثوة و پثوةرثك نامثنيت، بؤ پثناسةكردني، شؤذشگثذ، پثشمةرگة، جاش، خيانةتكار، دز، ئازا، ترسنؤك، دةستپاك، ناپاك، داوثنپيس، دصپاك، دصپيس، باش. نةباش، خاپينؤك و تةواوي ئةو شتانةي ديكة، كة مرؤض باسيان لثوة دةكات. كةوابوو، هةرچي بةها و پةيض و چةمك و تيؤري و فةلسةفة و هزر و بذوا هةن، ئيدي هيچ واتايةكيان نامثنثت و چ سنوور و جياوازييةكيشان، لة نثواندا نامثنثت. بارزاني، بةو لثخؤشبوونةي، لة جةلالييان، ئةو ئاوةي، لة نثو بزاضي كورددا ذشت و ئيدي ئةوةتا، تا ئةوذؤيش، هةر بةو جؤرة ذؤيشتووة و دةذوات. ئةوةي بارزاني لةگةص جةلالييان كردي، تا ذادةيةك لةو كردةوةيةي پةيامبةري ئيسلام(موحةممةد) دةچثت، كة لة كاتي گرتني مةككةدا ئةنجامي دا. پاش ئةوةي ئيسلام بووبوو بة هثز و لةشكر و توانستي جةنگ و داگيركردن، يا ذزگاركردني شوثن و دةضةري ديكةي هةبوو، ئيدي لةشكري ئيسلام، بة ذثبةريةتي موحةممةد، لة مةدينةوة بةرةو مةككة، كةوتنة ذث. كة گةيشتنة مةككة و لةگةص خةصكي مةككةدا بوو بة شةذيان، موحةممةد، لة پثناوي ئةوةي خوثنثكي زؤر نةذژثت و خةصكانثكي زؤر نةكوژرثن، فةرمانثكي دةركرد و جاذي ئةوةي دا، كة"من دخل بيت ابوسفيان فهو آمن"، واتة: هةر كةسثك لة خةصكي مةككة، بچثتة نثو ماصي ئةبوو سووفيانةوة، ئيدي بة خاوةن بذوا دةژمثردرثت و دةپارثزرثت. بثگومان خةصكي مةككةيش، لة تاو گياني خؤيان، چوونة نثو ماصي ئةبووسوفيان و بةو كارةش خؤيان لة كوشتن ذزگار كرد، لث بذواهثنانيان بة ئيسلام، كارثكي ذووكةش بوو و تةنث بة ذواصةت بوونث، نةك بة دص، لة دصي خؤياندا، هةر لة سةر بير و بذواي خؤيان مابوونةوة و هةميشة چاوةنؤذي ذؤژثك بوون، تؤصةي ئةو تثشكان و دؤذانة مةزنةي، كة وةك خثص، وةك هؤز، وةك قورةيش و وةك عةرةب، لة سةر دةستي ماصباتي هاشم، بةني هاشم(بني هاشم)، كة دةكاتة: بنةماصةي پةيامبةر، بة سةرياندا هات، بكةنةوة. ئةنجام و نيشانةيةكي، زةق و لةبةرچاوي، ئةو دووذوويي و ساختةكارييةي، ئةوانةي چوونة نثو ماصي ئةبووسوفيانةوة، پاشتر، لة دژايةتيكردن و كوشتن و قذاني، ماصباتي پةيامبةر و عةلي و ئالولبةيتدا(اهل البيت)دا، دةركةوت، كة ئيدي بة هةموو شثوةيةك، كةوتنة بةر، كاري نامرؤضانة و دذندانةي ئةمةوييان و ماصباتي ئةبووسوفيان. گةذانةوةي جةلالييان، بؤ نثو پارتيي ديموكراتيي كوردستان و ژثر سةركردةيةتيي بارزاني، هةر ذثك وةك ئةو چوونة نثو ماصي ئةبووسوفيانةي قورةيشيياني مةككة بوو. هثصي ئيبراهيم ئةحمةد(جةلالييان) لة ئةوپةذي لاوازيي و بثدةسةلآتيياندا بوون، كة بارزاني بةو شثوةية مامةصةي لةگةص كردن، لث جةلالييان هةر ئةو دةمةيش، كة چوونة نثو پارتيي ديموكراتيي كوردستان و ژثر سةركةردةيةتيي بارزاني و نثو هثزي پثشمةرگةي كوردستانةوة، بةردةوام هةوصي بنكؤصكردني ئةو حيزب و شؤذش و بزاض و پثشمةرگة و سةركردةيةتييةيان دةدا. ئةوان دةيانةويست بيذووخثنن و شوثنةواريشي نةهثصن. ئةوان دةيانةويست نثوي بارزاني، بة تةواوي بسذنةوة و مثژووييةكي پةنجاساصةي كورد و بزاضي كورد و ولآتي كوردستان، سةرلةبةري لة ديرؤكي كورد و بيرگةي مرؤضي كورد، دةرهاوثژن و بة مثژووي شكؤداري جاشايةتيي خؤيان، ئةو پةنجاساصة پذ بكةنةوة. هثصي ئيبراهيم ئةحمةد (جةلالييان)، لة ژثر هةر نثوثكدا كاريان كردبثت و بة هةر شثوةيةك خؤيان دابثتة ناسين و هةر ئايديؤلؤژياييةكيان بؤ خؤيان هةصبژاردبثت و كث ذثبةر و سةركردة و كث بنكردةيان بووبثت و لة هةر شوثن و جثگةيةك بووبن، نةك هةر بة زيندوويةتي، بةصكة بة مردووييش زةندةقيان لة بارزاني چووة و بة دژوارترين گرفتي خؤيانيان داناوة. بة مردووييش لثي تؤقيون و هةوصي سذينةوةي، گشت شوثنةوارثكي ئةويان داوة. ئةو ترسة،  وةنةبث تةنث سالآني هاريكارييان لةگةص ذثژيمي بةغدا و تاران و سووريا و ئةوانةدا، لثنيشتبثت و كاري تث كردبن و ئيدي بذابثتةوة، نةخثر، بةصكة كاريگةرييةكي هثندة لةبةرچاو و بةهثزي، لة هةصوثست و ذةوتار و گوتاري ئةواندا(جةلالييان) هةبووة، كة لة هةموو نةوة و وةچةكاني كؤن و نوثياندا، ذةنگي داوةتةوة و بة زةقي خؤي نواندووة. ئةوةتا سالآنثكي پاش ئةو لثخؤشبوونةي بارزاني، كةسثك، كة بة حيسابي خؤي و خؤيان، گواية جةلالييةكي، لة فلتةردراوي، بث خةصتة و پاك و لة پالآوگة دةرچووة، پةيدا دةبثت و دةيةوثت پاداشتي، ئةو چاكةيةي بارزاني بداتةوة، لث بة جؤرثكي ديكة. بة جؤرثك، كة تةنث شاگرداني فثرگةكةي ئيبراهيم ئةحمةد(جةلالييان) و خةصكانثكي كورد گوتةني"نمةك حةرام"، پةي پث دةبةن، دةنا هيچ مرؤضثكي خودان يةك ذثزة وثژدان و يةك گةرديلة ئاوةز و هزر و هةستي مرؤضانة، ناتوانثت بيري بؤ وةها كارثك بچثت. مةلا بةختيارثك پةيدا دةبثت، كة بة هةموو پلة و پليكانةكاني جةلالييةتيدا هةصزناوة و كؤمةصةيي و ئاشييش بووة، بة بؤگةنترين ذثگة و دزيوترين شثواز و ترسنؤكانةترين ذةوتار، دةيةوثت تؤصةي هةموو مثژووي جاشايةتيي حيزبةكةي  و ذثبةراني ئةو بزاض و فثرگةيةي، كة ئةو بؤ خؤي تثيدا بارهثنراوة و پثگةيثنراوة، لة بارزاني بكاتةوة، نةك بة زيندوويي، چونكة نة ئةو و نة سةركردةكاني ئةو و نة چةكدارةكاني ئةو و نة بيرمةندان و تيؤريزاناني ئةو ذثبازةي ئةو،  هةرگيز  هثندة بوثرييان تثدا نةبووة، كة بتوانن بةرانبةر بارزانييةكي زيندوو، بكؤكن و بخوثنن و زار بكةنةوة. مةلا بةختيار، بة مردوويي دةيةوثت، ئةو تؤصةية بكاتةوة. ذؤژي 1/3/1979، بارزاني لة ئةمةريكا، كؤچي دوايي كرد و هةواصةكة لة ذاديؤدا بلآو بووةوة و پاشان تةرمي بارزاني برايةوة بؤ كوردستان، بؤ ئةوةي لة شنؤ بة خاك بسپثردرثت. موحةممةدي حاجي مةحموود، باسي هةصوثستثكي "زؤر جوامثرانةي" مةلا بةختيار دةكات و دةصثت:"ئةو شةوة زؤر كةس لة مةقةذةكاني يةكثتي كة گةنج و كؤمةصة بوون تةقةي خؤشيان كردوو كؤبوونةوةو مةلا بةختيار بذياريدا هثزثكي(200) كةسي بةرثت بؤ شنؤ و جةنازةكةي مةلا مستةفا بگرن و رثگاي نةدةن هةر كةس لةگةصي داية بيگرن..مةلا بةختيار هثزةكةي لة مةهابادوو هةندثك لة نةغةدة ئامادةكردبوو بؤ ئةو كارة خؤي و كاك شةوكةتي حاجي مشيرو دوو سث كةس بة سةيارة چووبوون بؤ تاقيبي. ئةو رؤژة جةنازةي مةلا مستةفا دةگاتةوة ئةو هةموو عةشايةرةو كوردي ئثران و هةمووي بة چةكةوةو سةيارةيةكي زؤرو...ئةمان ترسابوون نةك نةيانتواني بة(200) كةسةوة بچنة سةريان بةصكو خؤشيان لة دةستي كوردي ئثران و عةشايةري ناوچةكة بؤ دةرباز نةدةكراو گةذابوونةوةو بة سوتفة من چوومة سةركردايةتي كاك مةلا بةختيارو كاك شةوكةتم دي و وتيان لة كارةكةمان سةرنةكةوتين من وتم كاكة ئينسان مرد شةيتان وازي لث دةهثنث. ئثوة بؤ خؤتان بة شتي وا مةشغول دةكةن. كاك مةلا بةختيار پثكةني و وتي: ئةگةر دةمانگرت دةبوو جةنازةكة بسووتثنين كوذةكانيشمان بة ديلي دةهثنا، هةروةها نادر هةورامي و چةند كةسمان لةناو سةيارةكة ديوةو ئةوان ئثمةيان نةناسيوة كة ئةوة من وتم باش نيةو دةبوو بروسكةي تةعزيةتان بؤ بكرداية باشتر بوو، چونكة مردن نابثت كةس پثي خؤشبثت هةتا پثشي خؤشبثت نابث  ئاشكراو بةو شثوةية باسي بكةن"[78].                              


 عةزيز..، خولانةوة..، ل37، 66، 77، 87، 89، 90، 93، 94، 95، 97، 98.[1]

 ئةمين..،پةنجةكان..،ل36.[2]

 هةژار..، چثشتي..، ل400.[3]

 حسن، شوكت اسماعيل، ذةنج نامة، ئةصمانيا 2000، ل37.[4]

 روحاني، بابامردوخ(شيوا)، تاريخ مشاهير كرد، بخش دوم، جلد سوم، امرا و خاندانها، سروش، تهران 1371، ص540-541.[5]

 [6]بدليسي، شةرةفخاني، شةرةفنامة، هةژار، كردووية بة كوردي، چاپخانةي جةواهيري، تاران،1981. هةژاري موكرياني، لة ژثر سةردثذي(بة سةر چصي: ژينامةي هةژاري وةرگثذ)دا بةشثكي خستووةتة سةر كتثبي شةرةفنامة، ل846.

 روحاني..، تاريخ..،پخش دوم، جلد سوم، ص 539.[7]

 بلوريان..،  ئاصةكؤك..، ل49.[8]

 سةرچاوةي پثشوو.[9]

 سةرچاوةي پثشوو، ل50.[10]

 سةرچاوةي پثشوو.[11]

[12] شميت، دانا ادمز، رحلة الي رجال شجعان في كردستان، عربه وعلق عليه جرجيس فتح الله المحامي، منشورات دار مكتبة الحياة، بيروت، لبنان، ص21، 140، 248، 285، 384، 389، 395..

 نةجمةدين، پشكؤ، لة سثبةري ديوي ناوةوةي رووداوةكان، سوثد 1997، ل14.[13]

 حسن، شوكت اسماعيل، ذةنج نامة، 2000، ئةصمانيا، ل 33.[14]

[15] Wallström, Tord, Bergen är våra enda Vänner, Nordstedt & Söners Förlag, Stockholm 1975,s:138.

 راندل..، اًمة ..،ص 57-58، 148-149، 152-153،186،202، 205، 243.[16]

[17] Intervju med M.S.Lazarev, av: Ferhad Shakely,Svensk-Kurdisk Journal, nr 9, 1987.   

 [18]  عةزيز..، پثنج..، ل88.

 محمد، مسعود، المجتمع البشري..؟لماذا يشبه مستشفي المجانين؟، الجز‘ الا‘ول، دار ئاراس للطباعة والنشر، اربيل 1999، ص 29. [19]

 ديواني شيخ رضاي طالةباني، كؤكردنةوة و چاپكردني علي الطالباني، چاپخانةي مةعارف، بةغدا 1946،ل14. [20]

[21] بطاطو، حنا، العراق الطبقات الاجتماعية والحركات الثورية، الكتاب الاول، ترجمة عفيف الرزاز، موًسسة الابحاث العربية، بيروت 1995، ص82.

 بةياننامةي "ذثكخراوي ئازادي ديموكراتي ذزگاريي كوردستان-كادر"ي 12-5-1994.[22]

 عةزيز..، خولانةوة..، ل38.[23]

 سةرچاوةي پثشوو.[24]

 سةرچاوةي پثشوو، ل77.[25]

 سعيد، ادوارد، الاستشراق، نقله الي العربية كمال ابو ديب، الطبعة الرابعة، مو‘سسة الابحاث العربية، بيروت، 1995، 118.  [26]

 ئةمين، نةوشيروان مستةفا، خولانةوة لة ناو بازنةدا، چاپي دووةم، 1999، ناوةندي چاپةمةني و راگةياندني خاك، سلثماني، ل77.[27]

  عةزيز..، خولانةوة..، ل103-104.[28]

 سةرچاوةي پثشوو، ل104.[29]

 دان..، العراق..، الجز‘ الا‘ول، ص421.[30]

 نكديمون..،الموساد..، ص80.[31]

 دان..، العراق..، الجز‘ الا‘ول، ص422.[32]

 دان..، العراق..، الجز‘ الا‘ول، ص420-421.[33]

 ادامسن..، الحرب..، ص65-66(المقدمة بقلم جرجيس فتح الله المحامي).[34]

 دان..، العراق..، الجز‘ الا‘ول، ص175.[35]

 [36]بدليسي..، شةرةفنامة..،.هةژاري موكرياني، لة ژثر سةردثذي(بة سةر چصي: ژينامةي هةژاري وةرگثذ)دا بةشثكي خستووةتة سةر كتثبي شةرةفنامة، ل854.

 ئةمين..،پةنجةكان..،ل66.[37]

 سةرچاوةي پثشوو، ل79.[38]

 ئةمين..، لة كةناري..، ل326.[39]

[40] محمود..، رؤژمثري..، ل236.

 كاك حةكيمي كاكةوةيس، كة ئةودةمي بؤ خؤي پثشمةرگة بوو و لة نثو شؤذشدا بوو، ئةم باسةي بؤ گثذاومةتةوة.[41]

 نةبةز..، بيري..، ل170.[42]

 نةجمةدين..، لة سثبةري ..، ل24.[43]

 نةبةز..، بيري..، ل257.[44]

[45]  شميت..، رحلة ..، ص181-182.

 هةريري..،بؤ ئةوةي..،ل140-141. [46]

 سةرچاوةي پثشوو، ل141.[47]

[48] شريعتي، دكتر علي، فلسفة و جامعةشناسي سياسي، قسمت اول، مقدمة، حسين كچوئيان، پژوهش و تدوين محمد علي زكريايي، چاپ اول، تهران 1374، ص216-217.

 سةرچاوةي پثشوو، ل193.[49]

 سةرچاوةي پثشوو، ل206.[50]

 محمود..،  ذؤژژمثري..،بةرگي يةكةم، ل442.[51]

 سلمان، طلال، الكردي التائه، السفير، 29/6/1991. [52]

 الكتبي، عبد علي، ماموستا، المجرشة، العدد12، تشرين الاول 1993.[53]

 ادامسن..، الحرب..، ص49(المقدمة بقلم جرجيس فتح الله المحامي).[54]

[55]  نوري..، مذكرات..،ص537.

 پشدةري، رةفيق، كورد دوژمني خؤت بناسة، بةرگي دووةم، 2000، ل328-329. ئةم كتثبة چاپخانة و جثگةي چاپي ديار نيية.[56]

 [57] وثصةيةر، يا وثصةدةر: گوندثكي نثزيكي شاري سلثمانيية. حوكي: بچووككردنةوة و كورتكردنةوةي "حيكمةت"ة،  كة نثوي ذاستيي مةلابةختيارة و نثوي تةواويشي(حيكمةت موحةممةد كةريم)ة.                                                                                      

 ادامسن..، الحرب..،ص44. [58]

 هةژار..،چيشتي..،ل369.[59]

 ئةمين..، پةنجةكان..، ل35-116.[60]

 ئةمين..، لة كةناري..، ل135.[61]

 سةرچاوةي پثشوو، ل 161.[62]

[63]  شثخ ذةزاي تاصةباني مةزن دةصثت:   

     خؤي بة هةر صورةت ئومثدي كةرةمم پثي هةية ليك        ذقي زؤرم لة (ذةشيدي) كوذي گةووادي هةية  

[64]  فتح الله، جرجيس، رجال ووقائع في الميزان، حواراجراه مو‘يد طيب و سعيد يحيي، الطبعةالاولي، دار ئاراس للطباعة والنشر، اربيل 2001، ص218.

 محمود، محمد حاجي، ذؤژژمثري پثشمةرگةيةك، بةرگي دووةم 1982-1986، ساص و شوثني چاپي نةنووسراوة، ل151.[65]

 ذةسول، فاتح، چةند لاپةذةيةك لة مثژووي خةباتي گةلي كوردمان، بةرگي دووةم، سويد1992،ل 164،212-213.[66]

[67]بدليسي..، شةرةفنامة..،.هةژاري موكرياني، لة ژثر سةردثذي(بة سةر چصي: ژينامةي هةژاري وةرگثذ)دا بةشثكي خستووةتة سةر كتثبي شةرةفنامة، ل854.

 رثبوار(ئاسي ذةباتي)..، هةصوثستي..،ل21.[68]

 هةريري..، بؤ ئةوةي..، ل12.[69]

 ادامسن..، الحرب..،ص34-35(المقدمة بقلم جرجيس فتح الله المحامي).[70]

 هةژار..، چثشتي..، ل364.[71]

 عارف، فوٌاد، مذكرات، الجزٌ الاول، تقديم وتعليق الدكتور كمال مظهراحمد،الطبعةالاولي1999، مطبعة خةبات-دهوك،ص310.[72]

 ادامسن..، الحرب..،ص267.[73]

 دان..،العراق..، الجز‘الاول، ص175.[74]

 موريس، رينيه، كردستان ا‘والموت، ترجمة وتعليق جرجيس فتح الله المحامي، مطبوعات كردولوجيا رقم3-1986،لندن،ص28.[75]

[76] رثبوار(ئاسي ذةباتي)..، هةصوثستي..،ل43-44. جود(الجبهة الوطنية الديمقراطية): بةرةي نيشتمانيي ديموكراتي، كة لة پارتي و حيزبي سؤسياليست و حيزبي كؤمؤنيستي عيراق پثك هاتبوو و دواتريش پاسؤك بوو بة ئةندامي.

 سةرچاوةي پثشوو، ل88.[77]

 [78]محمود..،  ذؤژژمثري..،بةرگي يةكةم، ل469-470.