لة نصو جةردةستان و بةرتيلستاندا، بةرةو كوردستان ... ئةمجةد شاكةلي

 

 

 مانگي ئةپريلي 2002، بؤ يةكةم جار، بة سووريادا گةذامةوة بؤ باشووري كوردستان. پثشتريش دوو جاران بة توركيادا گةذاومةتةوة. شةوث كاتژمثر دوازدة، لة فذؤكةخانةي باژثذي حةصةب (حلب) ، لة فذؤكة سوورياييةكة هاتمة خوارث. تؤ هةر، كة دابةزيت و چوويتة بةردةم پؤليسةكاني فذؤكةخانةكة، ئيدي هةرچةندة بيست و ئةوةندة ساصثكة لة ئةوروپايت و پاسپؤرتي ئةوروپاييت لة باخةصداية و لة ئةوروپا، تؤ لة هاوولآتييةكي خؤيان، جوث ناكةنةوة و تؤ ئةوروپاييت، لةوث لة سووريا، تؤ دةگةذثننةوة، بؤ هاوولآتييةتي ئةو ولآتة سةگبابة (عيراق) ي، كة تؤ لثيةوة هةلآتوويت و هةرگيز بة ولآتي خؤتت نةزانيوة و هةرگيزيش حةزت نةكردووة، جارثكي ديكة نثوت لةگةص نثويدا بثت. دةتكةنةوة عيراقي، بث ئةوةي بؤ خؤت بتةوثت. بة بث ويستي خؤت دةعيراقثندرثيت. مرؤض لة ذاستيدا شةرمي بة خؤي دثت و كؤصثك لة گةذانةوةيشي بؤ ولآت، پةشيمان دةبثتةوة. وا ذوويدا، چةند كةسثكي خةصكي ذؤژهةلآتي كوردستان، كة دةگةذانةوة بؤ سةرداني كةسوكاريان، لة دةوروبةري ذانية و قةلآدزث، هةر لة فذؤكةخانةي حةصةبةوة، بوون بة هةضاصي ذثگةم و بةو شةوة، ماشثنثكمان پةيداكرد و سواربووين، بؤ قاميشلوو. دةوروبةري كاتژمثري پثنجي بةياني گةيشتينة قاميشلوو و دةسبةجث چووين بؤ هوتثلي ميعمار (المعمار) . نثوي هوتيلي ميعمار، من هةر لة سوثدةوة وةرمگرتبوو و پثيان گوتبووم، كة هوتثلثكي زؤر باش و خاوثنة. بةشثكي زؤري ئةو خةصكةيش دةگةنة قاميشلوو، ئةوانيش نثوي هةمان هوتثليان پث دراوة. ئةودةمي بؤ پاسپؤرتي سوثدي، ضيزةي نةدةويست و لة بري ئةوة دةبوو، لة كن حيزبثكي كوردي، كاغةزثك وةرگريت، بؤ ئةوةي لة قاميشلووةوة، لة ذثگةي نوثنةري ئةو حيزبةوة، دواي پثوةندكردن بة موخابةراتي سوورياوة، بپةذثتةوة، بؤ بةري باشووري كوردستان. لة ولآتگةلثكي وةك سووريا و ئةوانةي كوردستانيان، لة نثوان خؤياندا ئابصؤقة داوة و بةشيوةتةوة، بةشثكي زؤري كارةكان، يا ذةنگة هةمووي، كاري موخابةراتيية و ئةوان ئةنجامي دةدةن. تةواوي ئةوانةي، كة لة حةصةبةوة بوونة هةضاصم و ئةوانةيشي، كة لة قاميشلوو بينيمن و ميواني ئةو هوتثلة بوون و دةچوونةوة باشووري كوردستان، ئةوانيش وةك من، هةموو كاغةزي پارتيي ديموكراتيي كوردستانمان پثبوو. ئةو خةصكةي، كة بةو ذثگةيةدا دةچنةوة كوردستان، بة سةر سنوورثكدا دةچن، كة ديوي باشووري كوردستانةكةي، لة ژثر كؤنترؤصي پارتيي ديموكراتيي كوردستانداية. لة قاميشلوو، نوثنةرايةتيي پارتيي ديموكراتيي كوردستان هةية و خانوويةكي زل و زةلاميان لةبندةستداية و چةند كةسثك، كاري تثدا دةكةن. بؤ ئةوةي لة فيشخابوور بپةذيتةوة، گةرةكة تؤ سبةينث زوو، لة خةو ذابيت و بثيتة بةر دةرگةي هوتثلةكة و سواري يةكثك لةو ئؤتؤمبيلانة بيت، كة دثنة بةردةم هوتثلةكة و كة هةر بؤ ئةو مةبةستةش تةرخان كراون، بؤ ئةوةي ببرثيت، بؤ بارةگاي پارتيي ديموكراتيي كوردستان، كة هةر چةندسةد ميترثك لةوثوة دوورة. شؤفثري ئؤتؤمبيلةكة 100 ليرةيةكي سوورياييت لث دةستثنثت. كاتژمثر 7ي بةياني، لة بةر دةرگةي بارةگاي پارتييدا، لةتةك يةك دوو كةسي ديكةدا، ذاوةستام. پاش نثزيكةي يةك كاتژمثر، كارمةنداني بارةگاي پارتيي پةيدا بوون. كة وةژوور كةوتين و بةياني باشمان لةو هةضالآنة كرد و دانيشتين، هةركةسةو كاغةزي خؤمان خستة بةردةستي بةرپرسيي پارتيي. پثش هةر شتثك، فؤتؤكؤپيي يةك ذووپةلي پاسپؤرتةكةي كردين و هةريةكةو 50 ليرةي سووريايي، بؤ ئةو فؤتؤكؤپيية، لث وةرگرتين. پاشان ناوةكانمان بانگ كران. كة ناوم خوثنرايةوة، بةرپرسي بارةگاكة لثي پرسيم: "مامؤستا ناوي باوكت چيية؟" گوتم:" فلآنة". ئةوجا گوتي: "مامؤستا ناوي داكت چيية؟". ئيدي پرسيارةكةم زؤر بة لاوة سةير بوو. گوتم: "قوربان ناوي ژنةكةشمت دةوثت!". گوتي:" مامؤستا جا بؤ پثتناخؤشة، ئةوة بؤ هةموو كةسثكة". من ئةوةم پث ناخؤش نةبوو، لةبةر ئةوةي پرسيار لة من دةكات، بةصكة ئةوةم پث ناخؤش بوو، كة بؤ ئةو پرسيارة دةكرثت و بؤ ئةوان ناتوانن لةو قاوغةي تثيكةوتوون و تثيدان دةرچن، يا هيچ نةبثت هةوصي دةرچوون بدةن. ئةوةم پث ناخؤش بوو، كة ئةوانيش ذثك كارةكاني موخابةرات دووبارة دةكةنةوة و قسةكاني ئةوان دةصثنةوة و بة هةمان زماني ئةوان دةپةيضن و لة ديد و بؤچووني ئةوانةوة دةنؤذنة جيهان و تؤ و منثك، كة چةندين ساص جارثك ذثمان دةكةوثتة ئةو ناوة، پشتي ملمان دةگرن و دةبانبةنةوة خانةي دواي دواوة، دةبانبةنةوة خانةكةي خؤيان. بؤ ئثمة ئةو كارة بة هيچ جؤرثك ئاسايي نيية، بةصكة هةصةية و هةصةيةكي گةورةيشة.

*****

لة هوتثل ميعمار، دوو شةو مامةوة و پثشمواية زؤرينةي خةصكةكة، بؤ ئةوةي كارةكاني پةذينةوةيان، بؤ باشووري كوردستان جثبةجث بكرثت، دوو شةو دةمثننةوة يا دةمثنرثنةوة. لة قاميشلووةوة بؤ سةر ذووبارةكةي فيشخابوور و پةذينةوةكة، تؤ چةندين ئؤتؤمبيل دةگؤذيت و چةندين گلةت ساك و جانتات دادةگيرثت و چةندين پؤليس و ئاساييش و موخابةراتي سوورياييت تووش دةبن. سواربووني ئةو ئؤتؤمبيلانة، كة ذثگةي دووري هةندثكيان، لة يةك كاتژمثر و هي هةندثكيشيان لة چةند خولكةيةك زثتر نيية، لة سةر تؤ دووهةزار ليرة و پتر دةكةون. يةكثك لةو شؤفثرانةي، كة لةگةصيدا سواربووين، لة وةرامي پرسيارثكي مندا، كة بؤ ئةوةندة پارة وةردةگرن و كة گرانة، گوتي: "ب خودث تةنث هزاروپثنجسةد ليرة بؤ منة، ئةوي دي بؤ وانة". گوتم: "وان! ئةو كينة؟". گوتي:"ئةوي پارتي". ئؤتؤمبيلثك، كة نؤ كةسي سوار دةكرد و هةريةكةو هةزاروپثنجسةد ليرةث دةدا، كة دةيكردة سيازدةهةزاروپثنجسةد ليرة، بة قسةي ئةو شؤفثرة و خةصكاني ديكةيش دوازدةهةزاري بؤ پارتيي بوو. خةصك باسي ئةوةشيان دةكرد، كة پارتيي تةنانةت لة هوتثلكةيشدا بةشدارن، هةر بؤية ئةوةي دةگةذثتةوة كوردستان دةبث دوو شةوثك تثيدا بمثنثتةوة.

*****

دوا شةوم لة هوتثل ميعمار، كة دةبوو بؤ سبةينث ئامادة بم، بؤ دةرچوون و پةذينةوةي فيشخابوور، دةوروبةري كاتژمثري 2 بةياني بوو، كة چوومة ژوورةكةمةوة بؤ نووستن، يةكثك لةو كةسانةي، كة لة هوتثلةكةدا كاري دةكرد و من لة ماوةي ئةو دوو شةو و ذؤژةيدا، كة لةو هوتثلةدا بووم، تةنانةت يةك قسةيشم لةگةصدا نةكردبوو، هاتة نثو ژوورةكةوة و گوتي:"سةيدا، تو بةخشيشةك نةدا مة!". گوتم: "چ بةخشيش!". گوتي:"بةخشيش، بةخشيش". گوتم:"دزانم بةخشيش چيية، لث چما بةخشيش بدم تة". گوتي:"چما نةدي، ما ئةز نة كوردم". گوتم:"بةلث تو كوردي و كي دبثژة كو تو نة كوردي، لث نة ب تةنث تو كوردي، وةك تثت گؤتن نثزيا چةل ميليؤن كورد ل دنثدا هةنة، ئةگةر ولؤ بثت، گةرةك بةخشيش بدم گش كورد، كثماني كوردثن كو ل ضرن، ل ضي هوتثلث و ل ضي باژثذث، ئث ما ئةز بةرپسا ژيانا تةض كوردامة؟".

*****

بؤ پةذينةوةي ئةو سنوورة، بةرپرسيي پارتيي بؤ خؤي، لةگةص خةصكةكةدا دثتة سةر سنوورةكة و لةوث ليستي ناوة سيانثكان دةداتة دةست، پؤليس و ئاساييش و موخابةراتي سوورياوة، كة لةو سةر سنوورة ذاوةستاون. ئةو بةرپرسة، لةتةك پؤليس و ئاساييش و موخابةراتة سوورياييةكاندا، وةژوور دةكةوثت و لةگةصياندا قسان دةكات و دادةنيشثت و پثدةكةنثت و خؤشي دةگوزةرثنثت. ئةو بةرپرسة، ذثك بة جامبازثك دةچثت، بذكةكاوذثك بة جامبازثكي ديكة بفرؤشثت، يا بة جامبازثكي ديكةيان بسپثرثت. كارثكي، ئةو بةرپرسة و خةصكانثك، كة لة پثوةند و سةرسنوور و گومركي دةسةلآتثكدا، ئيدي دةوصةت بثت يا حيزب يا دةستةيةك، دةيكةن و ئةنجامي دةدةن و هةصسووذثنةرن تثيدا، زؤرجاران، دةيانخاتة بار و ذةوشثكةوة، كة دووذوويي و دةستتثكةصكردن، لةگةص ئاساييش و موخابةراتي ولآتاندا، دةبثتة كارثكي ئاسايي بؤيان. هةلومةرجي ئةو جؤرة كارانة، بةرپرسان و هةصسووذثنةران و كارمةندانثك، پثدةگةيةنن و دروست دةكةن، كة كؤد و پةناوپثچ و لايةنة شاراوةكاني گةمةكان، هين دةبن و تا دثت، بة نثويدا شؤذ دةبنةوة و قاچاخچثتي و ساختةكاري و خؤدةوصةمةندكردن و گيرفانپذكردن و گةشةپثدان و پثشخستني ماددي و ئابووري و تاكةكةكي و كةسةكي، دةبنة ئامانج و لة پثناوياندا، هةموو كارثك و هةموو ذةوشتثك و هةموو هةصوثستك و هةموو ذةوتارثك، پاساو دةدرثن و تةنانةت دووزماني و هثنان و بردن و دان و ستاندني هةواص و زانياري، لة نثوان لايةن و خةصكة جياوازةكانيشدا، نةك هةر دةبنة ئاسايي، بةصكة دةشبنة مةبةست. لةو سةر سنوورة، تةواوي خةصكةكة بانگ دةكرثن و دواي نيونووسين و تةماشاي پاسپؤرت و هةندثك وردة پرسياري ديكة، كاغةزثك وةردةگرن، ئيمزايةكي بة ذةنگثكي پيرؤزةيي لة سةر كراوة و ئةو كاغةزة دةبرثت و دةدرثتة كةسثكي ديكة و لةو كةسةش، كاغةزثكي ئيمزاكراو، بة ذةنگثكي سوور، وةردةگيرثت و لةوثشةوة مرؤض، دةگاتة كةنار ذووبارةكة و ئيدي سث شةقاوثك، لة ئاوةكةوة دووريت، لةوث، ذثك لةوثدا، دوو ئاساييشي سووريايي ذاوةستاون و داوات لث دةكةن، ساكةكانت بكةيتةوة. تؤيش، بؤ ئةوةي تووشي سةرثشةي كردنةوة و داخستني ساك نةبثت و وةك نةريت، سةد ليرةيةكيان دةدةيتث و ئيدي لة كردنةوةي ساك، لثت خؤش دةبن. ئةوان لة كردنةوةي ساكدا، تةنث مةبةستيان وةرگرتني ئةو پووصةية و هيچي دي.

*****

ئةوةي بة لاي منةوة سةير و سةمةرة بوو و ئثستايشي لةگةص بثت سةير و سةمةرةية و تثيناگةم، ئةوةية، كة ناوي دايك و باوك، بؤچي دةپرسن! كةسثك، كة پاسپؤرتثكي ئةوروپايي پث بثت، بؤ دةبث بةو شثوةية مامةصة بكرثت! ئةوة هيچ سوورياييةكان و دةسةلآتداريةتيي ئةو ذثژيمة عةرةبييانةي دةوروبةري كوردستان (سووريا و عيراق) ، سيستمي نثوي سياني، واتة: نثوي خؤت و باوك و باپيرت بةكار دةبةن، باشة كورد، كة لة 1991ةوة، بؤ خؤي فةرمانذةواي خؤيةتي و بةشثكي باشووري كوردستاني لة بندةستداية، بؤ نةيتوانيوة، لةو بازنةي ناوي سيانيية، بثتة دةرث و خؤي لث ذزگار بكات! خؤ دةرچوون لةو بازنةية، دةكاتة خؤجوثكردنةوة، لة ذثژيمةكاني دةوروبةر. دةرچوون لةو بازنةية، دةكاتة پساندني ئةو پةتةي، تؤ بةو ذثژيمانةوة، گرث دةدات. ئةوةي بة لاي منةوة جثي پرسيارة، ئةوا لة منثكي، ئةوان (ذثژيمةكاني دةوروبةري كوردستان و كوردةكاني خؤيشمان) گوتةني بة ذةچةصةك عيراقي، داواي نثوي باوك و دايك و چووزانم چي دةكةن، ئةدي چي بة كابرايةكي سوثدي، چاوشين و قژزةرد دةصثن، كة پاسپؤرتةكةي ئةوان و ئةوةكةي من، هثندةي موويةك جياوازييان نيية!. ديارة وةها باسثك لةگةص ئةودا نايةتة گؤذث و پرسياري وا شثتانة لةو ناكرثت، چونكة بةوة، خؤ شةرمةزار دةكةن. پرسياري وا شيتانة، لة تؤ و من دةكرثت، كة ئثستايش ئةوان پثيانواية دةبث سوپاسگوزاريان بين، كة قسةمان لةگةص دةكةن و مؤرثكمان، بؤ لة كاغةزثك دةدةن. دةردي ئةو ناوة سيانيية، هةر كة لة فذؤكةكةوة كاتثك لة سووريا دادةبزيت، دةست پث دةكات و ئيدي ناشبذثتةوة و هةر لة بارةگاي پارتيي و قاميشلوو و سنووري سوورياوة، وةدووتةوةية تا دةچيتةوة ديوي باشووري كوردستان و جارثكي ديكة دةشگةذثيتةوة سووريا و كة سواري فذؤكةكة بوويتةوة و چوويتة ئاسمان و بةرةو سوثد گةذايتةوة، ئيدي ئةودةم لة كؤصت دةبثتةوة و تؤ دةبيتةوة هاوولآتيية ئةوروپاييةكةي، كة بوويت. لة باشووري كوردستانيش، تؤ خؤشت بثت و ترشت بثت، هةر عيراقيت و تؤ هةرچةندي ئازاد جاف و تارا زةنگةنة و كامران بةرواري و ژيان پالآني و نياز هةورامي و عةلي فةيلي بيت، تؤ دةبيتةوة، يا ذاستتر دةكرثيتةوة، ئازاد كةريم حةسةن و تارا قادر موحةممةد و كامران جةببار مةجيد و ژيان عةلي عةبباس و نياز موحسين سةبوور و عةلي عةبولئةمير حوسةين. ئيدي ئةوة لة هوتثل، كارگثذي و تةواوي جثگةكاني ديكةش هةر واية. تؤ هةرچةندي هاوار بكةيت و گازندة بنوثنيت و ناذةزايي پثشان بدةيت، بةرپرساني كوردستان، هةر سوورن لة سةر ئةوةي، كة ئةوة قانوونة و دةبث وابثت. بؤ ئةوةيان قانوون و قانوونبازيي، لةگةص تؤدا دةخةنة گةذ، لث لة سةدان شتي ديكةي يةكجار پثويست و چارةنووسساز و بة كةصكدا، ئةوةي پثي دةگوترث قانوون، ئةوان پثذؤي ناكةن و هةر بة لاييشيدا ناچن. من بؤ خؤم زؤرجاران، بير لةوة دةكةمةوة، كة ئةگةر نثوي سياني، بؤ تؤ و مني بثدةسةلآت بةكار دةبةن و بةسةرماندا دةيسةپثنن، ئةدي بؤ دةصثن مةسعوود بارزاني، جةلال تاصةباني و ناصثن مةسعوود موستةفا، جةلال حيسامةددين؟ پثمواية دةسةلآتداريةتيي كورد، دةكرا و دةكرث، بيريك لةو سيستمة دزثوةي ناوة سيانيية، بكاتةوة و هةوصدات وةلاي نث. ئةو سيستمي ناوي سيانيية، لة عيراقي ذثژيمي بةعسدا هةية و يةكثكة لة دزثوييةكاني بةعس و ذثژيمي عيراقي عةرةبي و بة وةلاناني ئةو سيستمة، كورد بؤ خؤي و بة شثوةيةكي ئؤتؤماتيكي و سروشتي، ئةگةر بة ذاستي دةيةوثت و پثيخؤشة، لة عةرةبةكاني دةوروبةري، جوث دةبثتةوة و بةوةش لة جيهاني هاوچةرخةوة نثزيك دةبثتةوة و ئةگةر گاضثكيش نةبثت، چةند سةنتيميترثك لة ذزگاري و سةربةخؤييةوة نثزيكتر دةبثتةوة.

*****

تةواوي ئةو سووكايةتيپثكردن و نزمتةماشاكردنةي، كة بة مرؤضي كورد دةكرثت، بةبةرچاو و بة پثزانيني، بةرپرساني كوردةوة دةكرثت و ئةوان بؤ خؤيشيان، بة بثدةنگي و متبوونيان و دةرنةبذيني، هيچ جؤرة ناذةزايي و ذةخنةيةك، بةشثكن لةو دةسگا و دةسةلآتداريانةي، ئةو ولآتانةي، ئةو بةزمة بة خةصكي كورد دةكةن. ئةوان بؤ خؤيان، كارةكانيان بة هاساني بؤ ئةنجام دةدرثت و هةرگيز، ئةو بةزمةي بة تؤ و مني دةكةن، بةواني ناكةن. يةكثكم لةو كةسانةي، كة سالآنثكة خةريكي كاري بازرگانيية و هاتوچؤي كوردستان دةكات و لة دةسةلآتداراني كوردستانيشةوة نثزيكة، تووش بوو. باسي سةرثشةي ئةو ذثگةية و گةذانةوةي كوردستانم بؤ كرد، گوتي:"جا تؤ بؤ وةك من ناكةيت!". گوتم:"چي بكةم؟". گوتي:"شةوث بة ئاسوودةيي لة هوتثل لة شام بخةوة و هةر لة هوتثلةكةيشةوة، لة ذثگةي بةرپرسةكةيةوة، تاكسسيةك بگرة و يةكسةر سواري بة، تا سةر ئاوةكة و لةوثشةوة بث ذاوةستان يةكسةر بپةذةوة". گوتم:"كاكة تؤ بة پارة ئةو بةزمة دةكةيت و ذةنگة حيسابي بةرپرس و ئةو بةزمانةشت بؤ بكةن، ئيدي ئةوة كارةكةت، هةر زؤر هاسانتر دةبثت، لث ئةوة بؤ من و مناني ديكة ناكرثت و تا دةگةينة سةر ئاوةكة، سةدجاران نثوي دايك و باوكمان داوا دةكةن و سةدجاران دةبث سةدليرةيي بجرنگثنين و سةدجاران دةبث ذووبةذووي موخابةرات و ئاساييش و پؤليس ببينةوة و ئامادة بين، بؤ وةرامدانةوةي هةموو پرسيارثك و بةجثهثناني هةموو فةرمايشتثكيان. تؤ و ئةوانةي وةك تؤ تووشي ئةو بةزمانة نابن".

*****

لةوبةري ئاوةكةوة، كة ئيدي باشووري كوردستانة و دةسةلآتي پارتيي تثداية، لةوثش گومرك و كؤنترؤصي پاسپؤرت و ئةو كارانة ئةنجام دةدران. لة هؤصثكدا، كة دةبوو چاوةنؤذي ذيز و نؤرةي خؤمان بكةين، بؤ ئةوةي پارةيةك بدةين و مؤر لة كاغةز و پاسپؤرت و شتةكانمان بدرثت و پاشان وةذثكةوين، هةر زةلام بوو و خؤي پثدا دةكرد و نؤرةبذي لةو خةصكة دةكرد. ئيدي بة چ ناوثكةوة ئةو كارةيان دةكرد، من بؤ خؤم نةمدةزاني، لث ئةوةم دةزاني، ئةوانة بةرپرس و دةستذؤيشتوون، يا ناسياوي كارمةنداني ئةو شوثنةن. ديارة ئةو دياردةية (نؤرةبذين) ، تةنث لةو جثگةيةدا نيية و تةنث ئةوانة نين دةيكةن و تةنث ئثمةيش نين لثمان دةكرثت، بةصكة ئةوة لة ولآتي ئثمة و هةموو ذؤژةهةلآتدا باوة. لة ولآتي ئثمة، هةرچةندة بةرپرسان و ئةوانةي سةرةوةي جضاك هاوار دةكةن، كة قانوون، لة سةرووي هةمووانةوةية و هةرگيز كةسثك بة ناقانووني، پثش كةسثكي ديكة ناخرثت، لث ئةوة تةنث قسةي سةر كاغةز و سةر زارانة. هيچ بةرپرس و كارمةندثك، ئةو قسةية جثبةجث ناكات و هةموو لة بةردةم بةرپرسثك يا كارمةندثكي، لة خؤ بالآتردا، دادةنةوثنةوة و لة خودايان دةوثت خزمةتثكي پث بكةن، بؤ ئةوةي دواتر ئةوانيش پاداشتةكةي وةرگرنةوة. لةو شوثنةدا، من بؤ خؤم، هةروا لةبةر خؤمةوة و لةگةص دوو سث كةسدا، كة ئةوانيش لة ئةوروپاوة گةذابوونةوة و وةك من چاوةنؤذي ئةنجامداني كارةكةيان بوون، هةندثك بؤصةبؤص و گازندةم كرد. ئةوةي بةلاي منةوة سةير و جثي پرسيار بوو، ئةوة بوو، يةك دووانثك لةوان، داكؤكييان لة ذةوشةكة دةكرد و دةيانگوت، دةي ئةوة لة هةموو شوثنثك واية و مرؤض نابثت قسان بكات و دةبث بةوةي قايل بين. من تةنث ئةوةم وةبيرهثنانةوة، كة ئةوان، بؤ خؤيان، چةندين ساصة لة ئةوروپا دةژين و لة ئةوروپايش، دياردةي لةو جؤرة هةرگيز نيية و نابينرثت و ئةو دياردةيةش، دياردةيةكي خراپة، دةي باشة ئيدي بؤ ئثمة، لة ئاست دياردةي خراپدا، بثدةنگ بين و هةوص نةدةين ئةو جؤرة دياردة دزثوانة لابةين و بير لة گؤذان بكةينةوة، نةك هةر لة سةر هةمان هثصي سةدان ساصةي هةصة بذؤين.

*****

پةري كچم و من، سالآنة وةك نةريتثك، هةر زؤر زوو و پثش 1ي ماي (ئايار) ، جةژني كاركةران (كارگةران، كرثكاران) ، خؤمان بؤ ذثپثواني 1ي ماي ئامادة دةكةين. هةردووكمان ئثستاش و هةموو دةمثك، ئةو ذؤژةمان بةلاوة گرنگة و بةشداربووني جةژن و ئاهةنگةكانيمان بةلاوة پثويستة و بة ذؤژثكي پيرؤزي دةزانين. لة شاري ستؤكهؤصم، چةندين ذثپثوان، بةو بؤنةيةوة دةكرثت. سؤسيال ديموكراتةكان و پارتيي چةپ و كؤمؤنيستة ستالينيستةكان و كؤمؤنيستة ترؤتسكيستةكان و سةنديكاليست و ئةناركيست و چةندين دةستةي چةپي ديكة و هةر دةستة و كؤمةصثك بؤ خؤيان و بة جوث، ذثپثوان و خؤپثشاندان دةكةن و جةژن دةگثذن. سةرلةبةياني 1ي ماي، پاش خواردني ناني بةياني، پةري و من، لة ماص وةدةردةكةوين و شةمةندةفةري كاتژمثري 11، 35 خولكة دةگرين و كاتژمثر دوازدة، دةگةينة ناوةندي شاري ستؤكهؤصم، ئةو جثيةي، كة پثي دةگوترث سثرگصستؤري (Sergels torg) و لةوث لةگةص هاوذث سةنديكاليست و ئةناركيستةكانماندا، كة ئثمة سالآنة لةگةص ئةواندا ذثپثوان و جةژني 1ي ماي دةكةين، تثكةص دةبين و لةگةص ئةواندا و بة نثو شةقامة جوان و خاوثنةكاني شاري ستؤكهؤصمدا، دةست بة خؤپثشاندان و ذثپثوان و هاتوهاوار و دةنگةدةنگ و بژي و بذووخي، دةكةين و بة بةردةم كؤشكيي شادا تثدةپةذين، تا لة ستوورتؤريةت (Stortorget) ةوة، لة كةونةشار (Gamla stan) ، سةر دةر دةكةين و لةوث، خذ دةبينةوة و ئيدي دةست دةكرثت بة قسة و گوتارخوثندنةوة و گؤرانيچذين و مؤسيقاژةندن، تا درةنگانثك و پاشان، بة سروودي ئينتةرناسيؤناليزميش كؤتايي بةو ذثپثوانة دثت. شةوي 30/4/2002 و سةرلةبةياني 1ي ئاياري 2002، لة هةولثر بووم. كة لة خةو ذابووم، ئةو بةصثنةم هاتةوة ياد، كة بة "پةري" كچم دابووم، كة ئةو لة ستؤكهؤصم بچثتة ذثپثوانة نةريتييةكةي 1ي ماي خؤمان و منيش لة كوردستان بچمة ذثپثواني 1ي ماي. پثموابوو مادامةكي 1ي ئايارة، ئثستا ئيدي دةنگةدةنگ و هاتوهاوار، بةرز دةبثتةوة و هةزاران كارگةر و بثكار و پرؤليتاريا و ذةشايي و وةرزثر و دةستفرؤش و هةژار و چةوساوة و خةصكاني سةر بة بةرةي چةپ، دثنة سةر جادة و ذثپثوان دةكةن و دةقيذثنن و هةموو هةولثر، لة ژثر پثياندا دةهةژثنن، لث هةولثر نووستبوو و جووكةي لة خؤي بذيبوو و هةر دةتگوت لة ولآتثكداي، وشةي كارگةر و 1ي ماي، قةدةغةن و خةصكيان لة سةر هةصدةواسرثت. هةر دةتگوت لة عةرةبستاني سعوودي، ضاتيكان، يا هةر ولآتثكي ديكةي ديكتاتؤري و فاشيت. ئةوةي نيشانةي 1ي ماي و باسي 1ي ماي و نموونةي 1ي ماي بثت، لة هةولثر، كة شارثكي يةك ميليؤني زياترة، وةدي نةدةكرا. هةستم بة خنكان دةكرد و هةناسةم تةنگ دةبوو و وامدةزاني خودانةخواستة، فثصثكم لة پةري كچم كردووة و خةپاندوومة. چثشتةنگاوثك، لةگةص "سصثمان"ي برامدا، بةرةو سلثماني بةذثكةوتين. لة دةوروبةري كؤية و لة سةر گردثك، هةندثك پةذؤي هةصواسراو، كة لة سةريان نووسرابوو و چةند ئؤتؤمبيلثك و چةندين كةسمان ديت، كة لة نثو گيا و گولآصةي بةهار و سةوزاييدا، خوانيان لث ذاخستبوو و لثي دانيشتبوون و دؤصمة و ياپراخ و برنج و كفتة و شفتةيان دةخوارد. ئةوانة خةصكاني سةر بة حيزبي كؤمؤنيستي كوردستاني عيراق بوون، كة 1ي ماي لة كنيان، بووبوو بة سةيرانثكي ئاسايي، وةك هةموو سةيرانة هةينييةكاني بةهاراني كوردستان. لة ذثپثوان و دروشمبةرزكردنةوة و ذةخنةگرتن لة دةسةلآت و هاوار و دةنگةدةنگةوة، لة پثناوي ذةوشثكي باشتر، بؤ كارگةر و چةوساوة و هةژاراني جضاك، 1ي ماي بووبووة دؤصمةخواردن و خوان ذازاندنةوة. لة دةوروبةري دووكان، عةشاماتثكي فرة، لة نثزيك زةرياچةكة، خذبووبوونةوة، وةك دواتر زانيم و لة تةلةضزيؤنةوة باس كرا، مةلا بةختيار، هةندثك خةصكي بةرپرس و دةستذؤيشتوو و دةسةلآتدار و كارمةند و سةراني سةنديكاي خذكردبووةوة و بردبووني بؤ ئةوث، بؤ ئاهةنگي جةژني 1ي ماي. ديار بوو، تةنث هةولثر نةبوو، كة نووستبوو، سلثماني و تةواوي باژثذةكاني ديكةي كوردستان، نووستبوون. من پثموابوو، لة 1ي مايدا، لة كوردستان، جادة دةبثتة جادةي سةنديكاكان و ميليؤنان كارگةر و دؤستانيان، جادة داگير دةكةن و داخوازي و ويستةكانيان، دةخةنة پثش چاوي دةسةلآتداران و بة تؤبزييش بثت، بة سةرياندا دةيانسةپثنن، لث مخابن، وا نةبوو وةك من چاوةذوان بووم و وايش نةبوو وةك پةري كچم دةيويست. من شةرمم بة خؤم دةهات و بيرم لةوة دةكردةوة، ئةو باسة چؤن بؤ پةري بگثذمةوة و چؤني تثگةيةنم، كة بةصثنةكةي پثمدابوو، نةمهثناوةتة جث. شةوث تةلةفؤنم بؤ سوثد كرد و لةگةص پةريدا قسةم كرد. ئةو باسي ذثپثوانةكةي خؤي و خؤماني (منيش، هةرچةند لةوث نةبووم، لث وةك گيان و هةست لةگةصياندا بووم) بؤ كردم و منيش پثم گوت: "پةپةگيان، لثرة نةك هةر ذثپثوان نيية و نةكرا و ناكرثت، باسي 1ي ماي، لة كودي تةذيشدا ناكرثت و كةس هةر بيريشي لث ناكاتةوة، با بثمةوة، ساصثكي دي، بؤ خؤمان وةك جاران دةچين و دةيكةن، بة هةرا و بةزم و دةنگةدةنگ. خوا ئةمانةي ئثرة شةرمةزار كات وا منيان شةرمةزاري تؤ كرد".

*****

كفري، كة يةكثكة لة كةضنترين باژثذةكاني كوردستان و دةكةوثتة دةضةري گةرمثن، هةردةصثي تاسثنراوة و دةستخراوةتة سةر گةرووي و ذثگةي هةناسةدان و وةرگرتني لث قةدةغة كراوة. كفري، كة لةوةتي كورد هةبووة و لةوةتي بزاضي ذزگاريخوازي كورد هةبووة، يةكثك لة بةخشندةترين و شؤذشگثذترين و بوثرترين و قارةمانترين، باژثذ و ناوچةكاني كوردستان بووة. كث هةية نثوي: ئيبراهيم خاني دةلؤ و عةبةئامة و حةسيب خوسرةو و ئةحمةدي حاجي سةمين و. . . . ي نةژنةفتبثت و كث هةية جةنگگثذاني قاتةكاني كفري نةيةتةوة ياد و زانيارييةكي لةمةذ خةباتگثذان و ولآتپارثزاني كفرييةوة نةبثت! كفري، كة سةردةمانثك نثوةندي ئابووريي دةضةري گةرميان بوو و ذؤژانة سةدان كاروان و سةدان ئؤتؤمبيلي خةصكهةصگر و بارهةصگر، هةزاران خةصك و دانةوثصة و بةرهةمي كشتوكاصي و ئاژةصي، لة شثروانة و شاكةل و زةنگابات و هةردةي زةنگنة و بنةي جافةوة، بؤ دةگواستةوة و بة سةدانيشي لثوة دةگوازرايةوة، بؤ ئةو دةضةرانة و كةركووك و بةغدا و سةدانيش بة شةمةندةفةر، كة ئةو سةردةمانة، كةم كةس و كةم شوثن، شةمةندةفةريان ديتبوو و لةگةصيدا ژيابوون، بؤي دةهاتن و لثيةوة وةدةردةكةوتن. كفري، سةردةمانثك بنكةي فةرهةنگيي و خوثندةواري، دةضةري گةرميان بوو و سةدان خةصكي ذووناكبيري تثدا نيشتةجث بوون و هةزاران خوثندكاريش، لة تةواوي گوندةكاني گةرميانةوة ذوويان تثدةكرد، بؤ درثژةپثداني خوثندن. كفري، فثرگةي كوردايةتي و شؤذش بوو و مةكؤي خةباتگثذاني دژي چةوساندنةوةي چينايةتي و نةتةوةيي بوو. كفري، ئثستاكة، دواي لةتوپةتكردني كةركووك و دابذيني لة كةركووك و قوتكردنةوةي كةلار، وةك نثوةندثكي كارگثذي و ئابووريي گةرميان، لة كةلاوة و وثرانةيةك زياتر هيچي ديكة نيية. كةلار، كة حوكوومةتي بةعس قوتي كردةوة و گةورةي كردةوة و بايةخي پثدا و كردي بة شار، لة سةر حيسابي لاوازكردن و تاساندن و مراندني، كةركووك (كة كفرييش بةشثك بوو لثي) ، كرا. ئةوةيان سياسةتي بةعس بوو، لث سياسةتي فةرمانذةواياني ئثستاي كفري و گةرميان و دةسةلآتداراني ئةو دةضةرة، هثشتا درثژةپثداني ئةو سياسةت و نةخشةيةي بةعسة. ئةوانيش، بؤ خؤيان گرنگيي بة كةلار دةدةن و كةلاريان پث شتة و كفري بؤ ئةوان هيچ گرنگييةكي نيية. ئةو گرنگيدانةيان بة كةلار، وةنةبث كارثكي نوث بثت و هةوصثكي هةنووكةيي بثت، ئةو دةسةلآتدارانةي ئثستا بؤ خؤيان ذةگوذيشةيةكيان لة كةلاردا هةية و هةر لة سةردةمي دروستبوونيانةوة، وةك هثزثكي سياسيي لة 1964ةوة، ئيدي كةلار يةكثك لة پثگة و بنگة و بنكة و مةكؤ و نثوةندي كار و چالاكي سياسي و لةشكرييان بووة. ديارة هةر وةك نؤستاصژيا و پثزانينثك، ئةو گرنگيدانةيان بة كةلار، لةكن مةبةستة. بازاذة درثژةكةي كفري، كة قةيسةرييان پث دةگوت، سةردةمانثك پذ بوو لة ژيان و ذؤژانة بة سةدان هةزار ديناري زةماني خثر، ذةنگة ميليؤنيش، بازرگانيي تثدا دةكرا و كذين و فرؤشتني تثدا ئةنجام دةدرا، ئثستاكة داتةپيو و وثرانةية و داري بةسةر بةردييةوة نةماوة. ئثستاكة، نة خوثندكار و نة گوندي و نة بازرگان و نة سياسي و نة شؤذشگثذ، هيچيان ذوو ناكةنة كفري و كفري هيچ كةسثك ئاوذي لث ناداتةوة. باوةشاسوار و باخي پاشا و قةرةئؤغلآن و پيرةگؤم و ئةوبةر و ئيمام محةمةد و قشصة و گةذةكي عةجةمةكان و باخي قازي و داركنارةكة و. . . كةس هةر بة خةياصيدا نايةن. كث هةية، خدركووزةچي و شثخ فازيل و سةلمةقةسساب و حةمةكوثر و عةباس دةلآص و ذةفعةت چايچي و خورشيد كةبابچي و ئةدوةر و مستةفا سةيهوود و. . . ي بير بثتةوة؟ ئةوانة مةگةر تةنث، خةصكة ذةسةنةكةي كفري، بؤ خؤيان بيريان بثنةوة، دةنا ئةوذؤ، كث بةتةنگ وةها شوثن و وةها ناو و وةها خةصكانثكةوةية! كفري، ئثستاكة لة سةرةمةرگداية و توانستي هةناسةدان و وةرگرتنةوةي نةماوة و ها ئةوذؤ و ها سبةي تةواو بوو. يةكثك لةو دةياردة سةيروسةمةرانةي، كة ئةوذؤ لة كفريدا و پةيدا بووة و ذةنگة لة هيچ شوثنثكي ديكةي كوردستان و جيهاندا نةبثت، دياردةي قاچاخچثتييةكي يةكجار نائاسايية. قاچاخچثتييةكي نةك ئاسايي و نةريتي، بةصكة بة شثوةيةكي زؤر سةرةذؤيانة و دژوار و ترسناك. كفري، لة بازگة و كؤنترؤص و لةشكر و چةكداري حوكوومةتي بةعسي عيراقةوة، تةنث چةندسةد ميترثك دوورة. حوكوومةت لة كارثزة. دةمةوئثواران و كة ئيدي تاريكة دادثت، دةيان لؤريية شذ و جيپة كؤن و شكاو و پيكاپة داذزاو، كة لة هيچ شوثنثكي ئةم جيهانةدا، باويان نةماوة، تةنث لة كفري نةبثت، دةيان كةس، سواريان دةبن و ذثي هاتونةهاتي بةرةو خوار دةگرنة بةر. بةرةو ئةوديو سنووري كوردستان (حةمرين) و بةرةو دةشتي عزثم، دةكةونة ذث. ئةمانةي دةذؤن بؤ ئةو دةضةرة، تةواويان، لاوانثكي پذ لة گةنجايةتي و پذ لة وزة و هثزدار و پذ لة هيوان. ئةمانة دةچن لةو عةرةبستانة، چةك، هةموو جؤرة چةكثك، پارچة ئاسن و ئةلةمنيؤم و نةوت و شتي ديكة دةكذن و دةيانهثننةوة بؤ كفري و لةوثوة بةملا و بةولاي دةفرؤشن. ئةم لاوانة، هةر وا و بة دةستي پةتي ناذؤن، بةصكة بة تةواوي تةدارةك و ئامادةييةوة، ذوو دةكةنة ئةو دةضةرة و بةرةو ئةو كارة دةذؤن. هةريةكةو چةندين پارچة چةك لةتةك خؤياندا دةبةن. لة تفةنگي ئاسايي و نةريتييةوة بيگرة تا كلآشنيكؤف و ئار. پي. جي و بي. كةي. سي و جؤري ديكة. ئةم لاوانة، كة دةذؤن، خؤيان بؤ هةموو شتثك، دژوارترين شت، شةذ و پثكدادان، برينداربوون، گرتن، كوشتن، ئامادة دةكةن و كة تووشي ئةو ذةوشةيش بوون، ئةمانيش وةك بةرانبةرةكانيان دةست ناپارثزن و تا دوا فيشةك و دوا كةس و دو ا هةناسة، داكؤكي لة خؤيان دةكةن و دةكوژن و دةكوژرثن و تثدا دةچن. ئةو سةفةرةي ئةم لاوانة دةيكةن، وةنةبثت بة ذؤژثك تةواو بثت، جاري وا هةية، چةند ذؤژثك دةخايةنثت. ئةمانة بة تةنيشت دةيان بازگةي حوكوومةت و لةشكر و پؤليس و جاشدا، تثدةپةذن و تووشي سةدان بةزم دةبن. تا ئثستا سةدان كةسي، خةصكي كفري، خةصكانثكي لاو و لة دةسپثكي تةمةندا، لة پثناوي پةيداكردني ئةو نانةي، كة بؤ ئةوان لة گةرووي شثرداية و بؤ هةندثكيش لة سةر خوان ذازاثنراوةتةوة و بؤ خؤي دثتة بةردةستيان و هةميشة ئامادةية، كوژراون و لةبةينچوون. ئثستا باس لةوةش دةكرثت، كة خةصكي كفري بة قاچاخةذثدا خؤيان دةگةيةننة گورجستان و كةونةستانةكاني سؤضيثت، بؤ ئةوةي كةونةزيل و كةونةئيضا و كةونةئؤتؤمبيلي لةشكريي، لةشكري سؤضيثت، پةيداكةن و بكذن و بهثننةوة بؤ كفري، بؤ پثشخستني ئةو جؤرة قاچاخچثتييةي، كة لة هيچ جثگةيةكي جيهاندا، لة كفري نةبثت، نيية. ذاستة بثكاري و برسييةتي و بةخثوكردني خثزان و ماص و منداص، پاص بة مرؤضةوة دةنثت، بؤ گرتنةبةري كام ذثگة سةختة و بؤ ئةنجامداني كام كار، كة نائاسايي و پذدةردةسةريية، تةنانةت ئةگةر مةرگيشي تثدا بثت، لث پةيدابووني وةها دياردةگةلثك و چارةسةركردني تةواوي ئةو دةردانة، دةكةوثتة ئةستؤي دةسةلآت، ئةو دةسةلآتةي، كة بة نثوي خةصكي كفري و شوثنةكاني ديكةوة فةرمانذةوايي بةشثكي كوردستان دةكات.

*****

28/5/2002، كة گةذامةوة بؤ سووريا، لةو كؤنترؤصةي سةر ئاوةكة دةبوو ذابگيرثين و چةند سةعاتثك بمثنينةوة. دةبوو لةتة كاغةزثكي گچكة، كة لة چوونماندا بؤ كوردستان و لةو كؤنترؤصةي سووريا پثيان دابووين و لة ئيمزايةكي شين، سوور، كةسك يا نازانم چؤن زياتري لة سةر نةبوو، پثمان بثت و پثشاني ئةوانةي بازگةكةي بدةين و بياندةينةوة. ئثمة، يةك يةك بانگ دةكراينة ژوورةوة و لةوث لةبةردةم كةسثكي موخابةراتدا ذادةوةستاين. كابراي موخابةرات، هةندثك پرسياري لةمةذ باشووري كوردستانةوة لث دةپرسين. وةك ئةوةي، كة بةرپرسي پارتيي لة فلآنة باژثذ ناوي چيية و كث فلآنة كارةية و فلآنة حيزب و فلآنة كةس چؤن باسي سووريا دةكةن و دةيان پرسياري قؤذ و نابةجثي لةو جؤرة. كابرا، ذؤژنامةيةكي كوردييشي دانابوو، كة ذؤژنامةي بزووتنةوةي ئيسلاميي كوردستانيي عيراق بوو. هةركةسةو بانگ دةكراية ژوورث، دةبوو چةند دثذثك، لة نووسينثكي ئةو ذؤژانةمةية، كة كابراي موخابةرات بؤ خؤي دةستنيشاني دةكرد، وةربگثذثتة سةر زماني عةرةبي و كابرايش، بؤ خؤي لة كاغةزثكدا دةينووسييةوة. كة من چوومة بةردةم كابرا، دوو سث ذووپةلي لةو وةرگثذدراوانة تژي كردبووةوة. ئثمة هةرچةندة وةرامةكانمان، لةگةص ويست و خواستي كابراي موخابةراتدا، وثك نةدةهاتنةوة و ئةوة نةبوون، كة ئةو دةيةويست، لث لةگةص ئةوةشدا، ئةو چةند كاتژمثرةي لةوث خةريكيان كردين، لةوةي زياتر ذؤصي سيخوذ و جاسووسيان پث لستين و سووكايةتييان پث كردين، كارثكي ديكةيان، بثجگة لةوانة، بة ئثمة نةبوو. تةواوي ئةو بةزمة، بةرپرساني كورد و حيزبةكانيان لثي ئاگادارن و دةيبينن و دةيبيسن، لث چ كاردانةوةيةكيان لةهةمبةر ئةوةدا هةية! پثمواية: هيچ!!!

*****

هيچ كوردثك، بة سةر عيراقدا، ناتوانثت بگةذثتةوة باشووري كوردستان، مةگةر خودا بيكات بة مةل و باصيي لث پةيدا ببثت. ئةوةي، كة بة سةر توركيادا، دةگةذثتةوة بؤ باشووري كوردستان، دةصث جارثكي ديكة بةم ذثگةيةدا ناگةذثمةوة. ئةوةي، كة بة سةر سووريايشدا دةچثتةوة بؤ باشووري كوردستان، هةر دةصث جارثكي ديكة بةم ذثگةيةدا ناگةذثمةوة بؤ كوردستان. پثموابث ئةوةي بة سةر ئثرانيشدا دةچثتةوة كوردستان، هةروا دةصثت. لث هةموو ئةوانة، هةرچةندة زؤر چاكيش دةزانن، كة گةذانةوة بؤ كوردستان، بة سةر ئةو ولآتانةدا، دةكاتة خؤدانةدةست قؤصبذ و ساختةچي و دز و بةرتيلخؤر و جةردةوة، لث هةموويش هةر دةگةذثنةوة و تةواوي دةردةسةري و سةختييةك، كة تووشيان بووة، تووشيان دةبثتةوة و دووبارةي دةكةنةوة. كاك حةكيمي كاكةوةيس، كة بؤ خؤي لة ئةوروپا دةژي، لةگةص كوذثكي گةنجيدا (ئومثد) ، لة ئةوروپاوة، بة سةر سووريادا گةذابوونةوة باشووري كوردستان و پاشان، ئومثد بة تةنث گةذايةوة سوثد ئومثدي كاكةوةيس، وةك لاوثكي كوردي ئةوروپانشين و پةروةردةي ئةوروپا، دواي گةيشتنةوةي بة سوثد، لة ئيمايلثكدا بؤ باوكي (كاك حةكيم كاكةوةيس) دةنووسثت:"سووريا ولآتثكة خودا هةذاجي كردووة و دةيةوثت بيفرؤشثت، لث شةيتانيش لثي ناكذثت". ذةنگة ئةوة تةنث سووريا نةبثت، كة وةها بثت، بةصكة زؤرينةي ولآتاني ذؤژهةلآت و بة تايبةت ئةوانةي دةوروبةري كوردستان، وةهان.

حوزةيران/يووني 2002